Dębowiec (województwo opolskie)

Dębowiec

wieś
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0 Wjazd do Dębowca od strony Pokrzywnej
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Prudnik
Wysokość	305–370 m n.p.m.
Liczba ludności (2019)	96[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0502629
Położenie na mapie gminy Prudnik Dębowiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dębowiec
Położenie na mapie województwa opolskiego Dębowiec
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Dębowiec
50°17′01″N 17°32′08″E/50,283611 17,535556

Dębowiec (niem. Eichhäusel) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik^[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Górach Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Trzebinka.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2019 wieś była zamieszkana przez 96 osób^[1].

Do miejscowości należy przysiółek Wieszczyna, położony na zachodnim stoku Długoty.

We wsi ma swoją siedzibę leśnictwo Dębowiec, które należy do nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[4].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1,3 km od granicy z Czechami, w północno-wschodniej części Gór Opawskich, na ziemi prudnickiej. Miejscowość leży na terenie Parku Krajobrazowego Góry Opawskie, u podnóża Długoty, najwyższego szczytu powiatu prudnickiego. Wieś położona jest w środkowej części Lasu Prudnickiego. Dębowiec zajmuje kilka wzgórz (Długota, Kobylica, Kraska). Przez wieś przepływa rzeka Trzebinka (dopływ Prudnika), bezimienny dopływ Złotego Potoku i bezimienny dopływ Zameckiego Potoku. Leży na wysokości 305–370 m n.p.m.

Przebiega tędy droga powiatowa z Prudnika do Pokrzywnej. W północnej części wsi znajduje się kamieniołom dolnokarbońskich szarogłazów o powierzchni 2 ha.

Środowisko naturalne

Wpływ na klimat Dębowca ma sąsiedztwo Gór Opawskich. Średnia temperatura roczna wynosi +7,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Dębowca wynoszą 651 mm. Dominują wiatry zachodnie^[5].

Nazwa

Niemiecką nazwą Dębowca było Eichhäusel. Ze względu na połączenie z Wieszczyną wieś nosiła nazwę Eichhäusel-Neudeck (czasem Eichhäusel-Neudeck-Wildgrund – od Pokrzywnej)^[6]. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Dębniki^[7]. 9 grudnia 1947 r. nadano miejscowości nazwę Dębowiec^[8]. Nazwa wsi pochodzi od drzewa dębu.

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Neudeck, Eichkretscham (1651/52), Eichhäusl (1736), Eichhausel (1784), Eichhausel (1794), Eichäusel (1845), Eichäusel Neudeck (1941)^[9].

Historia

Kamień graniczny Królewskiego Miasta Prudnik z 1730 w pobliżu Dębowca

W średniowieczu, w lesie w pobliżu dzisiejszego Dębowca, w tzw. Dębnickiej Dolinie, znajdował się zamek, otoczony z trzech stron wałem, od północy strumieniem, z drewnianą wieżą wewnątrz. Grodzisko w tym miejscu występuje pod nazwą Schlossplatz (plac zamkowy)^[10]. Nieznana jest data założenia wsi. Historycy utożsamiają Dębowiec z Nowym Chocimiem założonym w XIII wieku przez czeskiego wielmożę Woka z Rożemberka (założyciel Prudnika)^[11]. Po spaleniu Prudnika przez husytów w czasie ich najazdu na Śląsk, w 1430 książę głogówecko-prudnicki Bolko V przekazał miastu opustoszały Nowy Chocim^[12].

Pierwsza wzmianka o wsi Dębowiec pochodzi z 1642. Wieś wraz z leśniczówką miejską wymieniona jest jako Dębowa Karczma. W XIX w., a także w 1 poł. XX w. było to ulubione miejsce spacerów mieszkańców Prudnika oraz punkt wypadowy w Góry Opawskie^[11]. Pierwszy niewielki kamieniołom na pobliskiej Kobylicy mógł powstać jeszcze w średniowieczu wraz z założeniem Dębowca. Wydobycie na większą skalę rozpoczęto w 1869. Wówczas koło Dębowca utworzono jeden z największych kamieniołomów w Górach Opawskich. Po zakończeniu wydobycia, wyrobisko kamieniołomu zostało zalane wodami opadowymi. Staw powstały w tym miejscu nosi nazwę „Żabie Oczko”^[13].

Pomnik Josepha von Eichendorffa

1 lipca 1894 poświęcona została kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dębowcu^[14]. W 1911 z inicjatywy nauczyciela religii w gimnazjum w Prudniku (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza) profesora Alfonsa Nowacka w Dębowcu wzniesiony został pomnik Josepha von Eichendorffa. Jego poświęcenie nastąpiło 30 sierpnia 1911. W uroczystości uczestniczyli nauczyciele akademiccy, pedagodzy, żołnierze prudnickiego garnizonu, przemysłowcy, leśnicy, rolnicy, franciszkanie z klasztoru w Prudniku-Lesie, prudniccy bonifratrzy, rzemieślnicy, studenci, uczniowie szkół średnich i podstawowych oraz burmistrz Prudnika Paul Lange^[15].

Panorama Dębowca z 1901

Dębowiec na mapie z 1936

7 października 1938 w ramach wizytacji Kraju Sudetów po układzie monachijskim Dębowiec został odwiedzony przez Adolfa Hitlera, który następnie udał się w kierunku Karniowa i Bruntala^[16].

17 marca 1945 tysiące mieszkańców Prudnika przeszło przez Dębowiec, uciekając do Czech przed zbliżającą się Armią Czerwoną^[17]. W czasie walk w rejonie Prudnika, nocy z 25 na 26 marca oddziały 13 Dywizji Strzeleckiej rozpoczęły przygotowania do zajęcia wsi^[18]. Dębowca broniło około 300 niemieckich żołnierzy. W nocy z 26 na 27 marca 119 Pułk Strzelecki zaatakował Dębowiec od wschodu (od wzgórza Zbylut), a 296 Pułk Strzelecki od strony północno-wschodniej (od drogi na Prudnik)^[19]. Udało im się wyprzeć niemieckie oddziały ze wsi, jednak Niemcy odcięli ich od reszty 13 Dywizji. Niemcy przeprowadzili kilka nieudanych kontrataków na Dębowiec, podczas których ginęło kilkaset ludzi dziennie. Walki o Dębowiec charakteryzowały się intensywnymi ostrzałami, częstymi kontratakami i skoncentrowaniem walk na małym obszarze^[20]. W ich wyniku zginęło po parę tysięcy żołnierzy po obu stronach^[21], a także zniszczono kilka domów. Była to jedna z najbardziej destrukcyjnych bitew w rejonie^[20]. Do końca II wojny światowej część Dębowca pozostała w rękach niemieckich. Według lokalnych przekazów, Estończycy z 20 Dywizji Grenadierów SS mieli ukryć w rejonie wsi kolekcję cennych monet wywiezionych z Warszawy^[22].

Po II wojnie światowej do Żabiego Oczka koło Dębowca wrzucano niepotrzebny poniemiecki sprzęt wojskowy. Według miejscowej legendy, w Żabim Oczku rzekomo miał zostać zatopiony czołg, jednakże gdy jeszcze w czasie PRL-u chwilowo wypompowano z wyrobiska wodę, na dnie znaleziono jedynie broń, amunicję i inny sprzęt wojskowy^[13]. W Dębowcu przywrócono elektryczność dopiero w 1950^[23].

W latach 1945–1950 Dębowiec należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Moszczanka, a w latach 1954–1972 do gromady Moszczanka.

Zabytki

Kaplica z XIX w.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[24]:

• kaplica, z XIX w.,księga rejestru nr 361/58 z dnia 1.06.1958 – Dębowiec
• kaplica przydrożna, z XIX w., księga rejestru nr 489/58 z dnia 15.10.1958 – pomiędzy wsią Dębowiec a Wieszczyną.

Gospodarka

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

Kopalnia szarogłazu Dębowiec

W latach powojennych, na północ od Dębowca powstał nowy kamieniołom, na miejscu którego w przyszłości (po zakończeniu eksploatacji) ma powstać sztuczne jezioro dostępne dla wędkarzy i do celów rekreacyjnych. Kopalnia w Dębowcu należy do Kopalń Odkrywkowych Surowców Drogowych S.A. w Niemodlinie^[25].

Religia

Katolicy z Dębowca należą do parafii św. Michała Archanioła w Prudniku (dekanat Prudnik)^[26]. W środku wsi stoi kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa zbudowana w 1894, którą od początku jej istnienia opiekują się franciszkanie z klasztoru w Prudniku-Lesie. Na skraju wsi od strony Kobylicy, przy leśnej drodze do klasztoru franciszkanów, na drzewie wisi kapliczka skrzynkowa z daszkiem i obrazkiem Matki Bożej Kalwaryjskiej^[27].

Sport

We wsi działa klub LZS Niemysłowice–Dębowiec z sekcją piłki nożnej.

Turystyka

Parking leśny w Dębowcu

Dębowiec jest jedną z najczęściej odwiedzanych miejscowości w Górach Opawskich. Na szczycie Kobylicy (392 m n.p.m.) stoi pomnik niemieckiego poety Josepha von Eichendorffa. Pod szczytem znajduje się Żabie Oczko (zalany wodą dawny kamieniołom) – siedlisko rzadkich i chronionych płazów. We wsi znajduje się kamień graniczny Królewskiego Miasta Prudnik, postawiony tu w 1730 roku^[10]. W miejscowości funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Dębowy Las”^[28], a także hodowla alpak „Ajmaraya” związana z fundacją „Llamerada”^[29].

Szlaki turystyczne

Szlaki turystyczne w Dębowcu

Przez Dębowiec prowadzą szlaki turystyczne^[30][31]:

• Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza (440 km): Prudnik – Świeradów-Zdrój
• Szlak Historyczny Lasów Królewskiego Miasta Prudnik (17,5 km): Park Miejski w Prudniku – stare dęby w Prudniku – Kapliczna Góra – Kobylica – Dębowiec – rozdroże pod Trzebiną – sanktuarium św. Józefa w Prudniku–Lesie – Prudnik–Lipy – Park Miejski w Prudniku
• Prudnik – Wieszczyna – Trzebina (19,5 km): Prudnik (stacja kolejowa) – Łąka Prudnicka – Trupina – Wieszczyna (Dębowiec) – Trzebina

Szlaki rowerowe

Przez Dębowiec prowadzą szlaki rowerowe^[30][32]:

• Turystyczna trasa rowerowa Gór Opawskich (40 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa w Prudniku–Lesie – Chocim – Dębowiec – Wieszczyna – Pokrzywna – Jarnołtówek – Konradów – Głuchołazy – Gierałcice – Biskupów – Burgrabice – Sławniowice
• Wokół Lasu Prudnickiego – Pętla I (20 km): Prudnik – Łąka Prudnicka – Moszczanka – Wieszczyna – Dębowiec – Prudnik
• Wokół Lasu Prudnickiego – Pętla II (13,5 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa w Prudniku–Lesie – rozdroże pod Trzebiną – Dębowiec – Prudnik
• Prudnik – Jindřichov (10 km): Prudnik – Dębowiec – granica państwa (PL-CZ) – Jindřichov
• Via Montana (9 km): Prudnik – Dębowiec – Wieszczyna – Jindřichov

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.