Dīpankara

Pochodzący z VII wieku posąg Buddy Dīpankary. Świątynia Swayambhunath w Kotlinie Katmandu

Budda Dīpankara lub Dīpaṃkara (Budda Latarnik) (pali: दीपन्कर बुद्ध, pali sanskryt: दीपंकर बुद्ध[1], bengalski: দীপঙ্কর Dipankar, chiń. trad.: 燃燈佛 pinyin: Rándēng Fo, tybetański: མར་མེ་མཛད། Wylie: mar me mdzad) – pierwszy z buddów przeszłych czasów, który według buddyjskiej tradycji przepowiedział przebudzenie Siakjamuniego.

Późnokanoniczna palijaska Buddhavamsa (Rodowód buddów) umieściła go na pierwszym miejscu w linii 24 oświeconych, którzy przewidzieli ostateczne przebudzenie Siakjamuniego. Wraz z Gautamą (czyli buddą teraźniejszości) oraz Maitreją (buddą przyszłości) Dīpankara tworzy triadę „Buddów Trzech Czasów”.

Jego kult rozpoczął się najprawdopodobniej na północno-zachodnich rubieżach Indii, w regionie Gandhary.

Źródła i historia

Sandżaa (Budda Dīpankara) w Świątyni Zachodniej w klasztorze Erdenedzuu chijd. Karakorum, Ajmak południowochangajski, Mongolia

Już na wczesnym etapie rozwoju buddyjskiej doktryny uświadomiono sobie, że logika nauczania Siakjamuniego sprawia, iż nie może on być uznany za jedynego oświeconego. Pierwsza wzmianka o buddach wcześniejszych czasów pojawiła się w Samyutta Nikayi[2], w postaci rozważań o stanie umysłu przebudzonych. Jednak to dopiero Mahāvadāna Sutta[3] wspomina o sześciu buddach poprzedzających Gautamę[4].

Pełny wywód 24 buddów wcześniejszych czasów, wraz z opisem Buddy Dīpankary, odnaleźć można w późnym palijskim tekście Buddhavamsa (Rodowód buddów), wchodzącym w skład Khuddaka Nikayi[5]. Znacznie bardziej szczegółowy obraz Dīpankary znajduje się jednak w Mahāvastu[6], dziele łączonym z jedną z wczesnych szkół Lokottarāvadą[7].

W okresie średniowiecza Dīpankara stał się bohaterem jednej z dżatak[8], znanej również z chińskich tłumaczeń[7][9].

Posąg Dīpankary z Bamian przed zniszczeniem (1963)

Dipankara i Siakjamuni

Zgodnie z przekazem literackim, Dīpankara był pierwszym buddą, którego spotkał na swej drodze bodhisattwa (późniejszy Siakjamuni). Będąc, w jednym z wcześniejszych wcieleń, braminem o imieniu Sumedha (w innej wersji Sumati lub Megha), bardzo pragnął spotkać buddę swoich czasów. Usłyszawszy, że ten przebywa w sąsiednim mieście, z wielką trudnością zdobył wiązankę kwiatów i bez wahania wybrał się na jego spotkanie. Przybywszy na miejsce i odczekawszy aż Dipankara przechodził w pobliżu, rozrzucił nad jego głową podarek, a ponieważ droga była w złym stanie, rzucił się na ziemię i zaoferował swoje długie włosy jako kobierzec. Dīpankara widząc oddanie bodhisattwy, przepowiedział jego oświecenie[10].

Sam Dīpankara opisywany jest jako człowiek, który zanim osiągnął oświecenie, zbudował miasto znacznie przewyższające znaczeniem inne. Ukończywszy swoje dzieło, poddał się w nim życiowym przyjemnościom, po czym w wyniku przemiany spalił je jako moralną nauczkę[10].

Kult i artefakty

Zarówno Mahavastu Lokottarāvady, jak i późniejsze „Zapiski z podróży po krajach zachodnich”[11] (autorstwa chińskiego mnicha Xuanzanga), zdają się wskazywać na to, iż centrum kultu Dīpankary były indyjskie rubieże północno-zachodnie. Potwierdzają to licznie odnajdowane w tym regionie artefakty (głównie płaskorzeźby), z których najważniejszym był kolosalny posąg Dīpankary z Bamian w Afganistanie (jeden z posągów buddów z Bamian). Jego rozmiar znacznie przewyższał towarzyszące mu wyobrażenie Siakjamuniego (obydwa wysadzone przez Talibów w 2001)[10].

Liczne przedstawienia Dīpankary łączące go ze światłem i płomieniami skłaniają do przypuszczeń, iż jego imię (Budda Latarnik) może mieć związek ze staroirańskim kultem ognia. W tradycji chińskiej oddawano mu cześć w związku z typowym dla tego regionu kultem przodków[10].

Przypisy

  1. ↑ TS Huệ Dân: Who was Dīpaṃkara Buddha (ang.). W: Who were the Buddhas in the past ? [on-line]. buddhasa.com. [dostęp 2014-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-12)].
  2. ↑ Samyutta Nikaya (ang.). W: The Tipitaka [on-line]. metta.lk. [dostęp 2014-05-09].
  3. ↑ T.W. i C.A.F.Rhys Davids: Dialogues of the Buddha. Translated from the Pali of the Digha Nikaya. Part II. Oksford: Henry Frowde. Oxford University Press, 1910, s. 5.Sprawdź autora:1.
  4. ↑ F.E. Reynolds, Ch. Hallisey: Buddha. W: Encyclopedia of Religion, Second Edition Vol.II (pod red. L.Jones). Detroit, Nowy Jork, Londyn, Monachium: MacMillan Reference USA, Thomson Gale, 2005, s. 1066-1067. ISBN 0-02-865735-7.
  5. ↑ U. Ko Lai, U. Tin Lwin: The Great Chronicle of Buddhas. Vol. I, part 2. Dagon, Rangun: Ti=Ni Publishing Center, 1992, s. 130-293.
  6. ↑ The Mahāvastu. Translated from Buddhist Sanskrit by J.J.Jones Vol.I. Londyn: Luzac & Company Ltd., 1949, s. 152-188.
  7. ↑ a b J. Nattier: Dīpaṃkara. W: Encyclopedia of Buddhism (pod red. E.D.Bushwella). Nowy Jork: Thomson, Gale, 2004, s. 230. ISBN 0-02-865720-9.
  8. ↑ TW. Rhys Davids: Buddhist Birth Stories. Londyn, Nowy Jork: George Routledge & Sons, E.P.Dutton & Co., 1880, s. 82-115. ISBN 978-81-206-1345-4.Sprawdź autora:1.
  9. ↑ S. Beal. The Legend of Dipañkara Buddha. Translated from the Chinese. „Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland (New Series)”. VI (2), s. 377-395, lipiec 1873. The Royal Asiatic Society. DOI: 10.1017/S0035869X00016270. ISSN 1474-0591 (ang.). 
  10. ↑ a b c d A.Coburn Soper: Literary Evidence for Early Buddhist Art in China. Ascona: Atribus Asiae Publishers, 1959, s. 178-180.Sprawdź autora:1.
  11. ↑ Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World Vol.I (tłum. S.Beal). Londyn: Trübner & Co., Ludgate Hill, 1906, s. 91-93, seria: Trübner's Oriental Series.Sprawdź autora:1.

Media użyte na tej stronie

Buddha Bamiyan 1963.jpg
Autor: UNESCO/A Lezine;, Licencja: Copyrighted free use
Buddha-Statue in Bamiyan (Afghanistan). Die, bis zur Zerstörung durch die Taliban (2001), mit etwa 55 m Höhe weltweit größte Darstellung eines stehenden Buddha.

siehe auch: Gandhara-Kultur, Buddha, Buddhismus

Source / Licence

"for unrestricted use", see: http://www.unesco.org/bpi/eng/unescopress/2001/afghanistan.shtml
Statue de Dipankara (Temple de Swayambhunath) (8436396688).jpg
Autor: dalbera from Paris, France, Licencja: CC BY 2.0

Dipankara (celui qui apporte la lumière) est l'un des Bouddhas du passé Cette statue noire datant du VIIème siècle est dans une niche sur la plateforme du grand Stupa.

Le temple bouddhique de Swayambhunath est un site classé au patrimoine mondial de l'UNESCO.

Situé sur une colline, il domine la ville de Katmandou et il est célèbre pour son grand stupa dont le bloc cubique qui soutient la flèche est orné du regard du Bouddha sur chacune de ses faces.

Le grand stupa est entouré de nombreux monuments, de stupas secondaires et de sculptures religieuses.