Długi dom

Tradycyjny długi dom Irokezów

Współczesny długi dom z Borneo

Ten artykuł od 2014-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Długi dom – rodzaj całorocznego budownictwa mieszkalnego, występującego w wielu kulturach. Domy te były zamieszkiwane przez jedną lub więcej rodzin.

Długi dom jest typem budownictwa drewnianego występujący u północnoamerykańskich Indian, a także w innych częściach świata, zwłaszcza w zachodniej Europie (Niemcy, Skandynawia, Anglia, Walia, Szkocja, Dania), Azji (długie domy na palach m.in. na Borneo) i Ameryce Południowej (Amazonia). Uważany jest często za najstarszy, już od neolitu, typ stałego budownictwa ludów osiadłych, utrzymujących się przynajmniej częściowo z rolnictwa. Niektóre typy długich domów wikingów i mieszkańców Wysp Brytyjskich zachowały się do czasów współczesnych: angielski Dartmoor longhouse, szkocki black house.

U Irokezów długi dom posiadał prostą, lecz dość trwałą konstrukcję na planie wydłużonego prostokąta opartą na wbitych w ziemię pionowo drewnianych palach lub deskach. Ściany tworzyły poprzeczne deski. Dwuspadowy lub łukowaty dach posiadał otwory dymne. Dach oraz ściany uszczelnione były gałęziami kory, zwykle brzozowej.

W przeszłości były to budowle charakterystyczne m.in. dla stałych osiedli Irokezów i innych indiańskich plemion Wschodniej Krainy Lasów oraz plemion Wybrzeża Północno-Zachodniego w Ameryce Północnej. Długie domy w Ameryce Północnej posiadały jedno lub dwa wejścia w ścianach szczytowych (najdłuższe miewały też wejścia w ścianach bocznych) i miały wydzielone wnęki lub pomieszczenia przeznaczone dla kilku spokrewnionych ze sobą rodzin. Mogły liczyć do 100 m długości i od 5 do 7 m szerokości. U Irokezów długie domy miały dwa wejścia, ich długość wynosiła zwykle ok. 25 m, a szerokość i wysokość ok. 5 m. Nad Pacyfikiem długie domy miały ok. 20 m długości, jedno wejście od strony wybrzeża, były kryte deskami oraz korą i bogato zdobione rysunkami i płaskorzeźbami. Otwory wejściowe w chłodniejsze dni zasłaniano skórami, nad Pacyfikiem część konstrukcji wejściowej stanowił często totem.

Długie domy nie miały okien, jedynie niewielkie otwory w dachu, którymi wydobywał się dym z ognisk rozpalanych w wiodącym przez środek domu przejściu i używanych zwykle przez kilka rodzin (u Irokezów) lub pojedyncze rodziny (nad Pacyfikiem). W rodzinnych pomieszczeniach po obu stronach korytarza znajdowały się m.in. drewniane platformy do spania i drewniane podłogi. W Ameryce Północnej długie domy budowane były od czasów poprzedzających kontakty Indian Ameryki Północnej z Europejczykami po czasy współczesne, gdy odtwarzane są w skansenach i służą jako miejsca spotkań, edukacji oraz tradycyjnych uroczystości lokalnych społeczności tubylczych Amerykanów z rezerwatów Indian.