Długosz królewski

Długosz królewski
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadatelomowe
Gromadanaczyniowe
Klasapaprocie
Podklasapaprotkowe
Rząddługoszowce
Rodzinadługoszowate
Rodzajdługosz
Gatunekdługosz królewski
Nazwa systematyczna
Osmunda regalis L.
Sp. pl. 2:1063. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Długosz królewski (Osmunda regalis L.) – gatunek wieloletniej paproci o zasięgu kosmopolitycznym. W Europie występuje przede wszystkim w części zachodniej. W Polsce bardzo rzadki na niżu, w górach nie występuje. Preferuje obszary o wpływach klimatu morskiego z łagodnie przebiegającą zimą.

Morfologia

(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Długosz królewski
Pokrój
Wysokość 50-160 cm, roślina z podziemnym, rozgałęzionym kłączem, z którego co roku wyrasta wiele pionowo rozwiniętych liści.
Liście
Po rozwinięciu są nagie, skórzaste, cienkie i prześwitujące. Blaszka liściowa jest owalna lub podłużnie jajowata. Poza liśćmi asymilacyjnymi wykształcają się też liście podzielone na część asymilującą i część służącą rozmnażaniu. Dolna, asymilacyjna część podwójniepierzastych liści ma podłużne, zielone listki z zaokrąglonym szczytem, brzegiem falisto karbowane. Odcinki górnej części niektórych liści są przekształcone w sporofilostany. W dojrzałym stadium taka górna część liścia przybiera barwę rdzawobrunatną. Liście długosza królewskiego mogą osiągnąć dwa metry długości[4].
Zarodniki
Zielone, nie znoszą długotrwałego wysychania czy niekorzystnych warunków otoczenia. Dojrzewają od czerwca do lipca i szybko kiełkują.

Biologia i ekologia

Rośnie w olsach, zaroślach wierzbowych, na torfowiskach, w podmokłych, cienistych lasach, na brzegach wód i rowów nawadniających[4]. Wymaga podłoża kwaśnego, gleby wilgotnej (jest wskaźnikiem wilgotnego podłoża), torfiasto-próchnicznej lub piaszczysto-gliniastej. Rośnie w miejscach półcienistych. Gatunek charakterystyczny klasy Alnetea glutinosae i zespołu Myrico-Salicetum auritae[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 1946 roku[6][7].

Roślina umieszczona na czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU)[8][9].

W Polsce stanowiska długosza królewskiego chronione są m.in. w rezerwatach przyrody: Baszków, Długosz Królewski w Łęczynie, Długosz Królewski w Węglewicach, Długosz Królewski w Wierzchucinie, Zabłocie (Kotlina Sandomierska), Brzeziny, Długosz Królewski w Puszczy Niepołomickiej.

Nazewnictwo

Pochodzenie naukowej nazwy długosza Osmunda nie jest jasne. Prawdopodobnie pochodzi ona z nazewnictwa ludowego, być może od saksońskiego imienia Thor (=Osmund, Osmunder). Nazwa ta oznaczałaby więc roślinę poświęconą Thorowi[10].

Zastosowanie

Gatunek bywa uprawiany jako roślina ozdobna.

Uprawa

Długosz królewski uprawiany jest na glebie murszowatej i torfiastej[4].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ Osmunda regalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. ↑ a b c Aleksander Łukasiewicz, Krajowe Byliny Ozdobne, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, str. 16.
  5. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409.
  8. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  9. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  10. ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996. ISBN 83-05-12868-7.

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
509 Osmunda regalis.jpg
Original Description
Safsa, Osmunda regalis L.
OsmundaRegalis.jpg
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Habitus of "flowering" Royal Fern (Osmunda regalis); natural occurence in a forest.