Dżafar Szarif-Emami

Dżafar Szarif-Emami

جعفر شری امامی

Data i miejsce urodzenia	9 września 1910 Teheran
Data i miejsce śmierci	16 czerwca 1998 Nowy Jork
Premier Iranu
Okres	od 1960 do 1961
Poprzednik	Manuczehr Eghbal
Następca	Ali Amini
Okres	od 1978 do 1978
Poprzednik	Dżamszid Amuzegar
Następca	Gholam Reza Azhari
Odznaczenia

Dżafar Szarif-Emami, pers. جعفر شری امامی (ur. 9 września 1910 w Teheranie, zm. 16 czerwca 1998 w Nowym Jorku) – irański polityk, dwukrotny premier Iranu w latach 1960–1961 oraz w 1978.

Życiorys

Pochodził z ubogiej rodziny, jego ojciec był mułłą. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Teheranie uzyskał państwowe stypendium na wyjazd do Niemiec, by tam uczyć się w zawodowej szkole kolejowej. Po osiemnastu miesiącach wrócił do Iranu i podjął pracę jako brygadzista w państwowym przedsiębiorstwie, kontynuując naukę w trybie korespondencyjnym, następnie uzyskał kolejne stypendium państwowe na kształcenie w Szwecji. W 1939 uzyskał stopień inżyniera kolei^[1]. Podczas II wojny światowej, w 1943, został aresztowany przez Brytyjczyków^[2], na podstawie podejrzeń o sympatie proniemieckie. W więzieniu spędził nieco ponad rok; po zwolnieniu nie wrócił do pracy na kolei, parał się różnych zajęć^[1].

W 1950 premier Hadż Ali Razmara zatrudnił go w administracji publicznej jako sekretarza, a następnie mianował go ministrem dróg. W tym czasie Szarif-Emami ożenił się z kobietą ze szlacheckiej rodziny Moazzami, aktywnej we Froncie Narodowym. Przyjacielem rodziny jego żony był Mohammad Mosaddegh. Podczas zorganizowanego przez CIA i MI6 przewrotu wymierzonego w jego rząd, 19 sierpnia 1953, premier szukał schronienia właśnie w domu Szarifa-Emamiego. Kiedy zrozumiał, że puczyści odnieśli sukces, za jego pośrednictwem poinformował gen. Fazlollaha Zahediego o tym, że rezygnuje z oporu^[1]. Mimo tych koligacji, Szarif-Emami nie należał do zwolenników Mosaddegha^[1].

W 1955 został mianowany senatorem. Dwa lata później wszedł do rządu Manuczehra Eghbala jako minister przemysłu. Pełniąc to stanowisko, sprzeciwiał się wdrażaniu programu przekształceń gospodarczych sugerowanych przez Stany Zjednoczone (ostatecznie przyjętego)^[1].

W 1961 szach Mohammad Reza Pahlawi po raz pierwszy mianował go premierem Iranu^[3]. Nastąpiło to w momencie poważnego kryzysu gospodarczego i ożywienia działalności organizacji opozycyjnych, w tym zdelegalizowanego po 1953 Frontu Narodowego. Gdy w 1961 kolejne wybory parlamentarne w Iranie zostały sfałszowane, opozycja zorganizowała w kraju serię demonstracji, w maju 1961 doszły do nich strajki nauczycieli i innych grup zawodowych. Protesty zostały rozpędzone; zginął jeden nauczyciel, było też kilku rannych. Premier utrzymywał następnie, że policja zastosowała brutalne środki bez jego wiedzy i zgody. Twierdził nawet, że zarówno protesty, jak i sposób ich rozpędzenia zostały zainspirowane przez amerykańską ambasadę w celu obalenia jego rządu, z którego niezadowoleni byli i Amerykanie, i szach. Kilka dni po strajku nauczycieli i po dziewięciu miesiącach od nominacji na premiera, 5 maja 1961, Dżafar Szarif-Emani złożył rezygnację^[3]. Kilka miesięcy później został przewodniczącym irańskiego Senatu. Mohammad Reza Pahlawi powierzył mu również kierowanie Fundacją Pahlawich, instytucją dobroczynną, której fundusze pochodziły z części majątku dynastii^[3].

W 1968 otrzymał Order Odrodzenia Polski I klasy^[4].

W 1978, w czasie kolejnego narastającego kryzysu w państwie, Szarif-Emami po raz drugi został powołany na premiera kraju. Mohammad Reza Pahlawi miał nadzieję, że nowy rząd stanie się gabinetem zgody narodowej i umożliwi monarchii przetrwanie. Premier wykonał wyraźne gesty pod adresem opozycji islamskiej, zamykając bary i kasyna, uwolnił również więźniów politycznych i doprowadził do aresztowania najbardziej skompromitowanych urzędników. Działania te nie wystarczyły, by doprowadzić do zakończenia antyrządowych protestów. Po kolejnych manifestacjach i ich stłumieniu przez policję (czarny piątek w Teheranie 8 września 1978) Szarif-Emami zrezygnował z urzędu, a następnie emigrował do Stanów Zjednoczonych^[3].

Był wolnomularzem i Wielkim Mistrzem wszystkich działających w Iranie lóż masońskich^[1]. Był również bibliofilem, zgromadził bibliotekę liczącą 11 tys. tomów, którą w testamencie przekazał państwu^[3].

Przypisy