Dakini
Dakini (sanskryt: trl. ḍākinī; (tyb. མཁའ་འགྲོ་མ་, Wylie: mKha'-'gro-ma, ZWPY: kanzhoima, wymowa: khandroma, dosł. "posłanka niebios") – w buddyzmie tybetańskim istota personifikująca żeńskie aspekty oświecenia. W tantrze personifikuje żeńską energię seksualną stanowiącą archetyp stworzenia.
W buddyzmie tantrycznym reprezentują one inspirujący impuls świadomości, który praktykującemu pomaga osiągnąć oświecenie. Dakinie przedstawiane są w formach łagodnych, na wpół gniewnych oraz gniewnych. Męscy odpowiednicy (albo partnerzy) dakiń są nazywani daka (skr.), wira (skr.), pało (tyb.), albo heruka.
Klasyfikacja
Jest wiele różnych dakiń. Buddyzm tybetański wyróżnia np. Dakinie Mądrości, ich emanacje Dakinie Aktywności, Światowe Dakinie, Mięsożerne Dakinie, Dakinie Posłanniczki i inne. Mianem dakiń określa się też wszystkich żeńskich buddów (np. Wadźrajogini oraz Tara), praktykujące kobiety, które osiągnęły oświecenie, a w potocznym tybetańskim żony lamów.
Historia
Indyjskie słowo dakini (z akcentem na pierwszą sylabę) pierwotnie odnosiło się do krwiożerczych żeńskich bóstw z orszaku bogini Kali. Słowo to pojawia się już V wieku p.n.e. w pismach Paniniego. Były one również nazywane "duchami złych matek".
Później, wraz z nastaniem buddyzmu nazywano tak kobiety z niższych kast, nawet pariaski, które uczestniczyły w tantrycznych rytuałach seksualnych jako partnerki joginów. Odnośniki do tej roli znajdują się w biografiach słynnych joginów (tzw. mahasiddhów), takich jak Maitripa, Tilopa, Saraha, Luipa.
W końcu buddyzm tantryczny spersonifikował żeńską energię seksualną nadając jej również miano dakini.
W sztuce tybetańskiej dakinie przedstawiano jako seksualne partnerki groźnych bogów opiekuńczych, choć mogą nimi być wszelkie potężne istoty żeńskie, kobiety lub demony, które wprowadzają ludzi w sekrety magii. Dakinie to wróżki Tybetu, gdzie są nazywane podniebnymi podróżniczkami. Mogą pojawiać się jako zwykłe kobiety, jako piękne dziewczęta odziane tylko w kolczugi z ludzkich kości lub jako ohydne bezzębne wiedźmy. Dakinie, które wtajemniczyły Padmasambhavę, mogły przybierać wiele różnych kształtów. Niektóre miały pięć głów i nurzały się w morzu krwi; inne latały na grzbietach ptaków i żywiły się ludzkimi wnętrznościami; najstraszniejsze jednak były dakinie o wielu rękach, w których trzymały trupy, zwierzęta oraz własne odcięte głowy i wyrwane serca.
Wiele historycznych postaci również uzyskało status dakini. Jedną z nich jest Chosa Bonmo, potężna kobieta żyjąca w VIII wieku, która podobno umiała ostrze miecza zawiązać w trzy węzły. Trisong Detsen powierzył jej misję wynegocjowania pokoju między buddystami a bonpami. Padmasambhava pobierał nauki nie tylko u demonicznych przewodników, ale także u pięciu ziemskich dakiń. Były wśród nich Mandarava i Yeshe Sogyal, najmłodsza żona Trisong Detsena.
Bibliografia
- Judith Simmer-Brown, Gorący oddech dakini. Żeńska zasada w buddyzmie tybetańskim, Wydawnictwo Rogaty Budda, 2014.
- Angelika Prenzel, Dakinie, Wydawnictwo Czerwony Słoń, 2013.
- Tsultrim Allione, Kobiety Mądrości, Wydawnictwo A, 2011.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Dakini dansante, cuivre doré avec traces de polychromie, 18ème siècle (?), Tibet. Musée Guimet à Paris.