Dalajlama

Tenzin Gjaco – obecny czternasty Dalajlama

Dalajlama (tyb. ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, Wylie: taa-la’i bla-ma, ZWPY: Dalai Lama) – przedstawiciel szkoły gelug – jednej z czterech największych szkół buddyzmu tybetańskiego. Buddyści tybetańscy uważają Dalajlamę za manifestację bodhisattwy współczucia Awalokiteśwary, który odradza się, aby udostępniać wyzwalające z cierpienia nauki innym czującym istotom.

Określenie dalajlama pochodzi z połączenia słów ta-le (ocean) i bla-malama. Tytuł dalajlamy nadał lamie Sonam Gjaco (bSod-nams-rgya-mtsho, Sönam Gjaco; 1543–1588), ówczesnemu przywódcy tybetańskiej tradycji buddyjskiej gelug, wódz Mongołów, Altan-chan podczas ich spotkania w 1578 roku. Tytuł ten miał oznaczać lamę (o mądrości) jak ocean.

Retrospektywnie tytułu tego używa się w odniesieniu do Gedun Druba (dGe-'dun-grup), czyli Dalajlamy I oraz Gedun Gjatso (dGe-'dun-rgya-mtsho), Dalajlamy II – poprzedzających Sonam Gjaco zwierzchników klasztoru Drepung, Sera i Taszilunpo. Sami Tybetańczycy używają w odniesieniu do dalajlamy (a często i innych najważniejszych inkarnacji tybetańskich – np. karmapy) terminu Gjalła Rinpocze (rgyal-ba-rin-po-che) – Zwycięski Rinpocze.

Według buddyzmu tybetańskiego dalajlama jest jednym z tulku – istot, które po śmierci świadomie wybierają swoje kolejne wcielenie. Dalajlamowie wielokrotnie przepowiadali za życia, gdzie narodzi się ich następna inkarnacja. Tym samym, zgodnie z tybetańskim światopoglądem, jest tylko jeden dalajlama, a kolejne numery oznaczają jedynie kolejne wcielenia tej samej osoby. Dalajlamowie wraz z panczenlamami stanowią najbardziej znaczącą historyczną linię przekazu nauk tantrycznych w szkole gelug będąc sobie wzajemnie nauczycielami, mistrzami i wychowawcami w kolejnych odrodzeniach. Od 1751 do 1950 kolejni dalajlamowie byli świeckimi władcami Tybetu, od 1912 roku faktycznie niepodległego. Po tym czasie dalajlama nadal jest świeckim przywódcą Tybetańczyków poprzez Centralny Rząd Tybetański, tj. tybetański rząd na uchodźstwie z siedzibą w Dharamsali w Indiach.

Lista dalajlamów

NrTytułGrafikaOkres życiaOkres sukcesjiJęzyk tybetański/Transliteracja WyliegoPinyin tybetańskiInne transkrypcje
1.Gendun Drup1391–1474?དྒེ་འདུན་འགྲུབ་
dge ‘dun ‘grub
Gêdün ChubGedun Drub, Gedün Drup, Gendun Drup
2.Gendun Gjaco1475–1541?དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་
dge ‘dun rgya mtsho
Gêdün GyacoGedün Gyatso, Gendün Gyatso
3.Sonam Gjaco1543–15881578–1588བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་
bsod nams rgya mtsho
Soinam GyacoSönam Gyatso
4.Jonten Gjaco1589–1616?ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་
yon tan rgya mtsho
Yoindain GyacoYontan Gyatso
5.Lobsang Gjaco1617–16821642–1682བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
blo bzang rgya mtsho
Lobsang GyacoLobzang Gyatso, Lopsang Gyatso
6.Cangjang Gjaco1683–1706? –1706ཚང་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
7.Kelzang Gjaco1708–17571751–1757བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang GyacoKelsang Gyatso, Kalsang Gyatso
8.Jamphel Gjaco1758–18041786–1804བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་
byams spel rgya mtsho
Qambê GyacoJampel Gyatso, Jampal Gyatso
9.Lungtok Gjaco1806–18151808–1815ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog GyacoLungtog Gyatso
10.Cultrim Gjaco1816–1837?ཚུལ་ཁྲིམ་རྒྱ་མཚོ་
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim GyacoTshültrim Gyatso
11.Khedrub Gjaco1838–18561844–1856མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub GyacoKedrub Gyatso
12.Trinlej Gjaco1857–18751873–1875འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་
‘phrin las rgya mtsho
Chinlai GyacoTrinle Gyatso
13.Thubten Gjaco
13th Dalai Lama Thubten Gyatso.jpg
1876–19331895–1933ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་
thub bstan rgya mtsho
Tubdain GyacoThubtan Gyatso, Thupten Gyatso
14.Tenzin Gjaco
Dalai Lama 1430 Luca Galuzzi 2007crop.jpg
1935-1940– (od 1959 na uchodźstwie)བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་
bstan ‘dzin rgya mtsho
Dainzin GyacoTenzing Gyatso

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Dalai Lama 1430 Luca Galuzzi 2007crop.jpg
Autor: cropped from photo by Luca Galuzzi (Lucag), Licencja: CC BY-SA 2.5
Tenzin Gyatso, the fourteenth and current Dalai Lama, is the leader of the exiled Tibetan government in India. He was awarded the Nobel Peace Prize in 1989. Photographed during his visit in Cologno Monzese MI, Italy, on december 8th, 2007.
Dalai Lama 1471 Luca Galuzzi 2007.jpg
(c) I, Luca Galuzzi, CC BY-SA 2.5
Tenzin Gyatso, the fourteenth and current Dalai Lama, is the leader of the exiled Tibetan government in India. He was awarded the Nobel Peace Prize in 1989. Photographed during his visit in Cologno Monzese MI, Italy, on december 8th, 2007.
13th Dalai Lama Thubten Gyatso.jpg
Thubten Gyatso, the 13th Dalai Lama photographed in Calcutta in 1910