Daleszyce

Daleszyce
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0; Rynek
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	kielecki
Gmina	Daleszyce
Aglomeracja	kielecka
Prawa miejskie	1569-1869 i od 2007
Burmistrz	Dariusz Meresiński
Powierzchnia	15,50 km²
Populacja (31.12.2021); • liczba ludności; • gęstość	; 2844; 188 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 41
Kod pocztowy	26-021
Tablice rejestracyjne	TKI
	Położenie na mapie gminy Daleszyce Daleszyce
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Daleszyce
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Daleszyce
	Położenie na mapie powiatu kieleckiego Daleszyce
	50°48′13″N 20°48′27″E/50,803611 20,807500
TERC (TERYT)	2604054
SIMC	0236429
	Urząd miejskiPlac Staszica 9; 26-021 Daleszyce
	Strona internetowa

Daleszyce – miasto w południowej Polsce, położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, siedziba gminy wiejsko-miejskiej Daleszyce. Ośrodek miejski aglomeracji kieleckiej.

Według danych z 1 stycznia 2018 Daleszyce liczyły 2 914 mieszkańców^[1].

Były miastem biskupstwa krakowskiego w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku^[3]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego położone było w 1827 roku w powiecie kieleckim, obwodzie kieleckim województwa krakowskiego^[4].

Położenie

Według danych z 31 grudnia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 15,50 km²^[5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Przez miasto przechodzi niebieski szlak turystyczny z Chęcin do Łagowa.

Dojazd z Kielc zapewniają autobusy komunikacji miejskiej linii 11^[6].

Historia

Daleszyce niemal od początku swojego istnienia dzięki nadaniom książęcym należały do biskupów krakowskich^[7]. W 1220 r. bp Iwon Odrowąż nakazał wybudować tu kościół parafialny pw. św. Michała, dziś na jego miejscu stoi kościół ze znacznie późniejszego okresu, rozbudowany w 1912 r., w którym w południowej ścianie kaplicy znajduje się zegar słoneczny z 1629 r., we wnętrzu zaś – obraz Matki Boskiej z XVI w. W 1362 r. miejscowość odwiedził król Kazimierz Wielki. W 1569 r. za wstawiennictwem bp. Filipa Padniewskiego Daleszyce otrzymały prawa miejskie (przywilej ten, nadany przez Zygmunta Augusta, został odebrany w 1869 r., za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym^[7] i przywrócony z początkiem 2007 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2006 r.^[8]).

W 1869 r. w miejscowości utworzono gminę żydowską. Według spisu z 1937 r. w Daleszycach zamieszkiwało 525 Żydów, których podczas II wojny światowej Niemcy deportowali do obozu zagłady w Treblince.

W czasie wojny okolice Daleszyc stanowiły miejsce akcji partyzanckich, głównie oddziału AK "Barabasza" (najważniejsze miały miejsce 26 lipca i 3 sierpnia 1944 r.).

Oddział "Wybranieckich" dowodzony przez "Barabasza" w miejscowości Zagórze koło Daleszyc zamordował w lutym 1944 roku w miejscowości Zagórze k. Daleszyc pięcioosobową rodzinę żydowską w tym dwie małe dziewczynki^[9].

3 sierpnia 1944 r. oddział "Barabasza" uderzył na niemiecką jednostkę pacyfikującą Daleszyce. Na jego prośbę z pomocą oddziałowi AK przyszła brygada Armii Ludowej "Grunwald" pod dowództwem mjr. Józefa Sobiesiaka (ps. "Maks") kierując do walki 6 moździerzy. Ogień moździerzy ustawionych na okolicznym wzgórzu spowodował śmierć 22 hitlerowców i wycofanie się pozostałych. Uwolniono również zakładników, których Niemcy chcieli uprowadzić^[10]. W odwecie 5 sierpnia 1944 r. w Górnie zamordowanych zostało ze szczególnym okrucieństwem i sadyzmem przez Korpus Kawalerii Kałmuckiej szesnaście osób uprowadzonych z Daleszyc. Po kilku dniach 12 sierpnia 1944 r. oddziały Wehrmachtu najpierw ostrzelały Daleszyce z artylerii, a potem spaliły wieś^[11]. Na rynku znajduje się pomnik upamiętniający pomordowanych.

W ciągu wieków Daleszyce wielokrotnie nękane były pożarami, ich obecna zabudowa wzniesiona została na wzór dawnej świętokrzyskiej architektury w 1946 r.

W 1972 r. założony został w miejscowości klub sportowy Spartakus.

Demografia

Na koniec 2010 r. miasto liczyło 2953 mieszkańców^[12].

Piramida wieku mieszkańców Daleszyc w 2014 roku^[1].

Zabytki

Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty^[13]:

układ urbanistyczny (nr rej.: A.308 z 30.03.1988),
kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XIII i XVII w., przebudowany w latach 1907–1920, wraz z dzwonnicą bramną z 1833 r. (nr rej.: A.309/1-2 z 30.03.1988),
cmentarz parafialny z kaplicą (nr rej.: A.310/1-2 z 30.03.1988 i z 17.06.1992),
przydrożna kapliczka pw. św. Jana Nepomucena z połowy XIX w. (nr rej.: A.311 z 30.03.1988),
drewniane domy przy ul. Głowackiego nr 9, 11, 14, 15, 16, z XIX do I połowy XX w. (nr rej.: A.874 z 20.10.1955).

(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0
Kościół św. Michała Archanioła
Dzwonnica bramna przy kościele św. Michała Archanioła
Kapliczka św. Jana Nepomucena
(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0
Cmentarz parafialny z kaplicą
Drewniany dom przy ul. Głowackiego

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Michała Archanioła
Świadkowie Jehowy:
- zbór Daleszyce (Sala Królestwa ul. Zagórze 12a)^[14].

Zobacz też

Spartakus Daleszyce, klub piłki nożnej
Synagoga w Daleszycach
Cmentarz żydowski w Daleszycach

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Daleszyce w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112 .
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 93.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., GUS, 10 sierpnia 2011, s. 143, ISSN 1505-5507 .
↑ Linia 11, Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach [dostęp 2012-10-26] .
↑ ^a ^b Historia, deleszyce.pl, 19 sierpnia 2007 [dostęp 2014-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] .
↑ Dz.U. z 2006 r. nr 137, poz. 972
↑ Stanisław Meducki "Walka o życie. Żydzi w organizacjach konspiracyjnych podczas okupacji niemieckiej (1939-1944)" - ze zbioru „“Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX w.“ IPN 2020, ISBN 978-83-8098-894-1, str. 227
↑ Józef BolesławJ.B. Garas Józef BolesławJ.B., Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Wydawnictwo MON, 1971, s. 335 .
↑ JózefJ. Fajkowski JózefJ., JanJ. Religa JanJ., Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981 .
↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r., GUS, 10 czerwca 2011, s. 96, ISSN 1734-6118 .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 26 [dostęp 2015-11-05] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-23] .

Bibliografia

Tadeusz Dybczyński, Przewodnik po Górach Świętokrzyskich, Warszawa 1912
Ryszard Garus, Znakowane szlaki turystyczne woj. kieleckiego, Kielce 1983
Urbański K., Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym, Kielce 2006
Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Daleszycach na portalu Wirtualny Sztetl
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Daleszycach
Daleszyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 895 .

[Populacja2018-1] Daleszyce w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[3] Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112 .

[4] Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 93.

[5] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., GUS, 10 sierpnia 2011, s. 143, ISSN 1505-5507 .

[6] Linia 11, Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach [dostęp 2012-10-26] .

[historia-7] Historia, deleszyce.pl, 19 sierpnia 2007 [dostęp 2014-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] .

[8] Dz.U. z 2006 r. nr 137, poz. 972

[9] Stanisław Meducki "Walka o życie. Żydzi w organizacjach konspiracyjnych podczas okupacji niemieckiej (1939-1944)" - ze zbioru „“Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX w.“ IPN 2020, ISBN 978-83-8098-894-1, str. 227

[10] Józef BolesławJ.B. Garas Józef BolesławJ.B., Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Wydawnictwo MON, 1971, s. 335 .

[11] JózefJ. Fajkowski JózefJ., JanJ. Religa JanJ., Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981 .

[12] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r., GUS, 10 czerwca 2011, s. 96, ISSN 1734-6118 .

[13] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 26 [dostęp 2015-11-05] .

[14] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-23] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Miasta	Daleszyce
Wsie	Borków Brzechów Cisów Danków Komórki Kranów Marzysz Mójcza Niestachów Niwy Sieraków Słopiec Smyków Suków Szczecno Trzemosna Widełki Wójtostwo
Osady leśne	Gajówka Grzebień Gajówka Jałonne Gajówka Żarnowiec Łuczewnica
Integralne części wsi	Babie Borki Brzezinki Cisów Rządowy Działki Kaczyn Kiełków Kocieczyn Kosele Krajewszczyzna Leśniczówka Kryczka Łazy Łonek Łukawa Małe Działki Marzysz Drugi Marzysz Pierwszy Młyny Modrzewie Murawin Nastoły Niwki Daleszyckie Nowiny Papiernia Pastwisko Podjabłonne Podmarzysz Podwale Słopiec Rządowy Słopiec Rządowy-Kolonia Słopiec Szlachecki Szkoda Wojciechów Zadworze Zakościele Zarobiny Znojów

Miasta	Bodzentyn Chęciny Chmielnik Daleszyce Łagów Morawica Nowa Słupia Pierzchnica
Gminy miejsko-wiejskie	Bodzentyn Chęciny Chmielnik Daleszyce Łagów Morawica Nowa Słupia Pierzchnica
Gminy wiejskie	Bieliny Górno Łopuszno Masłów Miedziana Góra Mniów Nowiny Piekoszów Raków Strawczyn Zagnańsk

Przynależność wojewódzka	gubernia kielecka (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Bodzentyn (do 1870) Chęciny Daleszyce (do 1870) Kielce (do 1947 →) Skarżysko-Kamienna (← 1939–53 →) Suchedniów (od 1962)
Osiedla (1954–72)	Suchedniów (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bieliny (1870–1954 i 1973–75) Bliżyn (← 1939–54) Bodzentyn (1867–1954 i 1973–75) Brzeziny (1867–70) Chęciny (1973–75) Cisów (1867–1954) Daleszyce (1870–1954) Daleszyce (1973–75) Dąbrowa (1867–1954) Dyminy (1870–1954) Górno (1870–1954 i 1973–75) Huta Nowa (1867–70) Jaworznia (1867–70) Korzecko (1867–1954) Krajno (1867–70) Krasna (1867–70) Łopuszno (1867–1954 i 1973–75) Masłów (1973–75) Mąchocice (1867–70) Miedziana Góra (1973–75) Mniów (1870–1954 i 1973–75) Morawica (1867–1954 i 1973–75) Napęków (1867–70) Niewachlów (1867–1954) Nowa Słupia (Słupia Nowa) (← 1887–1954 i 1973–75) Piekoszów (1870–1954 i 1973–75) Radkowice (1867–70) Radomice (1867–70) Ruda (1867–70) Samsonów (1867–1954 i 1973–75) Sitkówka-Nowiny (1973–75) Snochowice (1867–1954) Strawczyn (1973–75) Suchedniów (1867–1954 i 1973–75) Suków (1867–70 i 1973–75) Szczecno (1867–1954) Wólka Kłucka (1867–70) Zajączków (1870–1954)
Gromady (1954–72)	Belno (1959–72) Białogon (1954–65) Bieliny (1954–72) Bilcza (1954–61) Bliżyn (1954–72 (→)) Bodzentyn (1954–72) Bolmin (1954–59) Borków (1954–72) Brudzów Duży (1954–55 → (i ←~~1961~~)) Brzezinki (1954–61) Brzeziny (1954–59) Chełmce (1954–61) Chęciny (1958–72) Cierchy (1954–59) Cisów (1954–69) Czarnów (1954–61) ~~Cząstków~~(←~~1961~~) Ćmińsk (1954–72) Daleszyce (1954–72) Dąbrowa (1954–61) Dębno (1954–68) Dębska Wola (← 1955–72) Dyminy (1954–72) Gnieździska (1954–58) Górno (1954–72) Gózd Zaszosie (1954–59) Grabownica (1954–59) Grzymałków (1954–72) Huta (Nowa Huta) (1954–68) Jaworznia (1954–61) Jaworznia (1966–72) Kajetanów (1954–61) Korzecko (1954–57) Krajno (1954–72) Kucębów (1959–72) Kuźniaki (1954–59) Leśna (1954–61) Łączna (1954–72) Łopuszno (1954–72) Łosień (1954–59) ~~Łukowa~~(←~~1969~~) Makoszyn (1954–59) Masłów (1954–72) Mąchocice (1954–72) Miedziana Góra (1954–68) Mniów (1954–72) Morawica (1954–72) Napęków (1954–59) Niewachlów (1954–72) Nowa Huta Cisowska (1970–72) Obice (1954–55 → (i ←~~1961~~)) Oblęgorek (1954–72) Ociesęki (1954–61) Ostojów (1954–72) Piekoszów (1954–72) Płaczków (1954–59 →) Promnik (1954–58) Psary (1954–59) Radkowice (1954–57) Radlin (1954–72) Ruda Strawczyńska (1954–58) Rudki (1954–72) Rykoszyn (1954–58) Samsonów (1954–72) Sarbice (1954–59) Serbinów (1954–59) Sitkówka (Sitkówka–Nowiny) (1961–72) Skrzelczyce (1954–55 →) Słupia Nowa (Nowa Słupia) (1954–72) Snochowice (1954–72) Sorbin (1954–59) Strawczyn (1959–72) Suchedniów (1954–55) Suków (1954–68) Szałas (1954–59) Szczecno (1954–55 → i ← 1961–72) Święta Katarzyna (1954–68) Tumlin (1954–59) Wiśniówka (1961–72) Wola Jachowa (1954–59) Wolica (1954–72) Wzdół Rządowy (1954–72) Zagnańsk (1954–72) Zagórze (1954–72) Zagrody (1954–61) Zajączków (1954–72)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne