Dalia (roślina)

Dalia
	; Morfologia (dalia szkarłatna)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	dalia
	Nazwa systematyczna
	Dahlia Cav.; Icon. 1: 56. t. 80. Dec 1791
	Typ nomenklatoryczny
	Dahlia pinnata Cav.
Synonimy
	Georgia Spreng.; Georgina Willdenow;
	Georgia Spreng.; Georgina Willdenow;

Dalia 'Bishop of Auckland'

Dalia ogrodowa

Dalia, georginia (Dahlia Cav.) – rodzaj roślin nasiennych należących do rodziny astrowatych. Obejmuje 41 gatunków^[4]. Występują one w Ameryce Centralnej (od Meksyku po Panamę) oraz w Kolumbii^[4], gdzie rosną głównie na obszarach górskich^[5].

Rośliny te uprawiane były już w czasach przedkolumbijskich, głównie na paszę dla zwierząt (bulwy), jako rośliny lecznicze, ale też jako rośliny ozdobne (wyhodowano odmiany o licznych kwiatach języczkowatych, w tym mieszańce międzygatunkowe). Sprowadzone do Europy stały się popularnymi roślinami ozdobnymi, modnymi zwłaszcza w I połowie XIX wieku^[5]. Różnorodne odmiany i mieszańce zwane są zbiorowo dalią zmienną, d. ogrodową Dahlia hybrida hort.^[6] Rośliny uprawiane znane są również pod nazwami ludowymi: giergonia, giergona, wielgonia i wielgoń (ostatnie dwie dotyczą zwłaszcza odmian o największych kwiatostanach).

Nazwa rodzaju wywodzi się od nazwiska szwedzkiego botanika Andersa Dahla^[7].

Morfologia

Byliny pod ziemią posiadające bulwy. W zależności od gatunku i odmiany osiągają wysokość zwykle od 35 cm do prawie 2 metrów, ale rośliny o najdłuższych pędach osiągają 8 m^[5]. Kwiaty różnobarwne, zebrane w koszyczki o wielkości od kilku do 25 cm. Kwitną późnym latem i jesienią.

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w obrębie której klasyfikowany jest do podrodziny Asteroideae i plemienia Coreopsideae^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Dahlia apiculata (Sherff) P.D.Sørensen
Dahlia atropurpurea P.D.Sørensen
Dahlia australis (Sherff) P.D.Sørensen
Dahlia brevis P.D.Sørensen
Dahlia calzadana Villaseñor & Redonda-Mart.
Dahlia campanulata Saar, Sorenson & Hjert.
Dahlia coccinea Cav. – dalia szkarłatna
Dahlia congestifolia P.D.Sørensen
Dahlia cordifolia (Sessé & Moc.) McVaugh
Dahlia cuspidata Saar, Sorenson & Hjert.
Dahlia dissecta S.Watson
Dahlia excelsa Benth.
Dahlia foeniculifolia Sherff
Dahlia hintonii Sherff
Dahlia hjertingii H.V.Hansen & P.D.Sørensen
Dahlia imperialis Roezl ex Ortgies
Dahlia linearis Sherff
Dahlia macdougallii Sherff
Dahlia merckii Lehm.
Dahlia mixtecana J.Reyes, Islas & Art.Castro
Dahlia mollis P.D.Sørensen
Dahlia moorei Sherff
Dahlia neglecta Saar
Dahlia parvibracteata Saar & P.D.Sørensen
Dahlia pinnata Cav.
Dahlia pteropoda Sherff
Dahlia pugana Aarón Rodr. & Art.Castro
Dahlia purpusii Brandegee
Dahlia rudis P.D.Sørensen
Dahlia rupicola P.D.Sørensen
Dahlia scapigera Knowles & Westc.
Dahlia scapigeroides Sherff
Dahlia sherffii P.D.Sørensen
Dahlia sorensenii H.V.Hansen & Hjert.
Dahlia spectabilis Saar & P.D.Sørensen
Dahlia sublignosa (P.D.Sørensen) Saar & P.D.Sørensen
Dahlia tamaulipana J.Reyes, Islas & Art.Castro
Dahlia tenuicaulis P.D.Sørensen
Dahlia tenuis B.L.Rob. & Greenm.
Dahlia tubulata P.D.Sørensen
Dahlia wixarika Art.Castro, Carr.-Ortiz & Aarón Rodr.

Odmiany ozdobne

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Większość jednak uprawianych odmian to mieszańce powstałe ze skrzyżowania dalii szkarłatnej Dahlia coccinea i Dahlia pinnata^[9]. Określane są wspólną nazwą jako dalia zmienna lub dalia ogrodowa (Dahlia hybr.). Ogrodnicy wyhodowali bardzo dużą liczbę odmian ozdobnych. Znane są odmiany o kwiatach odmiany pojedynczych, półpełnych i pełnych.

Uprawa

Wymagania: Najlepiej rosną na słonecznym stanowisku, żyznej i przepuszczalnej glebie. Wymagają obfitego podlewania. Podczas intensywnego kwitnienia (zazwyczaj sierpień-wrzesień) należy im dostarczyć około 9 litrów wody co drugi dzień. Należy je dość obficie nawozić. Większość odmian wymaga w czasie kwitnienia podpór. Jeśli chcemy uzyskać większe kwiatostany, należy uszczyknąć boczne pączki, pozostawiając tylko jeden.
Rozmnażanie: Przez podział lub przez sadzonkowanie. Można również dalie wyhodować z nasion – wysiew do skrzynki w kwietniu, następnie siewki należy pikować do doniczek o średnicy ok. 9 cm.
Przechowywanie: Bulwy należy wykopać na zimę. Wykopane wraz z grudką ziemi bulwy należy pozostawić na dzień na słońcu, potem przenieść do pomieszczenia. Po dziesięciu dniach otrząsnąć z ziemi, przyciąć krótko stare pędy, a roślinę odwrócić do góry nogami, by odpłynął nadmiar wody. Zanurzyć w roztworze środka grzybobójczego i ułożyć w płytkich skrzynkach na lekko wilgotnym torfie w chłodnym miejscu.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
↑ ^a ^b ^c ^d Dahlia Cav.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-29].
↑ ^a ^b ^c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 273. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 68, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Słownik wyrazów obcych, wydawnictwo PWN. swo.pwn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-02)]. [dostęp 2010-03-02]
↑ Genus Dahlia Cav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-19].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].

[powo-4] Dahlia Cav.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-29].

[mabb-5] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 273. ISBN 978-1-107-11502-6.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 68, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[7] Słownik wyrazów obcych, wydawnictwo PWN. swo.pwn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-02)]. [dostęp 2010-03-02]

[grin-8] Genus Dahlia Cav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-19].

[E-9] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne