Danae groniasta

Danae groniasta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	danae
Gatunek	danae groniasta
	Nazwa systematyczna
	Danae racemosa (Linnaeus) Moench; Methodus: 170 (1794)
Synonimy
	Danae laurus Medik.; Danaidia racemosa (L.) Link; Ruscus racemosus L.; Ruscus terminalis Salisb..;
	Danae laurus Medik.; Danaidia racemosa (L.) Link; Ruscus racemosus L.; Ruscus terminalis Salisb..;

Danae groniasta (Danae racemosa (L.) Moench) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju Danae Medik. (również Danaë) z rodziny szparagowatych. Występuje naturalnie w południowej Turcji, północno-zachodniej Syrii, północnym Iranie i południowo-wschodnim Zakaukaziu^[3]. Introdukowany do Włoch około 1700 roku jako roślina ozdobna, naturalizował się i występuje współcześnie w stanie dzikim w północnych Włoszech i Toskanii^[4]. W XIX wieku podawany z Wysp Grecji^[5].

W wielu językach nazywany laurem aleksandryjskim lub laurem poetów, ponieważ jego długie i elastyczne pędy były wykorzystywane do plecenia wieńców laurowych, którymi koronowano poetów i sportowców^[4], w tym według mitologii greckiej Parysa (Aleksandra)^[6]. Uważano, że wieniec laurowy noszony przez Juliusza Cezara w celu ukrycia jego łysiny, również pleciony był z pędów lauru aleksandryjskiego^[6], jednak ułożenie owoców na wieńcach uwiecznionych na niektórych antycznych popiersiach Cezara wskazuje, że powstały one raczej z wawrzynu szlachetnego^[7].

Pierwszą pracę naukową na temat morfologii i anatomii gałęziaków danae groniastej (Zur Kenntnis der Assimilationsorgane von Danaë racemosa (L.) Moench), opublikowaną w 1910 roku, napisał w czasie swoich studiów polski botanik Władysław Szafer^[8].

Morfologia

Pokrój: Zimozielone krzewy o wysokości 60–120 cm^[9]^[10]. Tworzą gęste zarośla^[10].

Pędy: Podziemne, krótkie kłącze. Główna oś łodygi rozgałęzia się jednokrotnie, naprzemianlegle. W górnym odcinku głównej osi łodygi oraz na odgałęzieniach bocznych wyrasta 5–7 zielonych, jajowato-lancetowatych, asymetrycznych gałęziaków, typu fyllokladium, przypominających krótkoogonkowe liście^[9], o długości 3–7 cm^[10].

Liście: Zredukowane, papierzaste^[10], położone dwurzędowo i naprzemianlegle^[9]. Liście na osi głównej łodygi osiągają długość 1,5–2,5 cm, są jajowato-lancetowate, szybko usychają i opadają; te na odgałęzieniach bocznych są długości 2 mm i są trwałe^[10]. Liście właściwe, długoogonkowe występują wyłącznie u siewek oraz rzadko wyrastają bezpośrednio z kłącza^[9].

Kwiaty: Kwiaty obupłciowe zebrane po 5–8 w luźne grono, wyrastające wierzchołkowo na odgałęzieniach pędów. Szypułki członowane, u nasady okwiatu lub blisko niej. Okwiat kulistawo-urnowaty, sześciolistkowy^[9]. Listki okwiatu długości 2–3,5 mm, kremowe^[10], zrośnięte na 2/3 długości i na tym odcinku zgrubiałe^[9]. Sześć pręcików o nitkach zrośniętych u nasady z rurką okwiatu oraz zrośniętych ze sobą w rurkę. Pylniki sąsiadujących pręcików wydają się być złączone, a każda para pylników osadzona jest na łączniku przekształconym w wydatną, nabrzmiałą poduszeczkę. Pylniki pękają do wewnątrz^[9]. Zalążnia górna^[10], kulistawa, trójkomorowa, z dwoma zalążkami w każdej komorze^[9]. Szyjka słupka wydatna, długości okwiatu, zakończona trójsiecznym znamieniem o brodawkowatych łatkach. Ziarna pyłku o cienkiej egzynie, jednoaperturowe^[9].

Owoce: Pomarańczowoczerwone jagody o lekko słodkim mezokarpie, z jednym rzadziej dwoma nasionami^[9]. Nasiona duże, kulistawe, jeśli występują pojedynczo, lub spłaszczone^[9], średnicy 7–9 mm^[11], twarde, białawe, z cienką, rozpadającą się łupiną^[9]. Bielmo nie magazynuje skrobi, lecz hemicelulozy, ziarno aleuronowe i tłuszcze^[9].

Gatunki podobne: Od innych przedstawicieli plemienia Rusceae odróżnia się kwiatostanami wyrastającymi na końcach pędów, a nie gałęziakach, oraz obupłciowymi kwiatami^[9].

Biologia i ekologia

Pędy z gałęziakami

Kwiaty danae zebrane w grono

Rozwój: Nanofanerofit. Kwitnie na nowych pędach^[9], od maja do czerwca (rzadziej lipca), owoce dojrzewają w październiku^[11]. Kwiaty zapylane są przez owady (entomofilia). Nasiona roznoszone są przez zwierzęta (zoochoria)^[11].

Wymagania siedliskowe i fitosocjologia: Na Zakaukaziu i w północnym Iranie występuje w Górach Tałyskich, gdzie zasiedla lasy hyrkańskie^[12]^[13]. Jest gatunkiem charakterystycznym strefy nizinnej tych formacji, występującej na wysokości od poziomu Morza Kaspijskiego do 700 (1000) m n.p.m. Występuje tam razem z klonem kolchidzkim, albicją biało-różową, figowcem pospolitym, glediczją kaspijską, melią pospolitą, nieszpułką zwyczajną, parocją perską, topolą kaspijską, skrzydłorzechem kaukaskim, dębem kasztanolistnym, lipą szerokolistną, olszą czarną i brzostownicą kaukaską^[13]. Występuje też w wyższym piętrze Gór Tałyskich, zaczynającym się na wysokości ok. 850 m n.p.m., razem z bukiem wschodnim, olszą kaukaską, klonem zamszowatym, Ilex spinigera, Ruscus hyrcanus i Hedera pastuchovii^[12].

W południowo-wschodniej Turcji i północno-zachodniej Syrii występuje w górach Nur, w lasach z klonem zwyczajnym, bukszpanem zwyczajnym, bukiem wschodnim, ostrokrzewem kolczastym, kłokoczką południową, cisem pospolitym, lipą srebrzystą i wiązem^[13].

W północnych Włoszech występuje w lasach z dębem ostrolistnym^[14].

Interakcje międzygatunkowe: We Włoszech danae atakowana jest przez tarczniki z gatunku Dynaspidiotus britannicus^[15].

Cechy fitochemiczne: W organach podziemnych danae groniastej obecna jest rutyna^[16]. W gałęziakach obecne są flawonoidy kwercetyna i kemferol^[17], wykazujące działanie przeciwbólowe^[18].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 40. Kariotyp składa się z 6 dużych i 14 małych chromosomów submetacentrycznych^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju: Rodzaj zaliczany do plemienia Rusceae podrodziny Nolinoideae w rodzinie szparagowatych (Asparagaceae)^[19]^[2]. Historycznie, na przykład w systemie Takhtajana z 1997 roku i systemie Kubitzkiego z 1998 roku, zaliczany do rodziny myszopłochowatych (Ruscaceae)^[9].

Nazewnictwo

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od mitycznej Danae, córki Akrizjosa^[20], matki Perseusza^[4]. Epitet gatunkowy w łacinie oznacza „groniasta”^[4].

Nazwy zwyczajowe w języku polskim: Ignacy Rafał Czerwiakowski w wydanej w 1852 roku pracy Botanika szczególna: Opisanie roślin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych opisał gatunek Danae racemosa pod polską nazwą danae groniasta^[5]. Taka sama nazwa gatunku została ujęta w Słowniku języka polskiego Aleksandra Zdanowicza z 1861 roku^[21].

Znaczenie użytkowe

Rośliny lecznicze: Dawniej roślina stosowana była w bólach żołądka, kolkach, zaburzeniach menstruacji i skąpomoczu^[5].

Rośliny ozdobne: W krajach o ciepłym klimacie rzadko uprawiana jako wiecznie zielona roślina ozdobna do nasadzeń w miejscach bardzo zacienionych i wilgotnych. Jest bardzo wytrzymała na znaczne zacienienie i suszę. W miejscach nasłonecznionych żółknie^[22]. Częściej uprawiana jest na potrzeby florystyki – jej pędy wykorzystywane są jako trwały element zielony do kompozycji bukietów^[23].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ruscus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-09-23].
↑ ^a ^b ^c ^d Andrea Moro: Danaë racemosa (L.) Moench. Portale della flora di Roma. [dostęp 2021-10-03].
↑ ^a ^b ^c Ignacy Rafał Czerwiakowski: Botanika szczególna. T. 2: Opisanie roślin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1852, s. 615. (pol.).
↑ ^a ^b Richard Folkard: Plant Lore, Legends, and Lyrics: Embracing the Myths, Traditions, Superstitions, and Folk-lore of the Plant Kingdom. Uniwersytet Hardwarda, 1884, s. 405.
↑ Daniel J. Foley: Herbs for use and for delight: an anthology from the Herbarist, a publication of the Herb Society of America. New York: Dover Publications, 1974, s. 321. ISBN 978-0-486-23104-4.
↑ Alicja Zemanek. Władysław Szafer (1886–1970) – klasyk polskiej botaniki. „Wiadomości Botaniczne”. 60 (1/2), s. 1-18, 2016.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q P.F. Yeo: Ruscaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 412–426. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J.J. Cullen J.J. i inni red., The European garden flora, flowering plants: a manual for the identification of plants cultivated in Europe, both out-of-doors and under glass, wyd. 2, Cambridge: Cambridge University Press, 2011, ISBN 978-0-521-76167-3, OCLC 733546580 .
↑ ^a ^b ^c Marilena Idžojtić: Dendrology: cones, flowers, fruits and seeds. London, United Kingdom: Academic Press, 2019, s. 233. ISBN 978-0-12-819645-8.
↑ ^a ^b Sebastian Schmidt: Potential analysis for further nature conservation in Azerbaijan a spatial and political investment strategy. Greifswald: 2009, s. 123. ISBN 978-3-941971-01-1.
↑ ^a ^b ^c Jalil Noroozi: Plant biogeography and vegetation of high mountains of Central and South-West Asia. Springer, 2020. ISBN 978-3-030-45212-4.
↑ F. Romane: Quercus ilex L. ecosystems: function, dynamics and management. Dordrecht: Springer Netherlands, 2013, s. 43. ISBN 978-94-017-2836-2.
↑ Douglass R. Miller: Armored scale insect pests of trees and shrubs (Hemiptera:Diaspididae). Ithaca: Cornell University Press, 2005, s. 194. ISBN 978-0-8014-4279-7.
↑ A. A. Nasudari, É. T. Oganesyan, V. A. Kompantsev, Yu. B. Kerimov. Polyphenolic compounds of Danae racemosa. „Chemistry of Natural Compounds”. 8 (5), s. 659–659, 1972-09. DOI: 10.1007/bf00564351.
↑ FatemehF. Fathiazad FatemehF., SanazS. Hamedeyazdan SanazS., Phytochemical Analysis of Danae Racemosa L. Moench Leaves, „Pharmaceutical Sciences”, 20 (4), s. 135–140 [dostęp 2021-10-04] (ang.).
↑ NasrinN. Maleki-Dizaji NasrinN., FatemehF. Fathiazad FatemehF., AlirezaA. Garjani AlirezaA., Antinociceptive properties of extracts and two flavonoids isolated from leaves of Danae racemosa, „Archives of Pharmacal Research”, 30 (12), 2007, s. 1536–1542, DOI: 10.1007/BF02977322 [dostęp 2021-10-04] (ang.).
↑ Taxon: Ruscus. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2021-09-23]. (ang.).
↑ David Gledhill: The Names of Plants.. Wyd. 4. Leiden: Cambridge University Press, 2008, s. 133. ISBN 978-0-511-47855-0. OCLC 476234730.
↑ Aleksander Zdanowicz: Słownik języka polskiego. T. 1: A-O. Maurycy Orgelbrand, 1861. (pol.).
↑ MichaelM. Dirr MichaelM., Dirr's encyclopedia of trees and shrubs, Portland, Oregon 2011, ISBN 978-1-60469-743-8, OCLC 945718470 .
↑ G.G. Cocetta G.G., A.A. Trivellini A.A., A.A. Ferrante A.A., Estimation of cut butcher’s broom ( Danae racemosa (L.) Moench) foliage vase life through the measurement of leaf functionality, „Acta Horticulturae” (1311), 2021, s. 343–348, DOI: 10.17660/ActaHortic.2021.1311.43 [dostęp 2021-10-04] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-05] (ang.).

[kew-3] Ruscus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-09-23].

[ita-4] Andrea Moro: Danaë racemosa (L.) Moench. Portale della flora di Roma. [dostęp 2021-10-03].

[czerw-5] Ignacy Rafał Czerwiakowski: Botanika szczególna. T. 2: Opisanie roślin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1852, s. 615. (pol.).

[folkard-6] Richard Folkard: Plant Lore, Legends, and Lyrics: Embracing the Myths, Traditions, Superstitions, and Folk-lore of the Plant Kingdom. Uniwersytet Hardwarda, 1884, s. 405.

[foley-7] Daniel J. Foley: Herbs for use and for delight: an anthology from the Herbarist, a publication of the Herb Society of America. New York: Dover Publications, 1974, s. 321. ISBN 978-0-486-23104-4.

[szafer-8] Alicja Zemanek. Władysław Szafer (1886–1970) – klasyk polskiej botaniki. „Wiadomości Botaniczne”. 60 (1/2), s. 1-18, 2016.

[kub-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q P.F. Yeo: Ruscaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 412–426. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[fleu-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J.J. Cullen J.J. i inni red., The European garden flora, flowering plants: a manual for the identification of plants cultivated in Europe, both out-of-doors and under glass, wyd. 2, Cambridge: Cambridge University Press, 2011, ISBN 978-0-521-76167-3, OCLC 733546580 .

[marilena-11] Marilena Idžojtić: Dendrology: cones, flowers, fruits and seeds. London, United Kingdom: Academic Press, 2019, s. 233. ISBN 978-0-12-819645-8.

[succow-12] Sebastian Schmidt: Potential analysis for further nature conservation in Azerbaijan a spatial and political investment strategy. Greifswald: 2009, s. 123. ISBN 978-3-941971-01-1.

[noroozi-13] Jalil Noroozi: Plant biogeography and vegetation of high mountains of Central and South-West Asia. Springer, 2020. ISBN 978-3-030-45212-4.

[ilex-14] F. Romane: Quercus ilex L. ecosystems: function, dynamics and management. Dordrecht: Springer Netherlands, 2013, s. 43. ISBN 978-94-017-2836-2.

[miller-15] Douglass R. Miller: Armored scale insect pests of trees and shrubs (Hemiptera:Diaspididae). Ithaca: Cornell University Press, 2005, s. 194. ISBN 978-0-8014-4279-7.

[nasudari-16] A. A. Nasudari, É. T. Oganesyan, V. A. Kompantsev, Yu. B. Kerimov. Polyphenolic compounds of Danae racemosa. „Chemistry of Natural Compounds”. 8 (5), s. 659–659, 1972-09. DOI: 10.1007/bf00564351.

[flawo-17] FatemehF. Fathiazad FatemehF., SanazS. Hamedeyazdan SanazS., Phytochemical Analysis of Danae Racemosa L. Moench Leaves, „Pharmaceutical Sciences”, 20 (4), s. 135–140 [dostęp 2021-10-04] (ang.).

[ból-18] NasrinN. Maleki-Dizaji NasrinN., FatemehF. Fathiazad FatemehF., AlirezaA. Garjani AlirezaA., Antinociceptive properties of extracts and two flavonoids isolated from leaves of Danae racemosa, „Archives of Pharmacal Research”, 30 (12), 2007, s. 1536–1542, DOI: 10.1007/BF02977322 [dostęp 2021-10-04] (ang.).

[grin-19] Taxon: Ruscus. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2021-09-23]. (ang.).

[nop-20] David Gledhill: The Names of Plants.. Wyd. 4. Leiden: Cambridge University Press, 2008, s. 133. ISBN 978-0-511-47855-0. OCLC 476234730.

[słownik-21] Aleksander Zdanowicz: Słownik języka polskiego. T. 1: A-O. Maurycy Orgelbrand, 1861. (pol.).

[ogr-22] MichaelM. Dirr MichaelM., Dirr's encyclopedia of trees and shrubs, Portland, Oregon 2011, ISBN 978-1-60469-743-8, OCLC 945718470 .

[bukiet-23] G.G. Cocetta G.G., A.A. Trivellini A.A., A.A. Ferrante A.A., Estimation of cut butcher’s broom ( Danae racemosa (L.) Moench) foliage vase life through the measurement of leaf functionality, „Acta Horticulturae” (1311), 2021, s. 343–348, DOI: 10.17660/ActaHortic.2021.1311.43 [dostęp 2021-10-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne