Daniel Ellsberg

Daniel Ellsberg
Ilustracja
Daniel Ellsberg, 2006
Data i miejsce urodzenia7 kwietnia 1931
Chicago
Zawód, zajęcieekonomista
RUC, DK. 26-10-2004

Daniel Ellsberg (ur. 7 kwietnia 1931 w Chicago) – amerykański ekonomista, pracownik RAND Corporation, sprawca wycieku w 1971 roku zbioru tajnych dokumentów Pentagonu znanego pod nazwą Pentagon Papers. W roku 2006 uhonorowany nagrodą Right Livelihood Award – „za działania na rzecz pokoju i ujawnienie prawdy o działaniach władz amerykańskich w czasie wojny wietnamskiej”.

Życiorys

Daniel Ellsberg w 2020

W 1959 roku otrzymał doktorat z ekonomii na Uniwersytecie Harvarda. W pracy doktorskiej opisał między innymi pojęcie nazwane potem paradoksem Ellsberga. Następnie służył przez dwa lata w US Marines, potem zaczął pracować w RAND Corporation. W 1964 roku pracował w Pentagonie, następnie służył w Wietnamie podczas toczącej się tam wojny jako cywilny pracownik Departamentu Stanu. Podczas pobytu tam doszedł do wniosku, że Stany Zjednoczone są skazane na przegraną w wojnie i co więcej kierownictwo rządu zdaje sobie z tego doskonale sprawę, jednak nie chce poinformować o tym opinii publicznej.

Po powrocie z Wietnamu w 1967 roku jako ekspert został ponownie zatrudniony przez RAND Corporation, gdzie uczestniczył w tworzeniu ściśle tajnego raportu o historii amerykańskiego zaangażowania w Wietnamie (raport zamówił sekretarz obrony Robert McNamara). Raport ten otrzymał następnie nieformalną nazwę Pentagon Papers. Dzięki posiadaniu wysokiego stopnia wtajemniczenia (security clearance) – Ellsberg był jedną z niewielu osób z dostępem do całego zbioru dokumentów. Najważniejszą zawartością dokumentu były dowody, że od początku wojny wietnamskiej wysoko postawieni przedstawiciele rządu amerykańskiego uważali, że wojna jest nie do wygrania, jednak nie informowali o tym opinii publicznej z powodu politycznych kalkulacji.

Pod koniec 1969 roku Ellsberg podjął decyzję o przekazaniu raportu opinii publicznej. Zaczął stopniowo robić fotokopie liczącego ponad 7000 stron raportu i przemycać je na zewnątrz. Gdy jednak próbował przedstawić raport kilku politykom, ci nie chcieli z nim rozmawiać, gdyż wykradzenie tajnego raportu było przestępstwem w świetle prawa. Po tych daremnych próbach Ellsberg przekazał raport dziennikowi New York Times, który rozpoczął jego publikację 13 czerwca 1971 roku. Rewelacje raportu poruszyły amerykańską opinię publiczną i jeszcze bardziej obniżyły poparcie dla amerykańskiego zaangażowania w Wietnamie. 29 czerwca 1971 roku senator Mike Gravel przedstawił część raportu podczas prac amerykańskiego senatu, dodając go do sprawozdania z obrad, dzięki temu udostępnił go opinii publicznej i umożliwił całkowicie legalną publikację w formie książkowej przez Beacon Press.

Prezydent Richard Nixon, choć nie był osobiście wymieniony w raporcie (który dotyczył wydarzeń przed objęciem przez niego prezydentury w 1969 roku), uważał przeciek dokumentu za zdradę i poprosił sąd o wydanie zakazu publikacji dokumentów. Po 15 dniach Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uchylił go jako nielegalny[1]. Choć gazeta nie wyjawiła źródła przecieku, FBI rozpoczęła poszukiwanie Ellsberga, który zaczął się ukrywać.

28 czerwca 1971 roku Ellsberg oddał się w ręce organów sprawiedliwości. Po ujawnieniu, że administracja Nixona próbowała skompromitować go podczas operacji związanych z aferą Watergate, sąd wycofał wszystkie zarzuty przeciwko niemu.

W 2003 roku zrealizowano film The Pentagon Papers (Akta z Pentagonu) o wykradzeniu dokumentów przez Ellsberga. W jego postać wcielił się aktor James Spader.

Przypisy

Media użyte na tej stronie

Ellsberg.ogv
Autor: Lakersforce, Licencja: CC0
Daniel Ellsberg talks about current affairs.
Daniel Ellsberg 2020 06.jpg
Autor: Cmichel67, Licencja: CC BY-SA 4.0
Daniel Ellsberg in 2020 by Christopher Michel
Daniel Ellsberg 2006.jpg
Autor: Jacob Appelbaum. cropped by MachoCarioca, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Daniel Ellsberg