Danton (film)

Danton – francusko-polski film fabularny w reżyserii Andrzeja Wajdy z roku 1983; adaptacja dramatu Stanisławy Przybyszewskiej pt. Sprawa Dantona.

W założeniu film miał być realizowany w Polsce na zamówienie wytwórni Gaumont, jednakże wprowadzenie w grudniu 1981 roku stanu wojennego w Polsce zniweczyło zarówno plany realizacji, jak i dystrybucji filmu w kraju. Nie rezygnując z tworzenia, reżyser przeniósł cały projekt do Francji, gdzie zrealizował go przy udziale grupy polskich aktorów. Po realizacji zdjęć niektórzy zdecydowali się na pozostanie za granicą (m.in. Andrzej Seweryn i Wojciech Pszoniak) ze względu na trwający wciąż w kraju stan wojenny.

Fabuła

Akcja rozpoczyna się wiosną 1794 r., gdy w rewolucyjnej Francji szaleje już wprowadzony przez Dantona terror. Agresywny Saint-Just zachęca Robespierre’a do wystąpienia przeciw Dantonowi i jego zwolennikom, coraz bardziej zagrażającym aktualnej władzy. Na burzliwym posiedzeniu Komitetu Ocalenia Publicznego Billaud jawnie oskarża ich o działalność kontrrewolucyjną wymierzoną przeciw komitetom. Robespierre wprawdzie przeciwstawia się aresztowaniu i sądzeniu Dantona, lecz z trudem narzuca swe zdanie innym członkom Komitetu zaniepokojonych wpływami Dantona i jego popularnością. Sygnałem ostrzegawczym dla niego ma być likwidacja redagowanej przez Desmoulinsa gazety dantonistów „Vieux Cordelier”.

Danton, który otrzymuje poufne ostrzeżenie, że rząd zmierza do aresztowania go wraz z najbliższymi współpracownikami, lekceważy je licząc na swą popularność wśród ludu Paryża i nietykalność osiągniętą dzięki zasługom dla rewolucji. Z inicjatywy Robespierre’a, który nadal pragnie go oszczędzić, dochodzi do poufnego spotkania obu przywódców, lecz nie skutkuje ono dojściem do porozumienia. Wówczas zdecydowany już Robespierre postuluje w Komitecie Ocalenia szybkie osądzenie Dantona w obawie przed radykalnymi działaniami z jego strony. Raport Saint-Juste’a jest podstawą do przygotowania listy osób przeznaczonych do uwięzienia. W nocy dochodzi do aresztowania dantonistów z ich przywódcą, internowanych w Pałacu Luksemburskim, a następnie zostaje im wytoczony publiczny proces, w którym Danton początkowo ma nadzieję odnieść kolejny sukces. Jako świetny mówca stacza swój ostatni wielki pojedynek ze stronniczym sądem. Ale jedynym celem zafałszowanego procesu politycznego jest skazanie „kontrrewolucyjnych spiskowców” na śmierć.

Obsada

(c) Georges Biard, CC BY-SA 3.0

Gérard Depardieu, odtwórca roli Dantona (2001)

Produkcja

Pierwowzorem filmowego Dantona była wielokrotnie wystawiana sztuka Stanisławy Przybyszewskiej pod tytułem Sprawa Dantona. Jej autorka przedstawiała organizatora terroru jakobińskiego podczas rewolucji francuskiej, Maximiliena de Robespierre, jako nieprzekupnego krzewiciela wielkich idei, podczas gdy Georges Danton jawił się według Przybyszewskiej jako skorumpowany populista i zdrajca. Taki ton też przeważał w wystawianej przez Andrzeja Wajdę reinterpretacji dzieła Przybyszewskiej z 1977 roku, w której reżyser Ziemi obiecanej uszlachetniał Robespierre’a kosztem Dantona. O ile teatralny wykonawca Robespierre’a, Wojciech Pszoniak, miał się pojawić w planowanej przez Wajdę adaptacji filmowej, o tyle rolę filmowego Dantona Wajda przewidział dla Gérarda Depardieu^[1]. Ten ostatni wynegocjował zgodę ze strony francuskiego Ministerstwa Kultury na dofinansowanie produkcji polskiego reżysera^[2].

Prace nad filmem trwały od 1980 roku, jednak w trakcie kręcenia filmu w Polsce został wprowadzony stan wojenny, wskutek czego Wajda pośpiesznie wyemigrował wraz z częścią obsady do Francji. Tam też, pod wpływem nasilających się komunistycznych rządów terroru w jego ojczyźnie, zmienił przesłanie utworu. Wajda zniwelował cechujące sztukę Przybyszewskiej dysproporcje w wizerunku głównych bohaterów sztuki. Robespierre pozbawiony został kwestii „znajdźcie ten punkt, gdzie zaczął się błąd”, która pada w momencie, gdy nabiera on wątpliwości co do swoich działań; w wersji filmowej jest bardziej przebiegły i zaprowadza Dantona na szafot. Jednak w filmie to Danton cechuje się większą charyzmą, finansowany jest dobrowolnie przez wielmożów z Francji i Anglii, którzy pokładają w nim nadzieję na zakończenie rządów terroru. Danton w wykonaniu Depardieu ma również poparcie ludu, a jego śmierć na szafocie przesądza paradoksalnie o losie, który – jak sugeruje Wajdowski film – czeka Robespierre’a^[3].

Część zdjęć zrealizowano we wnętrzach naturalnych i w plenerze, co zmniejszyło nieco „teatralność” tekstu. Niemniej Danton oddziałuje głównie za pomocą głównych postaci – protagonistów: Robespierre’a i Dantona^[4].

Nagrody i wyróżnienia

W 1982 roku film Danton otrzymał Nagrodę Louisa Delluca dla najlepszego filmu francuskiego.

Przypisy

Bibliografia

• StanisławS. Kandulski StanisławS., Niebieska jak niebo, biała jak wapno, czerwona na krew. Cała prawda o rewolucji francuskiej... na podstawie filmu „Danton” w reżyserii Andrzeja Wajdy, „Człowiek i Społeczeństwo”, 34, 2012, s. 163–176 .

Linki zewnętrzne

• Danton w bazie IMDb (ang.)
• Danton w bazie filmpolski.pl
• Danton w bazie Filmweb
• Zdjęcia z filmu Danton w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”