Danuta Gałkowa

Danuta Gałkowa
Blondynka
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

19 marca 1924
Warszawa

Data śmierci

6 grudnia 2018

Przebieg służby
Lata służby

1939–1945

Siły zbrojne

Armia Krajowa

Jednostki

Batalion Chrobry I

Stanowiska


komendantka sanitariatu
sanitariuszka
łączniczka

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal za Warszawę 1939–1945 Warszawski Krzyż Powstańczy Krzyż Partyzancki Medal „Pro Patria” Medal Florence Nightingale
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Danuta Józefa Gałkowa z domu Ślązak, ps. Blondynka[1], (ur. 19 marca 1924 w Warszawie, zm. 6 grudnia 2018[2][3]) – pułkownik Wojska Polskiego, sanitariuszka i łączniczka, powstaniec warszawski, żołnierz Armii Krajowej, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.

Życiorys

Była córką Józefa i Agnieszki ze Starzyńskich. Uczęszczała do Publicznej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi w Warszawie, a następnie do Gimnazjum im. Heleny Grabowskiej (przed wojną nosiło imię Towarzystwa Krzewienia Wiedzy Handlowej). Przed wojną wstąpiła do harcerstwa. Po wybuchu II wojny światowej została skierowana do 301. punktu sanitarnego Szpitala Przemienienia Pańskiego w charakterze telefonistki. W czasie okupacji mieszkała w Warszawie przy ulicy Św. Wincentego 47.[4] Pracowała w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Wydziale Świadczeń Długoterminowych (obecnie Wydział Rent i Emerytur). Równocześnie należała do konspiracji. Przeszła szkolenie sanitarne w Szpitalu Dzieciątka Jezus, a także szkolenie wojskowe, m.in. w Strudze prowadzone przez Lucjana Fajera ps. Ognisty. Była również agentem kontrwywiadu wojskowego (o czym nie wiedzieli jej koleżanki i koledzy z drużyny). Do jej obowiązków należały początkowo proste zadania (np. przepisywanie ulotek podrzucanych osobom utrzymującym kontakty z Niemcami), później zajęła się rozpracowywaniem agentów i współpracowników okupanta.

Zorganizowała fałszywe dokumenty na nazwisko Stefania Szymkowiak dla ukrywanej przez jej rodzinę Gizy Alterwajn.[4][5]

Na krótko przed powstaniem uciekła z domu, obawiając się, że rodzice nie pozwolą jej wziąć udziału w walce. 1 sierpnia miała się stawić na punkcie na ul. Żelaznej. Do jej uzbrojenia należały granat ręczny R-42 Sidolówka i RGD-5. Rozpoczęła powstanie jako komendantka sanitariatu. Jeszcze w pierwszych dniach powstania przeniosła się do drużyny 174 batalionu Chrobry I, gdzie dowódcą był plut. pchor. Mieczysław Gałka, ps. Elegant (1923–1975). W czasie powstania zajmowała się głównie sanitariatem, służąc w stopniu starszego strzelca, a pod koniec powstania w stopniu podporucznika. Od 14 sierpnia przebywała w pasażu Simonsa, gdzie przeżyła m.in. ciężkie bombardowania. Pod koniec powstania uratowała 21 rannych żołnierzy z płonącego szpitala Pod Krzywą Latarnią, ewakuując ich na ul. Długą (do końca powstania przeżyło tylko dwóch). 8 października postanowiła opuścić kryjówkę w poszukiwaniu wody i jedzenia, wtedy dowiedziała się o kapitulacji. Przeniosła rannych do szpitala na ul. Płocką. Historia ta została przedstawiona w komiksie Ocaleni Tomasza Bereźnickiego. 9 października Elegant w szpitalu na ul. Płockiej przeszedł operację amputacji nogi, którą przeprowadził prof. Manteuffel. 15 kwietnia 1945 r. w kościele Matki Bożej Loretańskiej na Pradze wyszła za mąż za Mieczysława Gałkę, co obiecała mu przed jego operacją.

Po wojnie pracowała m.in. w CRZZ, była działaczką ZBoWiD-u i ZPW, aktywnie uczestnicząc w życiu kombatantów oraz środowisk AK. W latach 80. w Japonii została wydana publikacja książkowa autorstwa Tsutomu Iwakury opisująca jej historię. Danuta Gałkowa jest także bohaterem jednego z odcinków cyklu Rewizja nadzwyczajna Dariusza Baliszewskiego. Wystąpiła również w filmie dokumentalnym Krzysztofa Langa z 1994 r. pt. Powstanie warszawskie 1944. Swoje wspomnienia z czasów wojny wydała w książce Byłam warszawskim Robinsonem.

Odznaczenia i wyróżnienia

28 sierpnia 1959 została odznaczona przez Radę Państwa Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[6].

Otrzymała też Krzyże Kawalerski, Oficerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski odpowiednio w 1966, 1978 i 1989 i medal okolicznościowy IV wieki Stołeczności Warszawy w 1997[6].

Została także odznaczona Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Medalem za Warszawę, Krzyżem Partyzanckim.

W 2001 za zasługi w ratowaniu życia ludzkiego została wyróżniona najwyższym odznaczeniem pielęgniarskim, nadawanym przez Międzynarodowy Czerwony KrzyżMedalem Florence Nightingale[6].

W 2010 otrzymała medal i tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata od izraelskiego Instytutu Jad Waszem[7][4][8].

9 stycznia 2012 w Pałacu na Wodzie w Łazienkach Królewskich w Warszawie, podczas uroczystości wręczenia odznaczeń, została uhonorowana Medalem „Pro Patria” nadanym przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych „za szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Ojczyzny”[9].

Bibliografia

  • Słownik biograficzny kobiet odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari, tom I: A–G (pod redakcją Elżbiety Zawackiej przy współpracy Doroty Kromp), Toruń 2004, s. 192–194 (z fotografią)

Przypisy

  1. Danuta Gałkowa, Małgorzata Brama: Danuta Gałkowa. [w:] Danuta Gałkowa – Archiwum Historii Mówionej [on-line]. Archiwum Historii Mówionej, 21 marca 2005 roku. [dostęp 2011-03-25].
  2. Zmarła Danuta Gałkowa. W Powstaniu ratowała żołnierzy z płonącego szpitala, tvnwarszawa.tvn24.pl [dostęp 2018-12-08].
  3. https://wiadomosci.wp.pl/nie-zyje-danuta-galkowa-blondynka-uczestniczka-powstania-warszawskiego-miala-94-lata-6325010221143681a
  4. a b c Historia pomocy - Rodzina Ślązaków | Polscy Sprawiedliwi, sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2018-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-10].
  5. The Righteous Among The Nations, The Righteous Among The Nations [dostęp 2021-12-31].
  6. a b c Elżbieta Zawacka (red.): Słownik Biograficzny Kobiet Odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari T. I. (A–G). Toruń: Archiwum i Muzeum Pomorskie AK i Wojskowej Służby Polek, 2004, s. 193. ISBN 83-88693-03-4.
  7. Kolejni „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. deon.pl, 2011-03-24. [dostęp 2018-12-08].
  8. Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2020, yadvashem.org, 1 stycznia 2020, s. 91 [dostęp 2021-12-31].
  9. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych: Uroczystość wręczenia odznaczeń w Pałacu na Wodzie w warszawskich Łazienkach. udskior.gov.pl. [dostęp 2012-02-16]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

POL Za Warszawę 1939-1945 BAR.svg
Baretka: Medal za Warszawę 1939-1945
POL Krzyż Partyzancki BAR.svg
Baretka: Krzyż Partyzancki
POL Medal Pro Patria BAR.png
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
Baretka Medalu "Pro Patria"
POL Warszawski Krzyż Powstańczy BAR.svg
Baretka: Warszawski Krzyż Powstańczy
Righteous Among the Nations medal simplified.svg
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations
ICRC Florence Nightingale Medal BAR.svg
Baretka: Medal Florence Nightingale – Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.