Dar Pomorza

Dar Pomorza
Ilustracja
Poprzednie nazwy

Prinzess Eitel Friedrich, Colbert, Pomorze

Bandera

 Polska

Port macierzysty

Gdynia

Armator

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Dane podstawowe
Materiał

stal

Historia
Stocznia

Blohm + Voss, Hamburg nr budowy 202

Data budowy

1909

Data wycofania ze służby

1982

Dane techniczne
Wyporność

2500 t

Liczebność załogi

190 w tym 150 kadetów

Długość całkowita (L)

81,5 m

Szerokość (B)

12,6 m

Zanurzenie (D)

5,7 m

Pojemność

1561,3 BRT / 524,6 NRT RT

Ożaglowanie
Typ ożaglowania

fregata

Powierzchnia ożaglowania

2100 m²

Wysokość masztów

41,4

Liczba masztów

3

Napęd mechaniczny
Silnik

spalinowy MAN Diesel

Moc silnika

430 KM

Prędkość maks.

10–14 / 7 w.

Mapa konturowa Gdyni, po prawej znajduje się punkt
Geographylogo.svg
Położenie na mapie Gdyni

Dar Pomorza (pot. Biała Fregata) – trzymasztowy żaglowiec szkolny (fregata) zakupiony przez społeczeństwo Pomorza w 1929 dla Szkoły Morskiej w Gdyni. Od 1982 zacumowany w Gdyni jako statek-muzeum, oddział Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

Historia

Dar Pomorza w 1938
Dar Pomorza w 2012
Filmik prezentujący fregatę

Fregatę zbudowano w stoczni „Blohm und Voss” w Hamburgu (1909–1910) na zamówienie Deutscher Schulschiff Verein. W następnych latach odbywał – pod nazwą „Prinzess Eitel Friedrich” – szkolne podróże, letnią (kandydacką, po wodach europejskich) i zimową (na Morze Karaibskie). Po I wojnie światowej, został – postanowieniami traktatu wersalskiego – przekazany do Francji w ramach reparacji wojennych. Od roku 1922 należał do Société Anonyme de Navigation – Les Armateurs Français (Paryż); nie był eksploatowany. W roku 1926 fregata została przejęta przez Les Navires Écoles Français Saint-Nazaire – zamierzano ją eksploatować pod nazwą „Colbert”, jednak tych planów nie zrealizowano. Na początku 1927 roku fregatę przejął baron Maurice de Forest, który planował jej przebudowę na jacht z napędem mechanicznym, jednak wkrótce zrezygnował i wystawił fregatę na sprzedaż[1].

Została zakupiona w lipcu 1929 roku przez polski Komitet Floty Narodowej i inne organizacje, poszukujące jednostki, która mogłaby zastąpić szkolny żaglowiec Lwów; zakupu dokonano za kwotę 7 tys. £, co stanowiło ok. 8% ówczesnej wartości[1].

Polską fregatę, początkowo nazwaną „Pomorze”[2], z trudnościami (omal nie zatonęła w Zatoce Biskajskiej) przeholowano do duńskiej stoczni w Nakskov, gdzie została odnowiona i przebudowana; m.in. wstawiono silnik spalinowy, wymieniono olinowanie i instalację elektryczną. Pod nazwą „Dar Pomorza”, nadaną dla upamiętnienia znacznego wkładu finansowego społeczeństwa Pomorza, przybyła do Gdyni 19 czerwca 1930 roku[1].

Pod polską banderą „Dar Pomorza”[3]:

  • odbył 102 rejsy szkolne,
  • przepłynął pół miliona mil morskich – jest to odległość równa około 25 rejsom dookoła świata,
  • zasłynął jako pierwszy statek w dziejach polskiej bandery handlowej, który opłynął dookoła świat,
  • wyszkolił 13 384 studentów,

W polskiej historii statku dowodziło nim sześciu komendantów: jako pierwszy – kpt.ż.w. Konstanty Maciejewicz-Matyjewicz, jako ostatni – kpt.ż.w. Tadeusz Olechnowicz.

W 1977 roku widoczna stała się potrzeba kosztownego remontu i modernizacji żaglowca, połączonego z dostosowaniem konstrukcji do nowym wymogów bezpieczeństwa[4]. Koszt modernizacji miał być tylko kilka razy niższy od budowy nowego statku, wobec czego zdecydowano zbudować dla Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni nowy żaglowy szkolny – późniejszy „Dar Młodzieży”. Kupnem „Daru Pomorza” zainteresowana była macierzysta stocznia Blohm + Voss, jak również armator ze Szwecji, zamiar jego przejęcia i przebudowy wyrażała też Wyższa Szkoła Morska w Szczecinie. Dzięki zaangażowaniu wielu osób, które na przełomie 1980/81 roku powołały Komitet Założycielski Muzeum Daru Pomorza, pod przewodnictwem Bolesława Mazurkiewicza doprowadzono jednak do zachowania żaglowca jako statku-muzeum[4]. Uzyskano zgodę władz państwowych i 16 listopada 1982 roku Wyższa Szkoła Morska przekazała żaglowiec Centralnemu Muzeum Morskiemu[4]. Po adaptacji dla celów muzealnych, dokonanej w Stoczni Remontowej Nauta, został on udostępniony do zwiedzania 27 maja 1983 roku[4]. Zjazd polskich muzealników w 1984 roku uznał otwarcie „Daru Pomorza” za najciekawsze wydarzenie muzealne poprzedniego sezonu[4].

Kalendarium 1909–1929

  • 9 marca 1908 – położenie stępki pod kadłub przyszłego żaglowca; nr stoczniowy 202,
  • 3 kwietnia 1909 – ukończenie budowy i przekazanie armatorowi,
  • 12 października 1909 – przyjęcie do służby jako statek szkolny niemieckiej marynarki handlowej „Prinzess Eitel Friedrich”,
  • 6 kwietnia 1910 – statek wyszedł z Hamburga w dziewiczy rejs do Kristiansand i Antwerpii pod dowództwem komendanta Richarda Dresslera,
  • 1919 – przejęcie przez Francuzów i przeprowadzenie do portu Saint-Nazaire,
  • 1926 – zmiana nazwy na „Colbert”,
  • 1927 – zakup przez barona M. de Forest, z zamiarem przekształcenia w jacht oceaniczny[5].

Kalendarium po 1929

  • 1929 – zakup z datków społecznych przez Pomorski Komitet Floty Narodowej,
  • 26 grudnia 1929 – 10 stycznia 1930[5] – jako „Pomorze” pod dowództwem Konstantego Maciejewicza przepłynął na holu w dwóch etapach – prowadzony przez holenderskie holowniki „Poolzee” i „Witte Zee” – z Saint Nazaire do duńskiej stoczni w Nakskov na remont,
  • podczas remontu 1929/1930 – zmiana nazwy na „Dar Pomorza” (doświadczenia, zebrane przez stocznię Nakskov Skibsvaerft przy przebudowie żaglowca zaowocowały budową sławnego, pływającego do dziś pełnorejowca „Danmark”),
  • 1930:
  • 22 listopada 1931 – pierwsze przekroczenie równika,
  • 16 września 1934 – 3 września 1935 – podróż dookoła świata pod dowództwem kpt.ż.w. Konstantego Maciejewicza-Matyjewicza; w dniu powrotu do Gdyni na stermaszcie statku zawisł wimpel o długości 39 metrów – symbol przebytych w czasie podróży 39 tys. Mm,
  • 2–3 marca 1936 – opłynięcie przylądka Horn[7],
  • 29 grudnia 1937 – dopłynięcie do Martyniki[8]
  • 1 września 1939 – 21 października 1945 – internowanie przez Szwedów w Sztokholmie,
  • 24 października 1945 – powrót do Gdyni,
  • 1972 – pod dowództwem kpt.ż.w. Kazimierza Jurkiewicza wygrał etap Operacji Żagiel (Cutty Sark Tall Ships’ Races) na trasie SolentSkaw, pokonując szkolny bark ówczesnej Bundesmarine „Gorch Fock”, dowodzony przez kmdr. Ernsta von Witzendorffa,
  • 1974 – udział w Operacji Żagiel w Gdyni. W klasie A statek zajął w regatach czwarte miejsce,
  • 1976 – udział w regatach Operation Sail w USA, zorganizowanych dla uczczenia 200-lecia podpisania amerykańskiej Deklaracji Niepodległości. Wspaniałe przyjęcie statku przez amerykańską Polonię,
  • 1980 – pod dowództwem kpt. ż.w. Tadeusza Olechnowicza wygrał 2-etapowe regaty Operacja Żagiel 80 oraz zdobył Cutty Sark Trophy,
  • 15 września 1981 – ostatni rejs,
  • wrzesień 1981 – po powrocie z ostatniego rejsu do Kotki (Finlandia) „Dar Pomorza” został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[9]
    • 4 lipca 1982 – formalne wycofanie ze służby i przeniesienie bandery na Dar Młodzieży,
  • 16 listopada 1982 – przekazanie Centralnemu Muzeum Morskiemu,
  • 27 maja 1983 – otwarcie muzeum,
  • czerwiec 1986 – z pokładu pracowała radiostacja amatorska SP0DM wystawiona przez SP2ZCD – HKŁ Audion przy KH ZHP Gdynia,
  • 18 lipca – 20 lipca 2003 – w czasie zlotu żaglowców z pokładu pracowała radiostacja amatorska SN0OSG wystawiona przez SP2ZIE – Morski Klub Łączności SZKUNER,
  • 10 października 2009 – uroczystość odnowienia chrztu „Daru Pomorza” (Gdynia),
  • październik 2009 – kilkudniowa okolicznościowa aktywność radiowa pod znakiem SN100DP z pokładu statku, zorganizowana z okazji setnych urodzin Daru Pomorza, przez pomorskich krótkofalowców, we współpracy z Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku.

Komendanci (kapitanowie)

Tradycja tytułowania kapitana żaglowca komendantem pochodziła z jego poprzednika – żaglowca STS „Lwów” i przeszła na następcę – „Dar Młodzieży”. Funkcję komendanta pełnili[10]:

Dane techniczne

Plany i modele fregaty opublikowano w czasopiśmie Mały Modelarz[12].

Muzeum „Dar Pomorza”

Od 1982 Dar Pomorza jest Oddziałem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku[13]. Zwiedzanie umożliwia poznanie historii statku, jego wyposażenia, pomieszczeń mieszkalnych praktykantów, załogi stałej oraz komendanta. W jednej z kabin oficerskich urządzono wystawę pamiątek z domu Karola Olgierda Borchardta, który był starszym oficerem Daru Pomorza w latach 1938–1939[14].

W 2016 Dar Pomorza zwiedziło prawie 138 tysięcy osób[15], w 2017 135.609 osób[16], a w 2019 125.605 zwiedzających[17].

W 2019 na nabrzeżu Pomorskim, niedaleko miejsca cumowania Daru Pomorza, usytuowano makietę fregaty ze stali nierdzewnej w skali 1:40, wykonaną we Wrocławiu przez Stanisława Wysockiego i jego syna Michała. Artystom udało się odwzorować strukturę przestrzenną żaglowca ze wszystkimi detalami nadbudówek, linami i fakturą drewnianego pokładu, a sam statek został ukazany z wypełnionymi wiatrem żaglami. Model ma 2 m długości i 1,1 m wysokości, a koszt jego wykonania wyniósł 120 tys. zł. Osadzony jest na kamiennym postumencie, na którym znajduje się informacja dla niewidomych w alfabecie Braille’a[18]. Również w 2019 w pływającym doku Gdańskiej Stoczni Remontowej przeprowadzono renowację poszycia kadłuba[19].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy przedstawiający Dar Pomorza o nominale 8,4 złotego. Autorem projektu znaczka był Stefan Małecki. Obok żaglowca na znaczku widniał portret kpt. Konstantego Maciejewicza. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[20]

Galeria

Inne jednostki w sztafecie

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c HISTORIA BiAŁEJ FREGATY. [w:] Strona internetowa Towarzystwa Przyjaciół Daru Pomorza [on-line]. www.darpomorza.am.gdynia.pl. [dostęp 2013-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  2. Wstępnie rozpatrywana była nazwa Bydgoszcz – Kujawy – zob. Krzysztof Drozdowski Bydgoszcz kontra Toruń. Zamiast „Daru Pomorza” miał pływać „Bydgoszcz-Kujawy”, bydgoszcz.wyborcza.pl, 2.06.2018.
  3. Dar Pomorza > Historia statku. [w:] Strona internetowa Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku [on-line]. [dostęp 2013-09-14]. (pol.).
  4. a b c d e Marek Twardowski. Zabiegi o zachowanie Daru Pomorza. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2′97. II, s. 79-82, kwiecień-czerwiec 1997. Warszawa. ISSN 1426-529X. 
  5. a b Twardowski M.: Fregata Dar Pomorza. 2009. ISBN 978-83-621-2900-3.
  6. Roman Komierowski. bohaterowiekrajny.krakow.pl. [dostęp 2015-09-29].
  7. Marek Twardowski, Fregata „Dar Pomorza”, Gdańsk: nakł. Wydawnictwa JSC, 2009, ISBN 978-83-89065-01-8, OCLC 751215954 [dostęp 2019-03-02].
  8. „Dar Pomorza” na Martynice. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 295 z 30 grudnia 1937. 
  9. Dar Pomorza. „Nowiny”, s. 1, nr 194 z 1 października 1981. 
  10. Mira Urbaniak: Dar Pomorza. [w:] Magazym Rejs (archiwum) [on-line]. www.kormoran.aplus.pl. [dostęp 2013-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-29)]. (pol.).
  11. „Dziennik Bałtycki” nr 46 (263), R. II, 16 lutego 1946 Kpt ż.w. Stefan Gorazdowski. Nowy komendant „Daru Pomorza”, s. 4.
  12. Mały Modelarz”. 
  13. Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku. [w:] Strona internetowa CMM [on-line]. [dostęp 2013-09-14]. (pol.).
  14. Zwiedzanie statku - „Dar Pomorza” - Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, www.nmm.pl [dostęp 2017-09-28].
  15. Rekordowy rok 2016, „Biuletyn Informacyjny Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku”, styczeń 2017 [dostęp 2017-09-28].
  16. Narodowe Muzeum Morskie: 469 836 zwiedzających.
  17. „Dar Pomorza” wyciągnięty z wody. Trwa remont słynnego żaglowca.
  18. Dotykowa makieta Daru Pomorza w Gdyni. Pomaga zobaczyć świat rękoma.
  19. Paweł Kukla, Dar Pomorza odzyska dawny blask, Oficjalny serwis internetowy miasta Gdynia, 4 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-27] (pol.).
  20. Marek Jedziniak: Z tradycji szkolnictwa morskiego. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Dar Pomorza Gdynia 2016.webm
Autor: Klapi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dar Pomorza, trzymasztowy żaglowiec szkolny (fregata) Obecnie jest to statek-muzeum w Gdynii.
Dar Pomorza silnik glowny.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Topory z polskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dar Pomorza
Dar Pomorza Sker Kosciuszki.jpg
Autor: kkic, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Fregata SY Dar Pomarza jako statek-muzeum w Gdyni
Dar Pomorza nocą.jpg
Autor: Żeglarz, Licencja: CC BY 2.5 pl
Zdjęcie powstało na Skwerku Kościuszki.
Dar Pomorza przy świcie.jpg
Autor: Żeglarz, Licencja: CC BY 2.5 pl
Zdjęcie powstało na Skwerku Kościuszki.
Dar Pomorza po burzy.jpg
Autor: Iryssek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie zrobione chwilę po burzy- jeszcze widać chmury i przebijające się przez nie słońce
Flag of Poland (with coat of arms).svg
Flaga Polski z godłem, wersja symboliczna. Oparta na Image:Flag of Poland.svg i Image:Herb Polski.svg. Uwaga: godło użyte w tej grafice nie jest oficjalne. Oficjalna wersja godła nie jest jeszcze dostępna w formacie wektorowym, stąd zamieszczono poniżej dodatkową wersję tej grafiki w formacie PNG, w której użyto poprawnego wizerunku godła.
Dar Pomorza bez zagli.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Topory z polskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dar Pomorza
Dar Pomorza bukszpryt.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Topory z polskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dar Pomorza
Dar Pomorza Gdynia Sztokholm 1938.jpg
Polski żaglowiec Dar Pomorza (1909) z Gdyni sfotografowany na spotkaniu statków szkolnych państw bałtyckich w Sztokholmie (Strandvägen) w czerwcu 1938 r. Ta fotografia Agfacolor nie została pokolorowana. Jest 25 zdjęć statku.
Dar Pomorza, Gdynia.jpg
Autor: Marcin Sochacki (Wanted), Licencja: CC BY 3.0
Dar Pomorza, Gdynia, Poland
Gdynia location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Gdynia, Polska
Schiff Prinzeß Eitel Friedrich 00.jpg
Schulschiff „Prinzeß Eitel Friedrich“
Dar Pomorza w dzień.jpg
Autor: Żeglarz, Licencja: CC BY 2.5 pl
Zdjęcie powstało na Skwerze Kościuszki.
Gdynia dar pomorza.JPG
Autor: Artur Szeja, Licencja: CC BY 2.5 pl
Gdynia - Dar Pomorza