Dawid Sierakowiak

grób Dawida Sierakowiaka

Dawid Sierakowiak (ur. 25 lipca 1924 w Łodzi, zm. 8 sierpnia 1943 tamże) – polski Żyd, więzień getta w Łodzi, autor pamiętnika pisanego w getcie, wydanego po wojnie[1].

Życiorys

Syn Majlecha Sierakowiaka vel Sierakowicza (ur. 17 października 1892 r.[2], zmarł z głodu w łódzkim getcie 6 marca 1943[3]) i Sury Ajdli z Churgelów (ur.w 1896 r.[2], zm. najprawdopodobniej ok. połowy września 1942 w miejscu zagłady Żydów w Kulmhof am Nehr[4]). Siostra Natalia („Nadzia”), ur. 12 lipca 1927, zginęła najprawdopodobniej w komorze gazowej Auschwitz-Birkenau w sierpniu 1944, w trakcie akcji likwidacji łódzkiego getta.

Przed wojną mieszkał wraz z rodzicami przy ul. Sanockiej 22, na tzw. „osiedlu ZUS”[5]. Po ukończeniu szkoły powszechnej otrzymał stypendium na kontynuację nauki w II Gimnazjum Męskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich w Łodzi przy ul. Magistrackiej (obecnie ul. hm Aleksandra Kamińskiego) 21. Tu był uczniem klasy, której opiekunem (wychowawcą) był znany po wojnie historyk – Filip Friedman. Nauki nie ukończył z powodu wybuchu II wojny światowej. Sierakowiak należał do żydowskiej organizacji harcerskiej Haszomer Hacair.

Po utworzeniu w Łodzi (8 lutego 1940) getta żydowskiego, Dawid Sierakowiak został do niego przesiedlony wraz z rodzicami i siostrą. Tu zamieszkali przy ul. Spacerowej 5/7. Po wywózce matki i śmierci ojca przeprowadził się wraz z siostrą na ul. Wawelską 20.

W getcie początkowo uczęszczał do szkoły średniej zorganizowanej na „Marysinie”[6]. Tu też należał do tajnej komunizującej organizacji młodzieżowej oraz kontynuował działalność w Haszomer Hacair. Jednocześnie dorabiał udzielaniem korepetycji. Naukę zakończył z powodu zawieszenia żydowskiego szkolnictwa w getcie w wyniku przesiedlenia do niego ponad 20 tys. Żydów z Europy Zachodniej i Czech, co nastąpiło w II połowie października 1941. 24 października, z kilkoma kolegami z klasy, rozpoczął pracę w resorcie rymarskim przy ul. Szopena 4, mieszczącym się na 3. piętrze budynku[7]. Jedyne znane zdjęcie Sierakowiaka zostało wykonane w roku 1941 w ostatnim dniu szkoły w getcie. Dawid odebrał je 3 października 1941 r.[8] (Sierakowiaka wskazał na zdjęciu jego kolega i współwięzień łódzkiego getta – Marian Turski i ten wykadrowany jego portret jest najczęściej używany[9]).

29 czerwca 1942 został ze swoją grupą roboczą – której był grupowym – przeniesiony do pracy z oddziale resortu rymarskiego, na ul. Łagiewnicką 42 (oddział „Leder und Sattler”; na I piętrze budynku)[10]. Stąd w sierpniu tego samego roku został skierowany jako pracownik biurowy (Brüoangesteller) w „Arbeitseinsatz” Wydziału Personalnego (Personal-Abteilung), przy ul. Lutomierskiej 11[11], gdzie pracował do śmierci.

Podczas uwięzienia w getcie kontynuował swój pamiętnik, który rozpoczął przed wojną i prowadził niemal do swojej śmierci. Zmarł z głodu 8 sierpnia 1943 roku. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ul. Brackiej (str. L, kw. I, nr grobu 25b).

Autora „Dziennika” upamiętnia tablica od strony wewnętrznej muru cmentarza przy ul. Brackiej ufundowana przez Konrada Turowskiego[12].

„Dziennik” Dawida Sierakowiaka

Pierwsze dwa zeszyty „Dziennika” Dawida Sierakowiaka zostały odnalezione w 1948 roku. Po raz pierwszy „Dziennik” (I część pierwszego zeszytu, obejmujący okres od 6 kwietnia do 29 czerwca 1941) został opublikowany w grudniu 1958 r. w „Biuletynie Żydowskiego Instytutu Historycznego”[13]. Do druku przygotował go Lucjan Dobroszycki, ówczesny pracownik Instytutu. Jak napisał we wstępie: „Dziennik oddaje się do druku bez wprowadzenia jakichkolwiek skrótów czy zmian w tekście. Ograniczono się jedynie do ujednolicenia pisowni i znaków przestankowych, w szczególności do wydzielenia akapitów pominiętych przez Autora ze względu – jak należy sądzić – na oszczędności papieru”. W roku następnym opublikowane zostały w „Biuletynie ŻIH” kolejne części „Dziennika”: c. d. z pierwszego zeszytu (1 lipca – 23 października 1941) i cały drugi (4 czerwca – 6 września 1942)[14][15]. We wstępie Lucjan Dobroszycki podał też okoliczności w jakich ŻIH wszedł w jego posiadanie: „dotarł do nas w postaci dwóch gęsto zapisanych zeszytów znalezionych przypadkowo w Łodzi bezpośrednio po wojnie (w ostatnim miejscu zamieszkania Sierakowiaka, przy ul. Wawelskiej 20). W 1948 r. zeszyty te nabył Związek Literatów i Dziennikarzy Żydowskich, który z kolei przekazał je do Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, gdzie znajdują się po dziś dzień”[16]. Wstęp zakończył stwierdzeniem iż „najprawdopodobniej musiały istnieć jeszcze dalsze zeszyty”.

W roku 1960 oba zeszyty ukazały się w formie książkowej jako Dziennik Dawida Sierakowiaka, wydane nakładem Wydawnictwa „Iskry”. Słowem wstępnym opatrzył je Adolf Rudnicki[17], natomiast przygotował do druku, opatrzył przedmową i przypisami ponownie Lucjan Dobroszycki[18].

W 1966 roku odnaleziono kolejne trzy zeszyty[19]. W marcu 2015, nakładem wydawnictwa „Marginesy” w Warszawie, ukazało się pierwsze pełne polskie wydanie dziennika Dawida Sierakowiaka[2].

Poza amerykańskimi, brytyjskimi i polskimi wydaniami, „Dziennik” został opublikowany w tłumaczeniach na francuski, portugalski, szwedzki i włoski [20].

Przypisy

  1. ↑ In Memory of Dawid Sierakowiak. [dostęp 2013-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)].
  2. ↑ a b c Dawid Sierakowiak, Dziennik. Pięć zeszytów z łódzkiego getta. Red. i uaktualnione wprowadzenie: Alan Adelson. Opracowanie i dodatkowe przypisy Kamil Turowski; przedmowa (tłumaczenie z wydania amerykańskiego) Lawrance L. Langer; wyd. Marginesy, Warszawa 2015.
  3. ↑ Wpis w dzienniku Dawida Sierakowiaka z 6 marca 1943
  4. ↑ Zabrana z domu 4 września, podczas tzw. wielkiej szpery, wraz z kilkorgiem innych mieszkańcami kamienicy, po „badaniu” mającym określić ich stan zdrowia i kwalifikacji do wywózki; wszystkie osoby umieszczono na bliżej nieokreślony czas w pobliskim szpitalu przy ul. Łagiewnickiej – wpisy w dzienniku Dawida Sierakowiaka z 5 i 6 września 1942.
  5. ↑ strona 2. [dostęp 2019-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-12)].
  6. ↑ Helena Smoleńska, Szkolnictwo żydowskie w Łodzi w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945 (praca magisterska pod kier. dr Stefana Truchina na Uniw. Łódzkim), Łódź; egz. w Archiwum ŻIH.
  7. ↑ Zapis z 23 października 1941 r.
  8. ↑ Zapis z 3 października 1941 r.
  9. ↑ Wskazana i wykadrowana twarz z tego samego zdjęcia na stronie Instytutu Jad Waszem
  10. ↑ Zapis z 28 czerwca 1942 (niedziela).
  11. ↑ Zapis z 25 sierpnia 1942 w „Dzienniku”.
  12. ↑ Plaque in Memory of Dawid Sierakowiak (1924–1943)
  13. ↑ Dawid Sierakowiak, Dziennik z getta łódzkiego (Cz. 1: 6 kwietnia – 29 czerwca 1941); [w] „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego (ŻIH)”, 1958, nr 28, ss. 79–110.
  14. ↑ Dawid Sierakowiak, Dziennik z getta łódzkiego (Cz. 2: 1 lipca – 23 października 1941); [w] „Biuletyn ŻIH”, 1959, nr 29, s. 112–144.
  15. ↑ Dawid Sierakowiak, Dziennik z getta łódzkiego (Cz. 3: 4 czerwca – 6 września 1942); [w] „Biuletyn ŻIH”, 1959, nr 30, ss. 110–151.
  16. ↑ Według ówczesnego przypisu sygnatura VII/132.
  17. ↑ A. Rudnicki, Słowo wstępne, [w:] Dziennik Dawida Sierakowiaka, Warszawa 1960.
  18. ↑ L. Dobroszycki, Przedmowa, [w:] Dziennik Dawida Sierakowiaka, Warszawa 1960.
  19. ↑ Konrad Turowski, Na tropach Dziennika Dawida Sierakowiaka; [w:] „Fołks Sztyme”, 1972, nr 1–2, ss. 15-16.
  20. ↑ Account Suspended, sierakowiak.org [dostęp 2020-06-19].

Bibliografia

  • Konrad Frejdlich, Pamięci Dawida Sierakowiaka; [w:] Alert; Wyd. Łódzkie, Łódź 1961,
  • Arnold Mostowicz, Łódź, moja zakazana miłość. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1999, s. 46–49. ISBN 83-86058-42-0,
  • Andrzej Kempa, Marek Szukalak, Żydzi dawnej Łodzi Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, tom IV od A do Z, Łódź 2004, s. 142–143 (nota biograficzna). ISBN 83-87522-67-8,

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie