Dawnom zwiedził cudze strony
Dawnom zwiedził cudze strony – incipit polskiego wierszowanego listu miłosnego. Anonimowy autor zapisał go w 2. połowie XV wieku na kartach łacińskiego kodeksu Liber formularum et epistolarum.
Wiersz składa się z czterech strof, zawierających po pięć wersów każda. Rymy, na ogół dokładne, zbudowane są w każdej zwrotce w oparciu o układ aabbb. Wersy są regularnymi 8-zgłoskowcami, z nielicznymi odstępstwami (20% tekstu[1]). Autor ograniczył środki poetyckie do epitetów, występują wyliczenia i często powtarzający się rzeczownik "żałość". Badacze przypuszczają, że zachowany tekst stanowi fragment większej całości[1]. Prawdopodobnie był przeznaczony do śpiewania przy akompaniamencie instrumentu[1].
Dawnom zwiedził... stanowi liryczne wyznanie miłosne młodzieńca do swojej ukochanej. Informuje, że po długich poszukiwaniach idealnej kobiety w końcu znalazł tę jedyną, dzięki czemu zaznał szczęścia. Wyraża swój żal z powodu ludzi, którzy próbują go poróżnić z wybranką przez oszczerstwa.
Budowa formalna wiersza nie spełnia wszystkich wymagań średniowiecznego listu literackiego o tematyce miłosnej[2]. Za doskonałe pierwowzory tego typu tekstów uważano Epistolae Horacego oraz Epistulae ex Ponto (Listy znad Morza Czarnego) i Heroidy Owidiusza[3]. Dlatego też badacze uważają, że jest to wiersz miłosny stylizowany na list[2]. Za doskonalszy pod tym względem uważa się inny XV-wieczny list miłosny pisany w języku polskim – W jedności, stałości serca mego, pisany zgodnie ze średniowiecznymi regułami zawartymi w podręcznikach epistolografii (tzw. artes dictaminis)[4].
Pod koniec XIX wieku kodeks Liber formularum et epistolarum należał do ks. Stanisława Chodyńskiego, obecnie przechowywany jest w Bibliotece PAN w Krakowie (sygnatura 7534)[5]. Zawiera odpisy wzorców dokumentów i listów w języku łacińskim (tzw. liber formularum[6]). Wiersz Dawnom zwiedził... zapisano na wewnętrznej stronie okładki (początkowy fragment znalazł się także na 14 karcie)[5]. Jako pierwszy opublikował go Władysław Nehring (Beiträge zum Studium altpolnischer Sprachdenkmäler) w 1893 r. Transkrypcję ogłosił Jan Łoś w 1915 (Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543). Kodeks zachował się w bardzo złym stanie (głównie z powodu wilgoci), dlatego też prawidłowe odczytanie miłosnego wiersza przysporzyło badaczom trudności. Dzięki naświetlaniu kart ultrafioletem Wiesław Wydra i Wojciech Rzepka odtworzyli jego pełne brzmienie[7], a efekt pracy (wraz z fotografiami) opublikowali w 1981 roku[5]. W tym samym kodeksie znajduje się również inny list miłosny w języku polskim – Pokłonienie, moj nade wszytki namilejszy[8].
Przypisy
- ↑ a b c Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 565. ISBN 83-01-13842-4.
- ↑ a b Maciej Włodarski: Wstęp. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. LXXXIII. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Maciej Włodarski: Wstęp. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. LXXXI. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Maciej Włodarski: Wstęp. W: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. LXXXIV. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ a b c Maciej Włodarski: Polska poezja świecka XV wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 103. ISBN 83-04-04378-5.
- ↑ Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 563. ISBN 83-01-13842-4.
- ↑ Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 564. ISBN 83-01-13842-4.
- ↑ Teresa Michałowska: Literatura polskiego średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 699. ISBN 978-83-01-16675-5.