Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie
 nr rej. A-663 z 16 grudnia 2005 | |
 Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie (widok od ul. Okrzei) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | dom akademicki |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy | 1924 |
| Ukończenie budowy | 1926 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′59,86″N 21°01′54,01″E/52,249960 21,031670 | |
.jpg)
Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie – zabytkowy budynek przy ul. Józefa Sierakowskiego 7 w dzielnicy Praga-Północ, pierwotnie pełniący funkcję bursy dla żydowskich studentów uczelni warszawskich[1].
Historia
Gmach został wzniesiony w latach 1924–1926 z funduszy Stowarzyszenia Pomocy Studentom Żydowskim (Auxilium Academicum Judaicum)[2]. Inicjatorem inwestycji był Mojżesz Koerner[2], a parcelę na ten cel ofiarowali żydowscy kupcy i przemysłowcy Pragi[3].
Uroczystość otwarcia Domu Akademickiego odbyła się 8 grudnia 1926[4]. Funkcję pierwszego dyrektora pełnił dr Noah Davidson[5], a po jego śmierci w 1928[5] funkcję tę objął Ignacy Schiper[2].
W okresie międzywojennym w domu mieszkało ok. 300 studentów, wśród nich Menachem Begin, student Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1977–1983 premier Izraela oraz laureat Pokojowej Nagrody Nobla[6].
W gmachu przed 1939 pracownię posiadali znani malarze bracia-bliźniacy Efraim i Menasze Seidenbeutel[7].
W czasie okupacji niemieckiej gmach służył Szpitalowi Przemienienia Pańskiego, przeniesionemu tutaj we wrześniu 1939 ze swojej siedziby przy placu Weteranów[8]. Tutaj m.in. operowano Tadeusza Krzyżewicza „Buzdygana”, śmiertelnie rannego w akcji pod Arsenałem, a także dwóch uczestników zamachu na Franza Kutscherę – jego dowódcę Bronisława Pietraszewicza „Lota” oraz Mariana Sengera „Cichego”[9][10].
Budynek nie został zniszczony podczas walk o Pragę we wrześniu 1944. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został zajęty przez NKWD, a następnie przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego[6]. Stał się miejscem kaźni ofiar bezpieki[2]. Później został przebudowany na dom akademicki Wyższej Szkoły Oficerskiej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[11]. Następnie pełnił funkcję hotelu dla pracowników policji. O jego zwrot zabiega Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie[2].
Architektura
Autorem projektu budynku był Henryk Stifelman[11]. Obiekt wzniesiono w stylu neorenesansowym (historyzmu[11]). Ma monumentalną fasadę, którą zdobią płaskorzeźby przedstawiające sceny alegoryczne czterech nauk: przyrodoznawstwa, prawa, budownictwa i medycyny[11]. Znajduje się na niej kartusz z literami „AAJ” (skrót od nazwy inwestora: Auxilium Academicum Judaicum). W sieni na drewnianym suficie umieszczono Gwiazdę Dawida[11].
Gdy gmach oddawano do użytku, mieścił 147 pokoi mieszkalnych (10 jednoosobowych, 122 dwuosobowe, 7 trzyosobowych, 8 czteroosobowych), z umywalkami, natryskami i toaletami[4]. Znajdowały się w nim także m.in. sala gimnastyczna, czytelnia, biblioteka, pokoje do gier rozrywkowych, pokoje do przyjmowania odwiedzin, izba chorych z gabinetem lekarskim, łazienki, fryzjernia, ciemnia fotograficzna, sala odczytowa im. Alberta Einsteina na 300 miejsc, klub, pracownia radiowa, sale do nauki i rysunków[4].
W grudniu 2005 budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr. rej. A-663)[1].
Otoczenie
- Kamienica Mintera w Warszawie
Przypisy
- ↑ a b Żydowski Dom Akademicki (ul. Sierakowskiego 7). www.sztetl.org.pl. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
- ↑ a b c d e Żydowski Dom Akademicki. www.twoja-praga.pl. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
- ↑ Jerzy Kasprzycki: Żydzi Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, s. 129. ISBN 83-221-0488-X.
- ↑ a b c Stifelman dla wygody żydowskich studentów. zawinklem.pl. [dostęp 2015-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-20)]. (pol.).
- ↑ a b Dr. Noah Davidson, Noted Warsaw Jewish Leader, Dies. www.jta.org. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
- ↑ a b Michał Pilich: Warszawska Praga. Przewodnik. Warszawa: Fundacja Centrum Europy, 2005, s. 47. ISBN 83-9223305-7-9.
- ↑ Praga. The Right Side of Warsaw, red. Hanna Harasimowicz-Grodecka, Przedsiębiorstwo Rozwoju Warszawy Holding-Wars SA, Warszawa 2005 ISBN 83-922377-1-4 s. 255.
- ↑ Karol Mórawski: Kartki z dziejów Żydów warszawskich. Warszawa: Wydawnictwo Nowy Świat, 2011, s. 186. ISBN 978-83-7386-421-4.
- ↑ Tomasz Strzembosz: Odbijanie i uwalnianie więźniów w Warszawie 1939–1944. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 126.
- ↑ Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 431. ISBN 83-06-00717-4.
- ↑ a b c d e Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 183. ISBN 83-60350-00-0.
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Єврейський академічний дім у Варшаві на вул. Сераковського, 7. Архітектор Генрик Штіфельман (1870—1938).
Żydowski Dom Akademicki w Warszawie, ul. Sierakowskiego 7, wg projektu Henryka Stifelmana
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gmach dawnego Żydowskiego Domu Akademickiego w Warszawie przy ul. Sierakowskiego 7, widok od strony ulicy Okrzei
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie