de Havilland Tiger Moth

de Havilland Tiger Moth
	; DH.82A Tiger Moth
	Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Producent	De Havilland Aircraft Company Ltd.
Typ	samolot szkolny
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie – stałe
Załoga	2 (uczeń, instruktor)
	Historia
Data oblotu	26 października 1931
Lata produkcji	1931 – 1944
	Dane techniczne
Napęd	1 silnik rzędowy tłokowy De Havilland Gipsy Major
Moc	130 KM (96 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	8,94 m
Długość	7,30 m
Wysokość	2,68 m
Powierzchnia nośna	22,20 m²
	Masa
Własna	502 kg
Startowa	743 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	182 km/h
Prędkość przelotowa	145 km/h
Pułap	4 200 m
Zasięg	485 km
	Dane operacyjne
	Użytkownicy
	Wielka Brytania, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Sri Lanka, Dania, Egipt, Francja, Grecja, Holandia, Litwa, Norwegia, Polska, Peru, Rodezja, Szwajcaria, Szwecja, Belgia

de Havilland Tiger Moth – brytyjski samolot szkolny, zaprojektowany i zbudowany w 1931 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland. Produkowany masowo, stanowił podstawowy samolot szkolny brytyjskiego lotnictwa wojskowego przez okres II wojny światowej.

Historia

De Havilland 82A Tiger Moth II w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

W 1930 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland skonstruowano samolot szkolny w układzie dwupłata, oznaczony DH-60T Tiger Moth. Konstrukcja samolotu została oparta na popularnym samolocie szkolnym DH-60G Gipsy Moth. W nowym samolocie poprawiono sylwetkę i wprowadzono kilka istotnych ulepszeń. Do najważniejszych należało przesunięcie górnego płata do przodu, aby ułatwić skok ze spadochronem z pierwszego fotela. W tym samym celu przy obu fotelach zastosowano otwierane do dołu boki kabin. Ponadto dokonano szereg drobnych ulepszeń wynikających z doświadczeń budowy wcześniejszych typów samolotów szkolnych tej firmy.

Prototyp samolotu de Havilland Tiger Moth był napędzany silnikiem rzędowym de Havilland Gipsy III o mocy 120 KM (88 kW) i został oblatany w dniu 26 października 1931 roku. Samolot miał płaty i usterzenie konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Na górnym płacie zamontowano skrzela, a na dolnym lotki. Kadłub był spawany z rur stalowych, kryty był płótnem. W obu kabinach umieszczonych jedna za drugą (przednia ucznia, tylna instruktora) znajdowały się sterownice i komplet niezbędnych przyrządów pokładowych. W stałym podwoziu zastosowano amortyzatory gumowe. Prototyp spełniał wszystkie założenia projektu i wykazywał doskonałe właściwości pilotażowe. W związku z tym samolot skierowano do produkcji seryjnej i oznaczono go jako de Havilland DH-82 Mk I Tiger Moth.

W 1931 roku przystąpiono do budowy następnej seryjnej wersji oznaczonej DH-82A Mk II Tiger Moth, która różniła się od poprzedniej tylko zastosowaniem silniejszego silnika de Havilland Gipsy Major o mocy 130 KM (96 kW). Był to silnik rzędowy z cylindrami wiszącymi, co poprawiło widoczność z obu kabin. Dla utrudnienia wchodzenia samolotu w korkociąg zastosowano w nim przedłużony statecznik poziomy, natomiast część pokrycia płóciennego na kadłubie ze względów eksploatacyjnych zastąpiono pokryciem ze sklejki. Produkcję seryjną tej wersji rozpoczęto w 1933 roku. Część samolotów wyposażono również w metalowe pływaki Short.

Produkcję seryjną samolotu de Havilland Tiger Moth zakończono w 1944 roku, ogółem wybudowano 8811 samolotów obu wersji, z tego 5483 w Wielkiej Brytanii, a pozostałe na licencji w następujących krajach: Kanadzie – 1747, Australii – 1085, Nowej Zelandii – 91, Portugalii – 91, Norwegii – 37 i Szwecji – 23.

Użycie w lotnictwie

Samoloty de Havilland Tiger Moth zostały wprowadzone do szkół lotniczych Royal Air Force (RAF) w 1934 roku, a do 1935 roku trafiły również do cywilnych szkół lotniczych, gdzie były stosowane do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

Oprócz lotnictwa brytyjskiego samoloty de Havilland Tiger Moth były stosowane również w lotnictwie: Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Indii Brytyjskich i niepodległych, Sri Lanki, Danii, Egiptu, Francji, Grecji, Holandii, Litwy, Norwegii, Peru, Rodezji, Szwajcarii, Szwecji i Belgii. Pojedyncze egzemplarze zakupiły również inne państwa.

Użycie w lotnictwie polskim

Ze względu na jego właściwości pilotażowe, w czerwcu 1934 roku również polskie Ministerstwo Komunikacji zakupiło w Wielkiej Brytanii jeden samolot de Havilland DH.82A Tiger Moth (ex G-ACEH)^[1]. W Polsce otrzymał on cywilny numer rejestracyjny SP-AMX i w przeszedł próby testowe w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie, a następnie był tam eksploatowany jako dyspozycyjny. Po wybuchu wojny ewakuowany na południowy wschód, jego dalszy los jest nieznany^[1].

1940 roku polscy piloci w Wielkiej Brytanii na tych samolotach wykonali loty kontrolne w ośrodkach w Old Sarum i Eastchurch. Potem szkoląc się według programów obowiązujących w RAF szkolili się na tych samolotach w szkołach brytyjskich, jak również polskich szkołach na terenie Anglii. Ogółem do końca II wojny światowej na samolotach de Havilland Tiger Moth przeszło przeszkolenie I stopnia 1665 polskich pilotów^[1].

Samoloty DH-82A Tiger Moth były również stosowane w polskich dywizjonach, m.in. 300, 304, 309 i 315 jako samoloty pomocnicze.

Opis konstrukcji

De Havilland DH-82A Mk II Tiger Moth był dwumiejscowym samolotem szkolnym w układzie dwupłatu o konstrukcji mieszanej, kabina odkryta. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd: silnik rzędowy tłokowy.

Samolot nie był uzbrojony.

Galeria

De Havilland Tiger Moth

Widok z przodu

Widok z tyłu

DH.82A Tiger Moth na lotnisku

Tiger Moth Royal New Zealand Air Force przystosowany do lotów bez widoczności

DH.82C Tiger Moth z zakrytą kabiną w barwach Royal Canadian Air Force

Winston Churchill obserwuje przygotowania do wystrzelenia latającego celu DH.82 Queen Bee, 6 czerwca 1941 r.

DH-82A Tiger Moth w zbiorach Royal Air Force Museum w Hendon

De Havilland DH.82 Tiger Moth DE974 G-ANZZ w powietrzu w Imperial War Museum Duxford

DH.82A Tiger Moth na lotnisku, 1955 r.

DH-82A Tiger Moth podczas pokazów w Watsonville, 25 maja 1968 r.

Kabina pilota

Odrestaurowany DH-82A Tiger Moth w locie, 2009 r.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 304. ISBN 83-11-09319-9.

Zobacz też

Porównywalne samoloty:

Linki zewnętrzne

[morg-1] Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 304. ISBN 83-11-09319-9.

[1]

Samoloty myśliwskie	Fury Firebrand Roc Defiant Beaufighter Blenheim Mosquito Firefly Fulmar Meteor Gladiator Gauntlet Hurricane Tempest Typhoon Spitfire Spiteful Whirlwind Boomerang
Samoloty bombowe i torpedowe	Hind Albacore Battle Barracuda Beaufort Blenheim Halifax Hampden Henley Lancaster Manchester Skua Stirling Swordfish Warwick Wellington Whitley Maryland
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe	Singapore Sunderland London Lerwick Stranraer Walrus Sea Otter Anson Botha Warwick Lysander Auster Vincent Proctor
Samoloty i szybowce transportowe	Bombay Warwick Albemarle York Hotspur Hamilcar Horsa
Samoloty szkolno-treningowe	Tutor Magister Puss Moth Tiger Moth Oxford Battle Wirraway
Samoloty doświadczalne i prototypy	Avro 684 E.28/39 AS.39 F.5/34 M.20 M.30 MB-2 MB-3 MB-5 P.1056/1061 Rotachute Rotabuggy Rotatank Tankbuster Vampire Windsor

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne