De rerum natura

De rerum natura, 1570
De rerum natura, kopia z roku 1483 zrobiona przez augustyńskiego mnicha (Girolamo di Matteo de Tauris) dla papieża Sykstusa IV.

De rerum natura (łac. „O naturze rzeczy”) – poemat z I wieku p.n.e., napisany heksametrem przez rzymskiego filozofa i poetę Lukrecjusza. Zawiera wykład filozofii epikurejskiej (atomizm, psychologia, fizyka).

Manuskrypt i recepcja

De rerum natura to jedyne znane dzieło Lukrecjusza. Obejmuje ok. 7400 wersów w sześciu niezatytułowanych księgach. Poemat dedykowany jest Gajuszowi Memmiuszowi.

De rerum natura pozostawało w zapomnieniu przez szereg stuleci. Manuskrypt odnalazł przypadkowo sekretarz papieski Gianfrancesco Poggio Bracciolini w styczniu 1417 roku. Znalezisko Bracioliniego nie zachowało się, ale istnieje kopia Niccolò Niccoliego, przyjaciela Bracioliniego (obecnie w Biblioteca Medicea Laurenziana, Florencja).

Molier dokonał tłumaczenia poematu wierszem, które nie zachowało się. Jefferson był właścicielem przynajmniej pięciu łacińskich edycji, jak również autorem tłumaczeń na angielski, włoski i francuski. Próby Montaigne'a zawierają prawie 100 cytatów z tego poematu. W Dziadach Mickiewicza, diabeł nosi imię Lukrecy.

Obecnie dzieło to odbierane jest[1] jako zawierające „uderzająco współczesne rozumienie świata” i postulowane jako będące jednym z impulsów nadających kierunek rozwoju od Renesansu do czasów obecnych[1].

Główne tezy[1]

  • chaotycznie poruszające się atomy, kolizje, powstawanie połączeń i złożonych struktur
  • ciągła zmiana: tworzenie i niszczenie
  • natura ciągle eksperymentuje, my jesteśmy tylko jednym z nieprzeliczalnych rezultatów
  • przyszłość nie jest jednoznacznie określona przez sytuacje obecną
  • nie ma ucieczki od tego procesu
  • nieskończony Wszechświat, nieskończona liczba atomów w przestrzeni
  • jesteśmy zbudowani z tej samej materii co gwiazdy, oceany i wszystkie inne rzeczy
  • nie ma życia po śmierci
  • nie ma żadnego boskiego czy inteligentnego architekta, stworzyciela, czy wielkiego planu
  • nie należy żyć w strachu przed bogami, tylko szukać przyjemności i piękna, a unikać przykrości
  • wszystko co widzimy, włączając nas, wyewoluowało z tego ruchu odbywającego się w ogromnej skali czasowej
  • ewolucją rządzi przypadek
  • ewolucja odbywa się poprzez selekcję naturalną, tzn. te gatunki trwają, które są lepiej przystosowane do przeżycia i rozmnażania
  • istniały inne gatunki, ale wyginęły; człowiek jako gatunek również wymrze
  • nic nie będzie trwać wiecznie (z wyjątkiem atomów), Słońce też kiedyś zgaśnie
  • tylko atomy są nieśmiertelne
  • absurdem jest myśleć, że ziemia lub jej mieszkańcy zajmują jakieś uprzywilejowane miejsce we Wszechświecie
  • nie ma żadnych powodów do wyróżnienia ludzi spośród innych zwierząt
  • śmierć jest dla nas niczym

Polskie przekłady (pierwsze wydania)

  • O rzeczywistości ksiąg sześć. Adam Krokiewicz (tłum. i oprac.). Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego, 1923, s. 212, seria: Biblioteka Filozoficzna (seria 2, t. I). (przekład prozą; wznowiony w 1958 roku i następnie w 2003 roku w serii „Arcydzieła Wielkich Myślicieli” wydawnictwa DeAgostini-Altaya)
  • O naturze wszechrzeczy. Edward Szymański (tłum.), Kazimierz Leśniak (oprac.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 429, seria: Biblioteka Klastków Filozofii. (przekład wierszem, oparty na tłumaczeniu Krokiewicza)
  • O naturze rzeczy. Grzegorz Żurek (tłum. i oprac.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994, s. 298, seria: Bibliotheca Mundi. ISBN 83-06-02280-7. (wybór; przekład wierszem; wybór z powyższego wyboru – ok. 25% całości oryginału[2] – został wydany rok później przez Ludową Spółdzielnię Wydawniczą, Warszawa 1995, ISBN 83-205-4472-6, 200 stron)

Przypisy

  1. ↑ a b c Stephen Greenblatt, The Answer Man. An ancient poem was rediscovered—and the world swerved. Annals of Culture, The New Yorker August 8, 2011 (dostęp 2013-05-15)
  2. ↑ Opis wydania na stronie Racjonalista, Ośrodek Racjonalistyczno-Sceptyczny, dostęp 2013-05-18

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lucretius, De rerum natura.jpg

Lucretius, De rerum natura // This elegant manuscript of Lucretius's philosophical poem, copied by an Augustinian friar for a pope, is an example of the interest in ancient accounts of nature taken by the Renaissance curia. The work, written in the first century B.C., contains one of the principal accounts of ancient atomism. The poem was little known in the Middle Ages and its author dismissed as an atheist and lunatic, but after the discovery of an early manuscript in 1417 by the humanist and papal secretary Poggio Bracciolini, it circulated widely in Italy. This is one of numerous copies made at that time. The coat of arms of Sixtus IV appears on this page.

Vat. lat. 1569 fol. 1 recto medbio04 NAN.13