Debrzno

Debrzno
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Fragment rynku
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	człuchowski
Gmina	Debrzno
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1354
Burmistrz	Wojciech Tomasz Kallas
Powierzchnia	7,52 km²
Wysokość	130,4 - 173,3 m n.p.m.
Populacja (31.XII.2021); • liczba ludności; • gęstość	; 5017; 668 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 59
Kod pocztowy	77-310
Tablice rejestracyjne	GCZ
	Położenie na mapie gminy Debrzno Debrzno
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Debrzno
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Debrzno
	Położenie na mapie powiatu człuchowskiego Debrzno
	53°32′17″N 17°14′10″E/53,538056 17,236111
TERC (TERYT)	2203044
SIMC	0977338
	Urząd miejskiul. Traugutta 2; 77-310 Debrzno
	Strona internetowa

Debrzno (tuż po wojnie Frydląd Pomorski^[4], niem. Preußisch Friedland^[5], kaszub. Frédląd) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie człuchowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Debrzno.

Według danych z 1 stycznia 2018 Debrzno liczyło 5152 mieszkańców^[2].

Położenie

Miasto położone jest nad jeziorami: Żuczek oraz Staw Miejski, nad rzeką Debrzynką, w północnej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego).

Od północy graniczy z gminami Czarne i Człuchów, od wschodu z gminami Kamień Krajeński i Sępólno Krajeńskie i od południa z Okonkiem i Lipką^[6]. Debrzno znajduje się w odległości 152 km na południowy zachód od Gdańska, oraz 166 km na północ od Poznania.

Przy zachodnich granicach miasta znajduje się florystyczno-stepowy Rezerwat przyrody Miłachowo o powierzchni 3,7 ha.

Historia

Fragment murów miejskich z pomnikiem upamiętniającym odzyskanie miasta przez króla Kazimierza Jagiellończyka

Pierwsze wzmianki dotyczące Debrzna pochodzą z XII w. Osada leżała w granicach średniowiecznej Polski, następnie w XIV w. została zajęta przez Krzyżaków^[7]. W 1354 roku miasto otrzymało prawa miejskie z nadania wielkiego mistrza krzyżackiego Winricha von Kniprode^[7]. Po wybuchu powstania przeciw Krzyżakom, w 1454 miasto uznało władzę króla Polski. Podczas wojny trzynastoletniej obronione przed Krzyżakami w 1455, jednakże z czasem ponownie utracone. W 1461 miasto zdobył Kazimierz IV Jagiellończyk, a w 1462 roku Debrzno zostało zajęte przez wojska krzyżackie i było oblegane przez wojska Korony Polskiej przez 8 dni, ale nie zostało zdobyte. W 1464 Krzyżacy opuścili miasto, uprzednio je grabiąc i paląc. W wyniku zapisów II pokoju toruńskiego zostało włączone w granice Polski, a po dwunastu latach król Polski potwierdził prawa miejskie Debrzna. Miasto leżało w granicach województwa pomorskiego Korony Polskiej. W 1587, 1620 i 1648 miały miejsce pożary miasta.

W 1738 roku stanowisko proboszcza frydlandzkiego objął kanonik poznański Jan Jerzy Kostka Węsierski (ok. 1680 - po 1746), który piastował to stanowisko w latach 1743-1744 w czasie wizytacji Archidiakonatu Kamieńskiego^[8].

Widokówka z czasów zaborów, z 1917

W pracy dra Schwitza "Biały Bór i jego historia" Wyd. w Pile 1932 roku znajduje się informacja iż w latach 1531–1553 proboszczem był ks. Georg Sabat, a od 1698 roku ks. Godszalski.

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto znalazło się w zaborze pruskim.

W 1895 r. w Debrznie urodził się ojciec Anicet Kopliński, polski kapucyn pochodzenia niemieckiego, nazywany jałmużnikiem Warszawy lub Św. Franciszkiem Warszawy, zamordowany przez Niemców w 1941 r. w KL Auschwitz, ogłoszony w 1999 r. błogosławiony Kościoła katolickiego^[9]

W końcu stycznia 1945 miejscowość została zajęta przez Armię Czerwoną, którą wkrótce wyparli żołnierze niemieckiej 32 DP. W doniesieniu dowództwa 2 Armii z 14 lutego 1945 stwierdzono: W Preussisch Friedland oraz we wsi Zisskau 29 i 30 stycznia rozstrzelano po poddaniu potwornym torturom większość znajdujących się tam mężczyzn. Domy i mieszkania zostały rozgrabione, zniszczone i podpalone. Do kobiet i dzieci, które chciały ratować się ucieczką, bolszewiccy mordercy strzelali z karabinów maszynowych. W znajdującym się dwa kilometry od szosy folwarku we wszystkich pokojach znaleziono ciała dzieci, starców, zgwałconych i zastrzelonych kobiet^[10].

Zabytki

Obwarowania miejskie

Według rejestru zabytków NID^[11] na listę zabytków wpisane są:

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, 1894-95, nr rej.: A-335 z 10.06.1997
mury obronne, nr rej.: A-165 z 21.02.1959.
Baszta Młyńska

Stare kamieniczki w Debrznie

(c) geo573, CC BY 3.0

Dawne seminarium nauczycielskie

Lotnisko

Na południe od miasta w odległości 2–3 km już na terenie województwa wielkopolskiego znajduje się dawne lotnisko wojskowe Debrzno. Obecnie mieści się tam ośrodek "Rallyland" z torami wyścigowymi i bazą hotelową^[12], którego właścicielem jest Tomasz Kuchar.

Demografia

Zmiany populacji ludności miasta Debrzno w przekroju lat 1810-1960
Źródło: Adam Jelonek. Ludność Miast i Osiedli Typu Miejskiego na Ziemiach Polski Od 1810 Do 1960 roku.. „Dokumentacja Geograficzna”. Zeszyt 3/4, s. 105. PAN. Instytut Geografii PAN.

Piramida wieku mieszkańców Debrzna w 2014 roku^[2].

Debrzno ma dodatni przyrost naturalny wynoszący 9. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu 1,75 na 1000 mieszkańców Debrzna. W 2017 roku urodziło się 53 dzieci, w tym 45,3% dziewczynek i 54,7% chłopców.

Sport

Od 1945 roku istniał w Debrznie Ludowy Klub Sportowy „Żagiel". Najpopularniejszą sekcją klubu była piłka nożna. Największym sukcesem piłkarzy był tytuł mistrza okręgu juniorów, oraz awans do ligi międzywojewódzkiej w 1986 roku. Sukcesy odnosili również bokserzy którzy byli powoływani do kadry narodowej juniorów. Klub został zlikwidowany w 1992 roku z powodów finansowych. Na miejsce „Żagla” został założony Miejski Klub Sportowy (MKS) W roku 2014 do użytku klubu został oddany zmodernizowany stadion^[13].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół Wniebowzięcia NMP

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Świadkowie Jehowy:
- zbór Debrzno (Sala Królestwa ul. Ogrodowa 26a)^[14]

Gminy partnerskie

Weinbach (Niemcy)
Huddinge (Szwecja)
Blatno (Czechy)
W roku 2011 na spotkaniu w Korfantowie Debrzno weszło do „Rodziny Miast Friedlandzkich"

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Debrznie
Lądowisko Debrzno
Bitwa pod Czarnem

Przypisy

↑ Debrzno w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2022-06-17] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b ^c Debrzno w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
↑ Dzieje miasta i gminy Debrzno Wydawnictwo Jasne; 2014 rok; str 559
↑ ^a ^b Debrzno, pomorskie.eu [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-29] (pol.).
↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd.Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 46 i 54. ISBN 978-83-89976-40-6
↑ Biografia – Fundacja Kapucyńska – pomoc potrzebującym, ubogim, bezdomnym [dostęp 2022-10-17] (pol.).
↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 246-247. ISBN 978-83-7510-714-2.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 11 [dostęp 2017-01-08] .
↑ Rallyland
↑ Serwis Internetowy Miejskiego Klubu Sportowego Debrzno, mksdebrzno.pl [dostęp 2017-11-22] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09] .

Linki zewnętrzne

Historia miasta na stronie Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Debrzno
Historia Żydów w Debrznie na portalu Wirtualny Sztetl
Frydląd Pruski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 416 .

[gus-1] Debrzno w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2022-06-17] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[Populacja2018-2] Debrzno w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[3] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[4] Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945.

[5] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)

[6] Dzieje miasta i gminy Debrzno Wydawnictwo Jasne; 2014 rok; str 559

[po-7] Debrzno, pomorskie.eu [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-29] (pol.).

[8] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd.Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 46 i 54. ISBN 978-83-89976-40-6

[9] Biografia – Fundacja Kapucyńska – pomoc potrzebującym, ubogim, bezdomnym [dostęp 2022-10-17] (pol.).

[10] Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 246-247. ISBN 978-83-7510-714-2.

[11] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 11 [dostęp 2017-01-08] .

[12] Rallyland

[13] Serwis Internetowy Miejskiego Klubu Sportowego Debrzno, mksdebrzno.pl [dostęp 2017-11-22] .

[14] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Miasta na prawach powiatu	Gdańsk Gdynia Słupsk Sopot
Miasta powiatowe	Bytów Chojnice Człuchów Kartuzy Kościerzyna Kwidzyn Lębork Malbork Nowy Dwór Gdański Pruszcz Gdański Puck Starogard Gdański Sztum Tczew Wejherowo
Miasta gminne	Brusy Czarna Woda Czarne Czersk Debrzno Dzierzgoń Gniew Hel Jastarnia Kępice Krynica Morska Łeba Miastko Nowy Staw Pelplin Prabuty Reda Rumia Skarszewy Skórcz Władysławowo Ustka Żukowo

Miasto	Debrzno
Wsie	Buka Cierznie Drozdowo Myśligoszcz Nowe Gronowo Prusinowo Rozwory Słupia Stare Gronowo Strzeczona Uniechów
Kolonie	Bolesławowo Gronowski Młyn Grzymisław Służewo
Części kolonii	Kostrzyca Smug Strzeszyn
Osady	Boboszewo Borówno-Folwark Buchowo Buszkowo Główna Gniewno Jeleniec Miłachowo Nierybie Ostrza Pokrzywy Rozdoły Skowarnki Stanisławka Uniechówek
Osada leśna	Przypólsko
Części wsi	Poręba
Przysiółki	Kamień Pędziszewo Strzeczonka

Miasta	Czarne Człuchów Debrzno
Gminy miejskie	Człuchów
Gminy miejsko-wiejskie	Czarne Debrzno
Gminy wiejskie	Człuchów Koczała Przechlewo Rzeczenica

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (PRL) (1945–46) woj. szczecińskie (1946–50) woj. koszalińskie (1950–75)
Miasta	Biały Bór (do 1957 →) Czarne Człuchów Debrzno Lędyczek (do 1953 →)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Brzezie (do 1954) Chrząstowo (od 1973) Cierznie (do 1954) Czarne (od 1973) Człuchów Debrzno (od 1973) Gwieździn (do 1954) Koczała (do 1954) Łoża (do 1954) Przechlewo Rzeczenica (od 1973) Strzeczona (do 1954) Wierzchowo (do 1954)
Gromady (1954–72)	Barkowo (1954–71) Biały Bór (1954–57 →) Bińcze (1954–59) Brzezie (1954–71) Chrząstowo (1954–72) Cierznie (1954–61) Czarne (1971–72) Człuchów (1961–72) Debrzno (1961–72) Drzonowo (1954–57 →) Jęczniki Wielkie (1954–71) Koczała (1954–57 →) Międzybórz (1954–57) Mosiny (1954–71) Nowa Wieś (1954–59) Pietrzykowo (1954 →) Polnica (1954–61) Przechlewo (1954–72) Rychnowy (1954–61) Rzeczenica (1954–72) Sąpolno (1954–71) Sierpowo (1954–71) ~~Stare Gronowo~~(←~~1971~~) Stołczno (1954–61) Strzeczona (1954–61) Wyczechy (1954–71)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne