Deficyt lizosomalnej kwaśnej lipazy

Deficyt lizosomalnej kwaśnej lipazy (ang. lysosomal acid lipase deficiency, LAL-D)

Deficyt kwaśnej lipazy, enzymu lizosomalnego może prowadzić do dwóch różnych w przebiegu chorób: choroby Wolmana, kiedy niedobór aktywności jest bardzo duży, i do choroby spichrzania estrów cholesterolu (cholesteryl ester storage disease, CESD), kiedy niedobór jest mniejszy. Obie choroby dziedziczą się autosomalnie recesywnie. W chorobie Wolmana głęboki niedobór aktywności lizosomalnej kwaśnej lipazy prowadzi do masywnego gromadzenia się trójglicerydów oraz estrów cholesterolu w większości tkanek szczególnie w wątrobie i śledzionie, i prawie zawsze prowadzi do zgonu jeszcze w okresie niemowlęcym. Nieprawidłowości metabolizmu lipidów stają się klinicznie widoczne już w pierwszych tygodniach życia. Głównymi objawami są: narastające powiększenie wątroby i śledziony, wymioty, tłuszczowe stolce, zahamowanie rozwoju oraz zwapnienie nadnerczy.

Choroba spichrzania estrów cholesterolu przebiega łagodniej, jest wywołana mniejszym niedoborem aktywności lizosomalnej kwaśnej lipazy. Nieprawidłowości metabolizmu lipidów stają się klinicznie widoczne w pierwszej lub drugiej dekadzie życia. Dotyczą głównie wątroby i śledziony, które ulegają powiększeniu, i podwyższonego poziomu cholesterolu. Stłuszczenie wątroby może prowadzić do marskości wątroby. Hipercholesterolemia może być przyczyną przedwczesnej miażdżycy oraz powikłań naczyniowych. Choroba powinna być uwzględniona w diagnostyce różnicowej przewlekłych chorób wątroby o nieustalonej etiologii (atypowe stłuszczenie wątroby bez obecności otyłości), jak również u pacjentów z dyslipidemią (złożoną hyperlipidemią z niskim poziomem HDL).

Częstość występowania

Częstość występowania choroby Wolmana nie jest dokładnie znana, ale ocenia się ją na bardzo rzadko występującą (mniej niż 1 na 100 000 żywych urodzeń). W Polsce do roku 1994 zdiagnozowano i opisano dwóch pacjentów. Częstość występowania choroby spichrzania estrów cholesterolu nie jest dokładnie znana, a ocena częstości występowania w ogólnej populacji najczęstszej mutacji (E8SJM) wykazała, że choroba może być znacznie nierozpoznawana. W Polsce do roku 1994 dzisiejszego zdiagnozowano dziewiętnastu pacjentów. Wiele z chorób lizosomalnych, podobnie jak i innych chorób dziedziczących się w sposób autosomalny recesywny występuje znamiennie częściej w pewnych populacjach, co jest wynikiem zaistniałego efektu założyciela i związków małżeńskich w obrębie tej samej populacji, może to być warunkowane sytuacją geograficzną, konfesyjną i obyczajową.

Diagnostyka

Podstawą rozpoznania deficytu lizosomalnej kwaśnej lipazy jest stwierdzenie niedoboru/braku aktywności LAL w leukocytach krwi obwodowej, hodowanych fibroblastach skóry, a ostatnio w suchej kropli krwi. Możliwość wykonania badania enzymatycznego w suchej kropli krwi umożliwia szybkie rozpoznanie. Za deficyt aktywności LAL odpowiadają różne mutacje genu LIPA zlokalizowanego na chromosomie 10q23.2-q23.3, kodującego białko lizosomalnej kwaśnej lipazy. Konsultacja genetyczna jest wskazana dla rodziców i rodzeństwa probantów celu określenia ryzyka posiadania chorego dziecka. Jeżeli znana jest mutacja/mutacje występująca w rodzinie, rozpoznanie może być szybko uzyskane przy pomocy molekularnej analizy pobranego materiału.

Postępowanie terapeutyczne

Dotychczas możliwe było tylko leczenie paliatywne, np. transfuzje krwi w łagodzeniu niedokrwistości, wyrównywanie niedoczynności nadnerczy. Badania nad leczeniem enzymatycznym z użyciem rekombinowanej LAL u pacjentów z chorobą Wolmana są obecnie w toku (www.clinicaltrials.gov identifier: NCT01371825).

Bibliografia

• Assmann, G. and U. Seedorf, Acid lipase deficiency: Wolman disease and cholesterol ester storage disease, in The metabolic and molecular basis of inherited disease, C.R. Scriver, et al., Editors. 1995, McGraw Hill Inc.: New York. p. 2563-2587.
• Meikle, P.J., J.J. Hopwood, A.E. Clague, and W.F. Carey, Prevalence of lysosomal storage disorders. JAMA : the journal of the American Medical Association, 1999. 281(3): p. 249-54.
• Ługowska, A. and A. Tylki-Szymańska, Lysosomal acid lipase deficiency: Wolman disease and cholesterol ester storage disease. Current Medical Literature, 2012. 10(1): p. 1-8.
• Ryżko, J., D. Celińska-Cedro, D. Karpińska, and A. Tylki-Szymańska, [A case of Wolman's disease in a two-month old boy]. Wiadomosci Lekarskie, 1993. 46(3-4): p. 147-150.
• Tylki-Szymańska, A., J. Rujner, A. Ługowska, B. Woźniewicz, and E. Czarnowska, [NIedobór lizosomalnej kwaśnej lipazy u 2 dzieci z chorobą Wolmana i u 7 z chorobą spichrzania estrów cholesterolu]. Hepatologia Polska, 1995. 2(4): p. 193-198.
• Muntoni, S., H. Wiebusch, M. Jansen-Rust, S. Rust, U. Seedorf, H. Schulte, K. Berger, H. Funke, and G. Assmann, Prevalence of cholesteryl ester storage disease. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology, 2007. 27(8): p. 1866-8.

Linki zewnętrzne

• WOLMAN DISEASE w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)
• Wolman's disease w bazie Who Named It (ang.)
• Stowarzyszenie Chorych na Mukopolisacharydozę (MPS) i Choroby Rzadkie