Dekalog X

Dekalog X
Gatunek

komediodramat, czarna komedia

Rok produkcji

1988

Data premiery

24 czerwca 1989

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

57 minut

Reżyseria

Krzysztof Kieślowski

Scenariusz

Krzysztof Kieślowski
Krzysztof Piesiewicz

Główne role

Jerzy Stuhr
Zbigniew Zamachowski

Muzyka

Zbigniew Preisner

Zdjęcia

Jacek Bławut

Scenografia

Halina Dobrowolska

Znaczek z serii "Polarfahrt 1931", który pojawia się w filmie.

Dekalog X (Dekalog, dziesięć) – polska czarna komedia filmowa z 1988 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, zrealizowana według scenariusza napisanego przezeń wraz z Krzysztofem Piesiewiczem. Jest to nominalnie dziesiąta część cyklu filmów Dekalog, reinterpretująca dziesiąte przykazanie Dekalogu: „Ani żadnej rzeczy, która jego jest”[a], w realiach warszawskiego Ursynowa lat 80. XX wieku.

Fabuła

Dwaj bracia, Jerzy i Artur, spotykają się na pogrzebie swojego ojca. Podczas przeszukiwania jego skromnego mieszkania bracia dowiadują się więcej o pasji ojca, jaką była filatelistyka, a także zauważają, że odziedziczyli po nim bezcenną kolekcję znaczków. Potem stopniowo nabierają tej samej obsesji na punkcie znaczków, co ich ojciec. Poświęcają karierę, życie rodzinne (w przypadku Jerzego), a nawet sprzedają nerkę Jerzego, by zdobyć cenny znaczek z 1851 roku, którego brakuje w ich kolekcji[1]. Jednakże podczas operacji Jerzego dochodzi do kradzieży kolekcji znaczków. Bracia podejrzewają siebie nawzajem, ale ostatecznie każdy z nich kupuje niezależnie od siebie identyczną serię znaczków na poczcie, po czym omawiają swój zakup w maleńkim mieszkaniu, które należało do ich ojca. Kontynuując ojcowską pasję, zamieniają skromne mieszkanie w małą fortecę, ze stalowymi drzwiami, oknami przybitymi gwoździami, kratami oraz alarmem dźwiękowym[2][3].

Obsada

Produkcja

Dekalog X jest nominalnie dziesiątą częścią cyklu filmów telewizyjnych Dekalog, nakręconych przez Krzysztofa Kieślowskiego według scenariusza napisanego przezeń wraz z adwokatem Krzysztofem Piesiewiczem. Piesiewicz tłumaczył przesłanie Dekalogu X następująco:

Dekalog, dziesięć to opowieść o chęci posiadania, o pomnażaniu tego, co się posiada. Ale żeby ludzie to „kupili”, zaakceptowali, trzeba powołać sympatycznych bohaterów, wręcz zabawnych. W PRL-u kolekcjonowanie znaczków pocztowych znaczyło o wiele więcej niż dzisiaj. Sam byłem owładnięty tą pasją w dzieciństwie. Pamiętam dobrze tę chłopięcą żądzę zdobycia czwartego znaczka do serii. A przecież filatelistyka to wtedy było hobby tysięcy ludzi. Przenieśliśmy ją do scenariusza w rozbudowanej skali, aż wyszedł film niemal kryminalny[4].

Na potrzeby podkreślenia różnic pomiędzy ekranowymi braćmi Piesiewicz i Kieślowski ustalili, że jeden z nich (Artur) będzie rockmanem, drugi zaś (Jerzy) będzie wykonywał pracę urzędnika. W przypadku postaci Artura obaj twórcy nawiązali do popularności festiwalu muzycznego w Jarocinie w latach 80., będącego formą oporu wobec ówczesnej władzy komunistycznej[5]. W roli Artura Kieślowski obsadził Zbigniewa Zamachowskiego, natomiast w roli Jerzego – Jerzego Stuhra. Zdjęcia do filmu zrealizował operator Jacek Bławut. Premiera telewizyjna Dekalogu X odbyła się wcześniej niż w przypadku pozostałych części cyklu, 24 czerwca 1989[6].

Odbiór

Dekalog X został pozytywnie przyjęty przez krytyków. Ruth Perlmutter podkreślała „ironiczny ton” tego filmu, demonstrujący „szczególną wschodnioeuropejską wrażliwość komiczną, zrodzoną z ludzkiej krótkowzroczności i niemocy”[7]. Ksiądz Marek Lis również zwracał uwagę na ironię zawartą w Dekalogu X, albowiem początek filmu zawiera piosenkę rockową parodiującą przykazania biblijne[b]. Lis zauważał, że owa antyreligijna piosenka „traci swoją niepokojącą moc wobec wydarzeń dotykających bohaterów całego cyklu. Ich dramaty wynikały przecież z nierespektowania przykazań”[8]. Bartosz Staszczyszyn twierdził, że „Dziesiątka to jedna z najlepiej napisanych części Dekalogu – pozbawiona deklaratywności, umiejętnie łącząca komediowe tony z głębokim przesłaniem przypowieści o ludzkich słabościach”. Staszczyszyn zauważył, że film był w Polsce odbierany jako „prorocza zapowiedź społecznego darwinizmu młodej demokracji”[9].

Uwagi

  1. W znaczeniu: „Nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego swego”.
  2. Cytat z filmu: „Zabijaj, zabijaj, zabijaj i cudzołóż, cudzołóż i pożądaj przez cały tydzień, przez cały tydzień, w niedzielę bij matkę, bij ojca, bij siostrę, bij młodszego i kradnij, bo wszystko dokoła, wszystko jest twoje, wszystko jest twoje!”[8]

Przypisy

Bibliografia

  • Marek Haltof, The cinema of Krzysztof Kieślowski: variations on destiny and chance, London: Wallflower, 2004, ISBN 978-0-231-50402-7.
  • Krzysztof Kieślowski, Dekalog, dziesięć, wyd. DVD, Warszawa: Telewizja Polska, 2015, ISBN 978-83-938849-5-7.
  • Marek Lis, Biblia w „Dekalogu” Krzysztofa Kieślowskiego i milczenie teologów, [w:] Stefan Szymik (red.), Biblia kodem kulturowym Europy, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013, s. 239–247, ISBN 978-83-7702-625-0.
  • Ruth Perlmutter, Testament of the Father: Kieslowski's "The Decalogue", „Film Criticism”, 22 (2), 1997, s. 51–65, ISSN 0163-5069, JSTOR44018907 [dostęp 2021-03-30].
  • Bartosz Staszczyszyn, „Dekalog X”, reż. Krzysztof Kieślowski, Culture.pl [dostęp 2021-06-26] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

DR 1931 456 Zeppelin Polarfahrt.jpg
flight to the north pole of the airship LZ 127 “Graf Zeppelin”
Krzysztof Kieślowski Portrait 1994.jpg
Autor: Alberto Terrile, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzysztof Kieślowski portrait by Alberto Terrile, taken at the Venice Film Festival, 1994.