Dekanat Frysztat

Dekanat Frysztat
Państwo

Austria, Czechy

Siedziba

Frysztat

Data powołania

1654

Data zamknięcia

1963

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Diecezja

wrocławska

Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego
Położenie na mapie Czech
Ziemia49°51′13″N 18°32′23″E/49,853611 18,539722

Dekanat Frysztat – historyczny dekanat diecezji wrocławskiej Kościoła łacińskiego powstały w 1654.

Historia

Przed Reformacją obszar Śląska Cieszyńskiego (oprócz Bogumina) należał do jednego archiprezbiteratu (dekanatu) cieszyńskiego. Wzmożona akcja kontrreformacyjna rozpoczęła się w 1654, kiedy to specjalna komisja odebrała pozostałe w rękach ewangelików kościoły. Struktura kościelna wymagała odbudowy. Po odzyskaniu kościołów biskup wrocławski Karol Ferdynand Waza utworzył w Cieszynie komisariat biskupi. Komisarzem został Andrzej Scodonius, arcydziekan opolski i kustosz raciborski, który 15 października podzielił obszar komisariatu na dekanaty, a tych na parafie[1]. W ten sposób powstało 5 nowych archiprezbiteriatów (dekanatów) podległych komisariatowi, w tym m.in. we Frysztacie. Początkowo podzielony był na 10 parafii: Frysztat, Karwina, Rychwałd, Niemiecka Lutynia, Zebrzydowice, Orłowa, Pruchna, Hażlach, Kończyce Wielkie, Kończyce Małe (nieobsadzona)[2]. Według schematyzmu diecezji wrocławskiej z 1748 dekanat frysztacki posiadał 7 parafii.

W 1769 powstał nowy dekanat karwiński, a z dekanatu frysztackiego wydzielono do niego parafie w Karwinie i Orłowej[3]. W 1770 do zarządzania dekanatami i parafiami pozostałymi po wojnach śląskich w monarchii Habsburgów powołano Wikariat generalny austriackiej części diecezji wrocławskiej. W XIX w. do dekanatu włączono parafię bogumińską (wraz z kościołem filialnym w Wierzbicy), należącą wcześniej do dekanatu wodzisławskiego.

Według schematyzmów kościelnych z 1847 i 1848 na dekanat Frysztat składały się: parafia we Frysztacie (z kościołem cmentarnym, kaplicą w Starym Mieście i na zamku w Raju), parafia w Niemieckiej Lutyni (z kościołem filialnym w Dziećmorowicach), parafię w Boguminie (z kościołem filialnym w Wierzbicy i kaplicą w Kopytowie), lokalię w Piotrowicach, parafię w Rychwałdzie, parafię w Zebrzydowicach (z filią w Marklowicach Dolnych). Większość parafii była polskojęzyczna, językiem niemieckim posługiwano się tylko częściowo w parafii frysztackiej[4]. W 1919 dekanat posiadał 8 parafii i 1 lokalię[5]: Lutynia Niemiecka, Dziećmorowice, Dąbrowa, Frysztat, Bogumin (Stary), Bogumin-Szonychel (Nowy), Piotrowice (lokalia), Rychwałd, Zebrzydowice. Po I wojnie światowej i polsko-czechosłowackim konflikcie granicznym obszar dekanatu, oprócz Zebrzydowic, znalazł się w granicach Czechosłowacji, wciąż jednak podległy był diecezji wrocławskiej, pod zarządem specjalnie do tego powołanej instytucji zwanej: Knížebiskupský komisariát niský a těšínský[6].

W 1938 dekanat posiadał 9 parafii[7]: Bogumin (Stary), Dziećmorowice, Dąbrowa, Frysztat, Łąki, Lutynia Niemiecka, Nowy Bogumin, Piotrowice i Rychwałd. Kiedy Polska dokonała aneksji tzw. Zaolzia w październiku 1938 powyższe parafie włączono do diecezji katowickiej, a w 1940 z powrotem do diecezji wrocławskiej w niezmienionym składzie[8]. W 1947 obszar ten wyjęto ostatecznie spod władzy biskupów wrocławskich i utworzono Apostolską Administraturę w Czeskim Cieszynie podległą Watykanowi. W 1948 roku połączono miasta Karwinę i Frysztat oraz wsie Darków, Raj i Stare Miasto w jeden organizm miejski o nazwie Karwina. W 1963 dokonano reorganizacji czeskocieszyńskiej Administratury i dostosowano granice dekanatów do granic politycznych powiatów, rozszerzając granice dekanatu Karwina, który odtąd liczył 19 parafii, w tym dawnych parafii dekanatu frysztackiego.

Przypisy

  1. Janusz Spyra: Śląsk Cieszyński w okresie 1653-1848. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2012, s. 285. ISBN 978-83-935147-1-7.
  2. j.w., s. 286
  3. j.w., s. 301
  4. Schematismus der Geistlichkeit des Bisthums Breslau k. k. Oesterreichischen Antheils für das Jahr 1847. Teschen: Karl Prochaska, s. 18. (niem.).
  5. Handbuch des Bistums Breslau und seines Delegaturbezirks für das Jahr 1919. Breslau: Fürstbischöfliche Geheime Kanzlei, 1919, s. 132-133. (niem.).
  6. Frýdecká farnost v kontextu církevně-správního vývoje Slezska. svatojanskavez.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-25)]. (cz.)
  7. Handbuch des Erzbistums Breslau für das Jahr 1938. Breslau: Kanzlei der Erzbischöflichen Kurie, 1938, s. 125-126. (niem.).
  8. Handbuch des Erzbistums Breslau für das Jahr 1940. Breslau: Fürstbischöfliche Geheime Kanzlei, 1940, s. 82-83. (niem.).

Media użyte na tej stronie

Czech Republic adm location map.svg
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of the Czech Republic
Japanese Map symbol (Church).svg
Japanese map symbol "Church". U+26EA
Moravian-Silesian Region - outline map.svg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Outline map of the Moravian-Silesian Region, Czechia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Moravian-Silesian Region