Dekatlenek tetrafosforu

Dekatlenek tetrafosforu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. dekatlenek tetrafosforu, tlenek(2−) fosforu(5+), tlenek fosforu(5+), tlenek fosforu(V) Inne nazwy i oznaczenia Stocka tlenek fosforu(V) inne pięciotlenek fosforu, dziesięciotlenek czterofosforu, bezwodnik fosforowy, bezwodnik kwasu fosforowego
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	P 4O 10
Inne wzory	P 2O 5, O 10P 4, O 5P 2
Masa molowa	283,89 g/mol
Wygląd	rozpływający się, biały lub prawie biały, bezpostaciowy proszek;bezwonny[1]
Identyfikacja
Numer CAS	1314-56-3
PubChem	14812
SMILES O=P12OP3(=O)OP(=O)(O1)OP(=O)(O2)O3
InChI InChI=1S/O10P4/c1-11-5-12(2)8-13(3,6-11)10-14(4,7-11)9-12 InChIKey DLYUQMMRRRQYAE-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 2,30 g/cm³[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie reaguje Temperatura topnienia 340–360 °C[2] Temperatura wrzenia 591 °C[2]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2012-07-16] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[3] Niebezpieczeństwo Zwroty H H314, EUH014[4] Zwroty P P280, P305+P351+P338, P310[4] Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[3] Żrący (C) Zwroty R R35 Zwroty S S1/2, S22, S26, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[5] 0 4 2 W Numer RTECS TH3945000
Podobne związki
Podobne związki	adamantan, urotropina
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Dekatlenek tetrafosforu (potocznie: pięciotlenek fosforu; nazwa Stocka: tlenek fosforu(V)), P
4O
10 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków kwasowych, w którym fosfor występuje na V stopniu utlenienia. Wzór empiryczny tego związku, P
2O
5, nie odzwierciedla jego prawdziwej struktury (typu adamantanu), z czterema atomami fosforu i dziesięcioma tlenu w cząsteczce (P
4O
10).

Otrzymuje się go, spalając fosfor w powietrzu. W temperaturze pokojowej ma postać śnieżnobiałego, drobnokrystalicznego proszku. Pod wpływem wilgoci łatwo ulega zbrylaniu. Prężność pary wodnej nad pięciotlenkiem fosforu wynosi mniej niż 1×10⁻⁵ Tr.

Reaguje gwałtownie z wodą, dając kwas ortofosforowy:

P
4O
10 + 6H
2O → 4H
3PO
4

Ponadto jest zdolny do odwadniania kwasów mineralnych, tworząc ich bezwodniki:

2H
2SO
4 + P
4O
10 → 4HPO
3 + 2SO
3

4HNO
3 + P
4O
10 → 4HPO
3 + 2N
2O
5

Jest też zdolny do odwodnienia organicznego kwasu malonowego lub jego estrów, dając podtlenek węgla^[6][7][8]:

CH
2(COOH)
2 + P
4O
10 → C
3O
2 + 4HPO
3

Zastosowanie

P
4O
10 stosowany jest:

• do otrzymywania kwasu ortofosforowego i jego soli, fosforanów,
• w technice laboratoryjnej jako środek suszący ze względu na swoją silną higroskopijność,
• jako herbicyd^[9],
• jako nawóz do warzyw, kwiatów ogrodowych (w nawozach stężenie fosforu określa się jako procent P
  2O
  5, mimo że występuje on w postaci ortofosforanów^[10]), a jednocześnie środek do zwalczania szkodników^[9],

• do usuwania smarów i innych substancji hydrofobowych^[9],
• używany do produkcji Cl
  2O
  7 oraz fosforków metali przejściowych (np. Ni2P, Co2P, MoP)^[11],
• razem z KI lub KBr do przekształcania alkoholi w odpowiednie jodki i bromki alkilu^[11],
• razem z kwasem metanosulfonowym jako środek pomocniczy w reakcjach kondensacji^[11].

Przypisy