Delta Irawadi

W 2008 r. część obszarów nisko położonej delty (50400 km2) została zniszczona przez cyklon Nargis

Delta Irawadi[1] – delta rzeki Irawadi leżąca w Mjanmie, na terenie prowincji Irawadi.

Jest to najniżej położony teren Mjanmy, zajmujący obszar od górnej granicy oddziaływania pływów na wysokości Myan Aung do Zatoki Bengalskiej i Morza Andamańskiego 290 km na południe, u ujścia rzeki Irawadi[2]. Rejon delty jest gęsto zamieszkany i, dzięki żyznej aluwialnej glebie, odgrywa dominującą rolę w uprawie ryżu prowadzonej jeszcze nawet na poziomie 3 m nad poziomem morza. Obszar delty zamieszkują też społeczności rybackie wykorzystujące olbrzymi teren pełen rzek i strumieni. 2 maja 2008 r. mieszkańcy delty doświadczyli potężnej katastrofy w postaci niszczycielskiego cyklonu Nargis który, według części źródeł, spowodował śmierć ponad 77 000 osób i zaginięcie dalszych 55 900, a około 2,5 mln ludzi pozostawił bez dachu nad głową[3].

Geografia

Odnogi rzek i część lądowa

Delta Irawadi obejmuje główne odnogi rzek Pathein, Pyapon, Bogalay i Toe. Mawtin Zun na przylądku Nagaye Angu (ang. Cape Negrais) jest słynnym punktem orientacyjnym na terenie Dystryktu Irawadi; wyznacza on także południowo-zachodni kraniec Mjanmy. Najwyższy punkt delty, góra Waphu (404 m), położony jest pomiędzy Basejn a Mawtin Zun, w jej zachodniej części. Dużą część obszaru delty zajmują tereny położone nisko, bo tylko 3 m, nad poziomem morza. Ta aluwialna równina ograniczona jest od zachodu przez Góry Arakańskie, a od wschodu przez Góry Pegu. Duże płynące na południe rzeki podlegające oddziaływaniu pływów dzielą deltę na wyspy i półwyspy. Jedna trzecia obszaru delty od strony morza jest całkowicie płaska i nie ma żadnej lokalnej rzeźby ani wyróżniających się obszarów na odcinku 130 km ze wschodu na zachód[2]

Wody płynących deltą rzek są bardzo mętne z powodu dużych ilości mułu, jaki niosą, a morze otaczające linię brzegową i opływające deltę od wschodu jest bardzo płytkie, z głębokością nie przekraczającą 5,5 m w odległości nawet do 28 km od wybrzeża. Skutkiem ciągłego przyrostu delty w stronę morza jest przesuwanie się jej linii brzegowej w tempie 5–6 km na 100 lat, co odpowiada około 1000 hektarów nowego lądu rocznie[2]

Klimat

Roczne opady deszczu w regionie delty wynoszą około 2500 mm, a średnia temperatura 32 °C[4]. Większość opadów deszczu przypada na porę monsunów pomiędzy połową maja a połową listopada. Chłodniejsza i sucha pora roku trwa od połowy października do połowy lutego, kiedy temperatura zaczyna rosnąć, a od kwietnia do początku maja wieją szkwały poprzedzające monsun[2].

Ekosystemy

Najpowszechniejszy typ roślinności delty to lasy namorzynowe (birm. Lamu) i zarośla palmy nipa (birm. Dani). Zniszczenia namorzynów i wylesianie w rejonie wybrzeża przyczyniły się do zwiększenia rozmiarów katastrofy wywołanej przez cyklon Nargis i zwiększają narażenie obszaru delty na wystąpienie podobnych zniszczeń w przyszłości[5][6]

Wyspy

Najważniejsze wyspy na obszarze delty to Haingyi Kyun, Leit Kyun, Pyin Salu Kyun i Meinmahla Kyun.

Główne miasta

Do głównych miast delty należą Bogalay, Maubin, Myaungmya, Moulmeingyun, Pandanaw, Basejn, Pyapun, Dedaye, Twante i Kyauktan.

Kanały

Z wyjątkiem przekopanego w okresie kolonialnym Kanału Twante, na terenie delty brak jest sztucznych dróg wodnych i rozbudowanego systemu irygacji.

Rola w historii

W przeszłości delta zamieszkana była przez Monów. Z kilkoma wyjątkami, od połowy XI w. władzę nad obszarem delty sprawowały birmańskie królestwa położone dalej na północ wzdłuż biegu Irawadi. Władza nad tym żyznym terenem powracała do mońskich królestw ze stolicą w Pegu w okresie od XIII do XV w. (1287-1539) oraz, na krótko, w XVIII w. (1747-1757).

Delta była także pierwszym przyczółkiem Imperium Brytyjskiego w Mjanmie. Brytyjczycy zajęli wyspę Haingyi Kyun (ang. Negrais Island) w 1753 r., po tym, gdy Monowie odrzucili ich żądanie zgody na utworzenie stacji handlowej w Taninthayi. Birmański król Alaungpaya przekazał wyspę Brytyjczykom w roku 1757, ale odebrał ją siłą w 1759 r., gdy uznał, iż został przez nich zdradzony podczas wojny z Monami[7]. Stoczona na terenie delty w 1825 r. bitwa pod Danubyu była ostatnim większym wystąpieniem Birmańczyków przeciw posuwającym się naprzód siłom brytyjskim podczas I wojny brytyjsko-birmańskiej (1824-1826). Delta została ostatecznie zajęta przez Brytyjczyków podczas II wojny brytyjsko-birmańskiej w 1852 r. i stała się wówczas częścią Birmy Brytyjskiej.

Począwszy od roku 1861, gdy Birmańczycy zaczęli migrować na południe do Birmy Brytyjskiej w poszukiwaniu lepszych terenów rolniczych, brytyjska administracja kolonialna zaczęła osuszać część bagien i mokradeł zajmujących większą część obszaru delty oraz budować wały i groble, aby umożliwić uprawę ryżu. Dziś istnieje 1 300 km większych wałów chroniących 600 000 hektarów ryżowisk[2].

Mieszkańcy

Delta zamieszkana jest przez społeczności rolnicze i rybackie zamieszkujące, oprócz posiadających targi miast, wsie położone najczęściej wzdłuż biegu głównych rzek. Ze 100 osobami przypadającymi na każde 100 km2, jest to jeden z najgęściej zaludnionych regionów kraju, zamieszkany przez 3,5-milionową populację[2]. Do obecnych mieszkańców delty należą, oprócz Monów i Birmańczyków, Karenowie Pwo i Muzułmanie.

Ekonomia i rozwój

Region delty jest największym producentem ryżu w Mjanmie, dlatego jego infrastruktura drogowa została solidnie rozwinięta w latach 90. XX w. i na początku XXI w. Około dwóch trzecich całości gruntów ornych zajmuje uprawa ryżu, którego plony wynoszą około 20-25 kwintali z hektara. Połów ryb odbywa się zarówno ze stałych pomostów, jak i z małych łodzi. Poważną aktywnością ekonomiczną są też połowy krewetek i zbieranie jaj żółwi, jednak zajęcia te są obecnie zagrożone ze względu na postępujące kurczenie się obszaru lasów namorzynowych wywołane pozyskiwaniem gruntów pod uprawy. Ponieważ droga wodna jest najwygodniejsza przy poruszaniu się po delcie, prawie każde gospodarstwo domowe posiada łódź, a większe miasta, takie jak Bogalay, Mawlamyinegyun i Myaungmya obsługiwane są przez parowce[2].

Tereny dziedzictwa narodowego i rezerwaty natury

Rezerwat Meinmahla Kyun jest terenem dziedzictwa narodowego oraz miejscem występowania lasów namorzynowych i zróżnicowanego życia morskiego. Występujący w Irawadi delfin krótkogłowy (ang. Irrawaddy dolphin) nie jest w istocie delfinem słodkowodnym charakterystycznym tylko dla delty tej rzeki, ale jest to ssak morski często wpływający do rzek Azji Południowo-Wschodniej.

Przypisy

  1. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 7: Azja Południowo-Wschodnia. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2006, s. 27. ISBN 83-239-9708-X.
  2. ↑ a b c d e f g Myanmar Wetlands
  3. ↑ Reuters 2008
  4. ↑ Thein 2001
  5. ↑ Google News 2008
  6. ↑ BBC News 2008
  7. ↑ Hall 1960

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Cyclone Nargis flooding before-and-after.jpg

Satellite photos from NASA's w:Terra satellite, showing part of w:Burma/(Myanmar) on April 15, 2008 (top) and May 5, 2008 (bottom), resulting in before-and-after comparisons of the impact from w:Cyclone Nargis.

The first cyclone of the 2008 season in the northern Indian Ocean was a devastating one for Myanmar (Burma). According to reports from Accuweather.com, Cyclone Nargis made landfall with sustained winds of 130 mph and gusts of 150-160 mph, which is the equivalent of a strong Category 3 or minimal Category 4 hurricane. News reports stated that at least 10,000 people were killed, and thousands more were missing as of May 5.

Flood water can be difficult to see in photo-like satellite images, particularly when the water is muddy. This pair of images from the Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) on NASA’s Terra satellite use a combination of visible and infrared light to make floodwaters obvious. Water is blue or nearly black, vegetation is bright green, bare ground is tan, and clouds are white or light blue.

On April 15 (top), rivers and lakes are sharply defined against a backdrop of vegetation and fallow agricultural land. The Irrawaddy River flows south through the left-hand side of the image, splitting into numerous distributaries known as the Mouths of the Irrawaddy. The wetlands near the shore are a deep blue green. Cyclone Nargis came ashore across the Mouths of the Irrawaddy and followed the coastline northeast. The entire coastal plain is flooded in the May 5 image (bottom). The fallow agricultural areas appear to have been especially hard hit. For example, Yangôn (population over 4 million) is almost completely surrounded by floods. Several large cities (population 100,000–500,000) are in the affected area. Muddy runoff colors the Gulf of Martaban turquoise.

The high-resolution image provided above is at MODIS’ maximum spatial resolution (level of detail) of 250 meters per pixel. The MODIS Rapid Response Team provides twice-daily images of the region in additional resolutions and formats, including photo-like natural color.

NASA images courtesy the MODIS Rapid Response Team. Caption by Rebecca Lindsey.

References:

  • BBC. (2008, May 5). Burma’s storm toll ‘nears 4,000.’ Accessed May 5, 2008.
  • Washburn, D. (2008, May 2). Powerful Cyclone Nargis Slams Myanmar. Accuweather.com. Accessed May 5, 2008.
  • Unisys. (2008). Cyclone Nargis, Individual Summary. 2008 Hurricane/Tropical Data for Northern Indian Ocean. Accessed May 5, 2008.