Delta Velorum

Delta Velorum
δ1,2 Velorum
Ilustracja
Położenie w gwiazdozbiorze Żagla
Dane obserwacyjne (J2000)
GwiazdozbiórŻagiel
Rektascensja08h 44m 42,227s[1]
Deklinacja−54° 42′ 31,75″[1]
Paralaksa (π)0,04049 ± 0,00039[1]″
Odległość80,55 ± 0,78 ly
24,70 ± 0,24 pc
Wielkość obserwowana1,95[1] (A: 1,99[2], B: 5,57[3])m
Ruch własny (RA)28,99 ± 0,50[1] mas/rok
Ruch własny (DEC)−103,35 ± 0,54[1] mas/rok
Prędkość radialna2,2 ± 1,8[1] km/s
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdygwiazda potrójna
Typ widmowyA1 Va(n)[1]
MasaAa: 2,53 ± 0,11 M☉,
Ab: 2,37 ± 0,10 M☉,
B: ~1,5[4] M☉
PromieńAa: 2,83 ± 0,04 R☉,
Ab: 2,54 ± 0,05[4] R☉
Wielkość absolutna−0,01[5]m
JasnośćAB: 83[6] L☉
Wiek~400 mln lat[4]
TemperaturaAa: 9250[6] K
Charakterystyka orbitalna
Krąży wokółCentrum Galaktyki
Półoś wielka8673[5] pc
Mimośród0,1866[5]
Alternatywne oznaczenia
2MASS: J08444223-5442313
Cordoba Durchmusterung: CD−54°2351
Katalog Gliesego: GJ 321.3 A/B,
GJ 9278 A/B
Katalog Henry’ego Drapera: HD 74956 A/B
Katalog Hipparcosa: HIP 42913
Katalog jasnych gwiazd: HR 3485
SAO Star Catalog: SAO 236232
Alsephina; CPD−54°1788, CCDM J08448-5442AB

Delta Velorum (Alsephina, δ Vel) – gwiazda wielokrotna, druga co do jasności w gwiazdozbiorze Żagla (wielkość gwiazdowa dla całego układu: 1,93m). Gwiazda ta jest odległa od Słońca o około 81 lat świetlnych. Absolutna wielkość gwiazdowa całego systemu wynosi −0,01m.

Nazwa

Gwiazda ta ma nazwę własną Alsephina, która wywodzi się od arabskiego ‏السفينة‎ Al Safīnah, „okręt”, którą Arabowie określali historyczny gwiazdozbiór Argo[7][8]. Nazwa ta była już powiązana z tą konkretną gwiazdą w wydanym w 1660 roku dziele Harmonia Macrocosmica Andreasa Cellariusa[8]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2017 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alsephina dla określenia tej gwiazdy[9].

Charakterystyka

Gwiazdy tworzące Fałszywy Krzyż

Delta Velorum jest najjaśniejszą gwiazdą asteryzmu „Fałszywego Krzyża”. Około roku 9000 w wyniku precesji stanie się ona południową gwiazdą polarną[6].

Gwiazda ta nie jest widoczna z terytorium Polski, należy do obiektów nieba południowego.

Delta Velorum AB

System Delta Velorum składa się z trzech gwiazd. Delta Velorum A jest gwiazdą zmienną zaćmieniową, której składniki, obiegając środek masy, wzajemnie się zasłaniają[6]. Wielkość obserwowana gwiazdy to 2,1m, podczas zaćmienia zmienia się do 2,5m (większa wielkość gwiazdowa odpowiada mniejszej jasności). Główny składnik to gwiazda typu widmowego A1. Drugi składnik świeci słabiej, a jego typ widmowy to A5. Gwiazdy te obiegają się w ciągu 45,2 dnia w średniej odległości około 0,5 au[6]. Na niebie dzieli je średnio zaledwie 0,01651 ± 0,00016 sekundy kątowej, orbita ma mimośród 0,287[10]. Gwiazdy mają masy równe odpowiednio około 2,5 i 2,4 M☉ oraz promienie równe około 2,8 i 2,5 R☉, co wskazuje że opuściły już ciąg główny[4].

Delta Velorum B wraz ze składnikiem A tworzy układ potrójny – gwiazda ta to żółto-biały karzeł, ma on typ widmowy F8 i wielkość obserwowaną 5,57m[10]. Ma masę równą około półtorej masy Słońca[4]. Obiega centralną parę w ciągu 146,97 lat po eliptycznej orbicie (mimośród 0,482) w średniej odległości 2″[10], co odpowiada w przestrzeni 49 au[6].

Różne zaawansowanie ewolucyjne gwiazd tego systemu pozwala określić jego wiek na około 400 milionów lat[4].

Delta Velorum CD

W 1847 roku John Herschel zaobserwował parę słabszych gwiazd odległych o 69 sekund kątowych od Delta Velorum A[11]. Delta Velorum C ma wielkość obserwowaną 11,0m, Delta Velorum D – 13,5m[6][12]. Na niebie dzieli je 5,6″ (pomiar z 1998 r.)[12]. Dawniej przypuszczano, że są one związane grawitacyjnie z δ Vel AB. Jeśliby tak było, to byłyby one czerwonymi karłami typu widmowego M, a jeden obieg wokół środka masy całego układu pięciu gwiazd zajmowałby im 28 tysięcy lat[6]. Tymczasem widma tych gwiazd ukazują, że jest to żółty karzeł (typ G8 V)[11][13] i pomarańczowy karzeł (typ K0 V)[11][14], są to więc tylko optyczni towarzysze Delta Velorum AB – gwiazdy te muszą być położone dalej niż ten układ potrójny i nie są z nim związane[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Delta Velorum w bazie SIMBAD (ang.)
  2. ↑ del01 Vel w bazie SIMBAD (ang.)
  3. ↑ del02 Vel w bazie SIMBAD (ang.)
  4. ↑ a b c d e f T. Pribulla, i inni. „Astronomy & Astrophysics”. A21. 528, 2011. DOI: 10.1051/0004-6361/201016227. 
  5. ↑ a b c Anderson E., Francis C.: HIP 42913 (ang.). W: Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-01-12].
  6. ↑ a b c d e f g h Jim Kaler: DELTA VEL (Delta Velorum) (ang.). W: STARS [on-line]. [dostęp 2017-10-04].
  7. ↑ Argo Navis, the Ship Argo. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 66. ISBN 0-486-21079-0. (ang.)
  8. ↑ a b IAU Approves 86 New Star Names From Around the World. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-12-11. [dostęp 2017-12-12].
  9. ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-12].
  10. ↑ a b c Malkov O.Yu., Tamazian V.S., Docobo J.A., Chulkov D.A. Dynamical masses of a selected sample of orbital binaries. „Astronomy & Astrophysics”. A69. 546, 2012. Bibcode: 2012A&A...546A..69M. 
  11. ↑ a b c d A. Kellerer, M.G. Petr-Gotzens, P. Kervella, V. Coudé du Foresto. „Astronomy & Astrophysics”. 469 (2), s. 633–637, 2007. DOI: 10.1051/0004-6361:20077079. 
  12. ↑ a b Mason et al.: WDS J08447-5443AB. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
  13. ↑ UCAC2 7947352 w bazie SIMBAD (ang.)
  14. ↑ 2MASS J08444962-5441498 w bazie SIMBAD (ang.)

Media użyte na tej stronie

Falsa croce.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Roberto Mura z włoskiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
falsa croce
Vela constellation PP3 map PL.svg
Autor: Szczureq, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gwiazdozbiór Żagla. Mapa została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Wersję wektorową stworzył Szczureq według wzoru z wersji rastrowej, której autorem jest BlueShade.