Dependencja Rossa
| |||||
Hymn: God Defend New Zealand – hymn państwowy God Save the King – hymn królewski | |||||
(c) I, Aotearoa, CC-BY-SA-3.0 | |||||
Język urzędowy | |||||
---|---|---|---|---|---|
Status terytorium | |||||
Zależne od | |||||
Głowa terytorium | |||||
W jego imieniu | |||||
Powierzchnia • całkowita |
| ||||
Waluta | dolar nowozelandzki (NZD) | ||||
Rok utworzenia | przekazanie przez Wielką Brytanię | ||||
Dependencja Rossa (ang. Ross Dependency)[1] – obszar na kontynencie Antarktydy i przyległych wyspach, uznawany przez Nową Zelandię za część państwa.
Nazwa
Nazwa terytorium pochodzi od nazwiska Jamesa Clarka Rossa (1800–1862), brytyjskiego oficera Royal Navy, odkrywcy i badacza Arktyki i Antarktydy[2].
Geografia
Dependencja Rossa obejmuje obszar Antarktydy od bieguna południowego do 60°S na północy i od południka 160°E do południka 150°W[3]. Obejmuje ok. 15% powierzchni Antarktydy, co oznacza, że jest przedostatnim pod względem wielkości terytorium, do którego roszczone są prawa na kontynencie[4]. W jej skład wchodzą: Lodowiec Szelfowy Rossa, Wyspa Rossa, Wyspy Balleny’ego, Wyspa Scotta i inne sąsiednie wyspy[5]. Obszar ma charakter strategiczny – Lodowiec Szelfowy Rossa stanowi dogodny punkt eksploracji Antarktydy, Morze Rossa może stanowić potencjalne miejsce wydobycia gazu i ropy naftowej, a sam obszar stanowi dogodną lokalizację dla satelitarnych stacji naziemnych[4].
Na Wyspie Rossa znajduje się całoroczna nowozelandzka stacja naukowa Scott Base zbudowana w 1957 roku[6]. Ponadto na obszarze Dependencji Rossa znajdują się dwie inne całoroczne stacje polarne: McMurdo (amerykańska) oraz Amundsen-Scott (amerykańska) znajdująca się na biegunie południowym (tylko częściowo leży ona na obszarze Dependencji Rossa)[3].
Całkowita powierzchnia obszaru wynosi ok. 750 000 km², w tym ląd stały to 350 000 km²[3]. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Kirkpatricka (4528 m n.p.m.)[3].
Historia
Obszar Dependencji został zajęty w 1923 roku przez Wielką Brytanię i w tym samym roku został przekazany Nowej Zelandii[3][5]. Wielka Brytania budowała roszczenia do terytorium na podstawie odkryć i roszczeń poczynionych przez brytyjskich polarników – Jamesa Clarka Rossa (1800–1862) z lat 1841–1843, Roberta Falcona Scotta (1868–1912) i Ernesta Shackletona (1874–1922) z początku XX wieku[7].
Nowa Zelandia jest sygnatariuszem Układu Antarktycznego, który wszedł w życie 23 czerwca 1961 roku i przewiduje m.in.: wykorzystanie obszaru Antarktyki wyłącznie do celów pokojowych, zakaz wszelkich działań militarnych; wolność badań naukowych w Antarktyce i współpracę międzynarodową, przede wszystkim w zakresie wymiany informacji oraz wymiany personelu między stacjami i ekspedycjami[8]. Sam układ nie rozstrzyga roszczeń wysuniętych przed jego podpisaniem, lecz poprzez zobowiązanie stron do współpracy, powoduje, że sprawy terytorialne zeszły na drugi plan, przynajmniej na okres trwania układu[9].
Niektóre rządy Nowej Zelandii martwiły się, czy państwo stać na utrzymanie terytorium[10]. W okresie od lat 50. do 70. XX w. niektórzy politycy wysuwali propozycja zrzeczenia się roszczeń i oddania Antarktydy pod rządy ONZ[10]. W 1983 roku Dependencja Rossa stała się częścią Królestwa Nowej Zelandii (ang. Realm of New Zealand)[4].
Nowa Zelandia utrzymuje stałą obecność na obszarze Dependencji, utrzymując całoroczną stację badawczą i prowadząc wiele programów badawczych i ochrony środowiska[4]. Interesy Nowej Zelandii w Antarktydzie reprezentowane są przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Handlu[4].
Nowozelandzka poczta wydaje specjalne znaczki pocztowe dla Dependencji Rossa[11].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ KSNG 2019 ↓, s. 649.
- ↑ Everett-Heath 2017 ↓.
- ↑ a b c d e Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b c d e Brady 2019 ↓, s. 254.
- ↑ a b New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade ↓.
- ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 669.
- ↑ Panton 2015 ↓, s. 443.
- ↑ Joyner 2007 ↓.
- ↑ Joyner 2007 ↓, s. 447.
- ↑ a b Brady 2019 ↓, s. 262.
- ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 728.
Bibliografia
- Antarktyka. Sytuacja prawna, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-11-28] .
- Brady, Anne-Marie: Small States and the Changing Global Order: New Zealand Faces the Future. Springer, 2019. ISBN 978-3-030-18803-0. [dostęp 2021-11-28]. (ang.)
- Dependencja Rossa, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-11-28] .
- Everett-Heath, John: The Concise Dictionary of World Place Names. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-255646-2. [dostęp 2021-11-28]. (ang.)
- Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG): Urzędowy Wykaz Polskich Nazw Geograficznych Świata. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. [dostęp 2021-11-28].
- Joyner, Christopher C.: Geopolitics of the Antarctic. W: Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007, s. 441–448. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2021-09-05]. (ang.)
- New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade: Antarctica and the Southern Ocean (ang.). W: www.mfat.govt.nz [on-line]. [dostęp 2021-11-28].
- Panton, Kenneth J.: Historical Dictionary of the British Empire. Rowman & Littlefield, 2015. ISBN 978-0-8108-7524-1. [dostęp 2021-11-28]. (ang.)
- New Zealand: Antarctic Program. W: Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2021-11-28]. (ang.)
Media użyte na tej stronie
Flag of New Zealand. Specification: http://www.mch.govt.nz/nzflag/description.html , quoting New Zealand Gazette, 27 June 1902.
Autor: Collection Georges Declercq, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stamp representing a beroe cucumis
"God Defend New Zealand", the national anthem of New Zealand.
(c) I, Aotearoa, CC-BY-SA-3.0
Location of Ross Dependency, New Zealands antarctic territory
Autor: Sodacan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of New Zealand (1956-Present)
- The Coat of Arms depict a shield with four quadrants divided by a central "pale". The first quadrant depicts the four stars on the flag of New Zealand; the second quadrant depicts a golden fleece, representing the nation's farming industry; the third depicts a sheaf of wheat for agriculture; and the fourth quadrant depicts crossed hammers for mining. The central pale depicts three galleys, representing New Zealand's maritime nature and also the Cook Strait. The Dexter supporter is a European woman carrying the flag of New Zealand, while the Sinister supporter is a Maori Warrior holding a Taiaha (Fighting weapon) and wearing a Kaitaka (flax cloak). The Shield is topped by the Crown of St. Edward, the Monarch of New Zealand's Crown. Below is a scroll with "New Zealand" on it, behind which (constituting the "heraldic compartment" on which the supporters stand) are two fern branches.