Dereń jadalny

Dereń jadalny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	dereniowce
Rodzina	dereniowate
Rodzaj	dereń
Gatunek	dereń jadalny
	Nazwa systematyczna
	Cornus mas L.; Sp. pl. 1:117. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Owoce

Nasiona i suche owoce

Dereń jadalny, dereń właściwy (Cornus mas L.) – gatunek rośliny z rodziny dereniowatych. Pochodzi ze środkowej i południowo-wschodniej Europy i zachodniej Azji, jest uprawiany w wielu krajach świata^[4] – również w Polsce.

Morfologia

Pokrój: Tworzy rozłożysty krzew lub małe drzewo. W zależności od formy wzrostu osiąga od 3 do 10 metrów wysokości.
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe, liście jajowato-eliptyczne o długości 5–10 cm, długo zaostrzone, pod spodem w kątach nerwów biało wełniasto owłosione^[5].
Kwiaty: Drobne, zebrane w nieduże, kuliste baldachy z 4 podsadkami bocznie umieszczonymi i rozwijającymi się jeszcze przed rozwojem liści. Kwiaty składają się z 4-działkowego kielicha, 4 żółtych płatków korony, 1 słupka, 4 pręcików.
Owoc: Podługowaty, wiśniowego koloru pestkowiec. Ma cierpki smak.

Kwiaty
Roślina w pełni kwitnienia
Drzewo 10 metrowej wysokości w Starym Sączu

Biologia i ekologia

W swoim naturalnym środowisku rośnie zwłaszcza w zaroślach i na zalesionych stokach rejonów o łagodnym klimacie. Kwitnie przed rozwojem liści, od marca do kwietnia.

Zastosowanie

Kwiaty w pąku sfotografowane cyfrową techniką mikroskopową.

Dereń jadalny uprawiany jest jako roślina ozdobna. Efektownie wygląda zwłaszcza w marcu i kwietniu kiedy kwitnie, a także na jesieni, kiedy pojawiają się jego owoce. Jest stosowany również na wysokie żywopłoty. Jest to krzew o skromnych wymaganiach, który dobrze się czuje na słońcu i w półcieniu, znosi gleby wapienne, susze i zanieczyszczone powietrze. W cieniu owocuje słabo i ma luźniejszy pokrój.
Owoce są słodko-kwaśne, mocno cierpkie ze względu na duży udział tanin (2,5 g/100 g). Bogate są w polifenole, kwasy organiczne, witaminę C i antocyjany^[6]. Nadają się na przetwory, np. marmoladę, dżem, nalewki (dereniówka), nadzienie do cukierków i wypalankę – na Słowacji zwaną drienkovica, a w Niemczech Dirndlbrand. Niedojrzałe owoce można także kisić w solance, otrzymując produkt bardzo podobny do oliwek^[7].
Z drewna wyrabiane były koła zębate, jest doskonałe do toczenia.
Ma działanie antyseptyczne, pomaga zwłaszcza w utrzymaniu higieny jamy ustnej. Obłupana z kory gałązka kwitnącego derenia, pogryziona na końcu jest skutecznym środkiem do czyszczenia zębów^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
↑ Cornus mas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
↑ JurkeJ. Grau JurkeJ., ReinhardR. Jung ReinhardR., BertramB. Munker BertramB., Leksykon przyrodniczy. Zioła i owoce leśne, Warszawa 1996: Świat Książki, s. 28, ISBN 83-7129-274-0 .
↑ Tomasz Tarko, Aleksandra Duda-Chodak, Piotr Pogoń. Charakterystyka owoców pigwowca japońskiego i derenia jadalnego. „ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość”. 6, 73, s. 100–108, 2010.
↑ Dereń kiszony podkarpacki (pol.). Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2008-02-26. [dostęp 2020-04-03].
↑ Dereń - co to jest, właściwości, zastosowanie, delikatesyznatury.pl [dostęp 2022-09-04]

Bibliografia

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. ISBN 83-7073-188-0.
Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-15369-4

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).

[iucn-3] Cornus mas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].

[5] JurkeJ. Grau JurkeJ., ReinhardR. Jung ReinhardR., BertramB. Munker BertramB., Leksykon przyrodniczy. Zioła i owoce leśne, Warszawa 1996: Świat Książki, s. 28, ISBN 83-7129-274-0 .

[6] Tomasz Tarko, Aleksandra Duda-Chodak, Piotr Pogoń. Charakterystyka owoców pigwowca japońskiego i derenia jadalnego. „ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość”. 6, 73, s. 100–108, 2010.

[MinRol-7] Dereń kiszony podkarpacki (pol.). Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2008-02-26. [dostęp 2020-04-03].

[8] Dereń - co to jest, właściwości, zastosowanie, delikatesyznatury.pl [dostęp 2022-09-04]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne