Desná

Desná
Pomnik przerwanej zapory
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	liberecki
Powiat	Jablonec nad Nysą
Populacja (2017) • liczba ludności	3119
Kod pocztowy	468 61
Tablice rejestracyjne	JN
Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Desná
50°45′35″N 15°18′10″E/50,759722 15,302778
Strona internetowa
Portal Czechy

Desná (niem. Dessendorf) – miasto w Czechach, w kraju libereckim. Według danych z 31 grudnia 2003 powierzchnia miasta wynosiła 1258 ha. Liczba jego mieszkańców 1 stycznia 2017 wynosiła 3119 osób, a ich średni wiek 43,5 lat^[1].

Wieś jest znana jako miejsce największej katastrofy tamy wodnej w Sudetach, do której doszło we wrześniu 1916^[2].

Historia

Wieś powstała w 1691 dzięki staraniom hrabiego Albrechta Maksymiliana II Desfoursa, właściciela pałacu Hrubý Rohozec(cz.). Około 1840 Riedel zbudował hutę szkła rozpoczynając industrializację osady. W 1839 zbudowano łaźnie lecznicze wraz z kompleksem uzdrowiskowym, co doprowadziło do rozwoju turystyki. W 1890 powstał kościół starokatolicki, a w 1903 rzymskokatolicki, oba w stylu neogotyckim. Na początku XX wieku wioska osiągnęła duże znaczenie dzięki istnieniu w niej kilku szlifierni szkła, fabryki porcelany i paru tartaków. Zakłady te zatrudniały ponad 1000 pracowników. Wieś była zelektryfikowana i posiadała telefony. Istniał też hotel, a osada miała nawet burmistrza.

Budowa i katastrofa zapory

Po katastrofalnej powodzi z 1897, w okresie 1912–1915 na rzece Biała Desna (Bilá Desná) 6 km na północ od wsi zbudowano według projektu Wilhelma Plenkera niewielką zaporę ziemną o wysokości 17,5 m, długości 172 m i szerokości 54 m u podstawy. Utworzony zbiornik wodny miał pojemność 400 000 metrów sześciennych. Wskutek niewłaściwego projektu i zbyt oszczędnego wykonania, 18 września 1916 zapora pękła. Fala powodziowa uderzyła w wieś niszcząc wszystkie fabryki, 33 domy, uszkadzając kolejne 69 domów. Zginęło 62 mieszkańców, a ponad 300 straciło domy wraz z dobytkiem. Po katastrofie nadzorujący budowę zapory z ramienia c.k. nadzoru budowlanego inżynier Karel Podhajský popełnił samobójstwo. W 1937 w odsłonięto pomnik poświęcony ofiarom katastrofy, który zachował się do dziś. Wykorzystano w tym celu jeden z ogromnych głazów, które przyniosła woda w dniu katastrofy. Zapory nie odbudowano, betonowa wieża zasuw i resztki samej tamy przetrwały do dziś.

W 1917 zbudowano koło ruin tamy duże schronisko turystyczne Krömerbaude, spalone w 1945.

Po katastrofie

Po I wojnie światowej odbudowano większość zniszczonych budynków, a po 1945 wieś znacząco się powiększyła, przy czym zwiększyło się jej znaczenie jako centrum turystycznego. W dalszym ciągu jednak działają tam dwie duże fabryki. 28 października 1968 r. Desná otrzymała prawa miejskie.

Zabytki

Do zabytków Desny zalicza się oba wspomniane kościoły, reprezentacyjną willę Josefa Riedla z 1895 r. (obecnie mieści się w niej centrum kultury i informacji, muzeum oraz przedszkole) i neogotycką kaplicę grobową Josefa Riedla wybudowaną w latach 1889–1890. W 2013 przystąpiono do prac mających na celu udostępnienie turystyczne dawnej zapory^[3].

Demografia

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Przypisy

Bibliografia

• M. Tomczak, P. Adamski, 1990: Katastrofa na Białej Desnej. „Pielgrzymy” 1989: s. 13–39

Linki zewnętrzne

• Przerwana zapora
• Deseński potop