Deszcz zwierząt

Humorystyczna karykatura angielska z XIX w. ukazująca deszcz kotów i psów (przysłowiowe it's raining cats and dogs)

Rycina O. Magnusa przedstawiająca deszcz ryb (1555)

Deszcz robaków, fragment ilustracji z dzieła Erasmusa Francisciego (1627–1694) Der Wunder-reiche Uberzug unserer Nider-Welt, Oder Erd-umgebende Lufft-Kreys, Nach seinem natürlichen Wesen, manchfaltigen Eigenschafften, Nutzen, und Würckungen, natür- und unnatürlichen, feuer- und wässerigen Erscheinungen, … erklärt (1680)

Deszcz zwierząt – rzadkie zjawisko meteorologiczne polegające na opadzie licznych zwierząt, często jednego gatunku, opisywane w wielu epokach i wielu krajach.

Najczęściej opisywane „deszcze” składały się z ryb lub żab, występują jednak przekazy, które mówią o innych zwierzętach, a czasem również o spadających przedmiotach. Niekiedy spadające stworzenia przeżywały upadek. Czasami zwierzęta spadały całkowicie zamarznięte lub nawet wmarznięte w bryły lodu.

Współcześnie zjawisko deszczu zwierząt jest tłumaczone działaniem trąb wodnych, które mogą zasysać ogromne ilości wody, mułu i ziemi wraz z żyjącymi tam zwierzętami. Zassane zwierzęta opadają często kilkanaście kilometrów dalej.

Historia

Deszcze zwierząt opisywane były już w starożytności^[1].

W IV w. p.n.e. grecki filozof Teofrast z Eresos (ok. 370–287 p.n.e.) powątpiewał w deszcze zwierząt, argumentując, że ślimaki i żaby, których kryjówki zalewa woda opadowa, zmuszone są do wyjścia na powierzchnie, co może dawać złudzenie, że spadły wraz z opadem^[2].

Rzymski pisarz Claudius Aelianus (175–235) opisał deszcz żabek, którego sam doświadczył w podróży z Neapolu do Puteoli^[2]. Grecki retor Atenajos (II–III w. n.e.) w swojej kronice Deipnosophistae zawarł starożytne przekazy o deszczach zwierząt, m.in. o trzydniowym deszczu żab na obszarze Chersonezu, kilkutygodniowym deszczu żab w miastach Peonii i Dardanii czy o deszczach ryb, żab czy zboża opisywanych w III w. p.n.e. przez historyka Fylarchosa^[2]. Według angielskiego duchownego Thomasa Shorta (1790–1872) w Anglii miały miejsce, niekiedy wielodniowe opady krwi, m.in. w 4, 89 i 766 roku^[2]. W I w. n.e. historyk Pliniusz Starszy (23–79) w swoim dziele Historia naturalna pisał o deszczach mleka i krwi, opadach złożonych ze szczątków mięsa, deszczach żelaza, a nawet wełny^[3].

Staroruska kronika Powieść minionych lat podaje, że „w północnych krajach za Jugrą i Samojedzią” z chmur spadają na ziemię małe wiewiórki i jelonki^[4].

Według niemieckiego encyklopedysty Conrada Lycosthenesa (1518–1561) deszcz ryb miał spaść w Saksonii w 689 roku^[5]. Deszcz ryb odnotowany jest także w irlandzkich Kronikach Czterech Mistrzów^[5]. W XVI w. szwedzki humanista Olaus Magnus (1490–1557) opisał w swoim dziele Historia de gentibus septentrionalis deszcz ryb oraz deszcz lemingów w Laponii^[6]. Kolejne przekazy o deszczu lemingów pochodzą z Norwegii (Bergen) (1578)^[6]. Deszcze lemingów opisywał w 1653 roku duński lekarz Ole Worm (1588–1654), który nie rozstrzygał czy lemingi powstawały w chmurach, czy były przenoszone przez wiatr^[7]. Worm pisał o przekonaniu wśród lokalnych społeczności o tym, że deszcz lemingów był karą boską, by zmusić grzeszników do skruchy^[7].

W połowie XVI w. włoski matematyk Girolamo Cardano (1501–1576) pisał, że żabi skrzek jest zabierany przez silny wiatr w chmury, gdzie następnie rozwijają się dorosłe żaby, które później spadają wraz z deszczem na ziemię^[8]. Teorie te wspierał m.in. angielski przyrodnik Robert Plot (1640–1696).

W 1662 roku jezuicki przyrodnik Gaspar Schott (1608–1666) w swoim dziele Physica curiosa pisał, że małe żabki powstają z wody i kurzu w chmurach i często spadają wraz z deszczem na ziemię^[9]. teoria samorództwa ryb i żab w chmurach nie była akceptowana przez wielu badaczy – m.in. włoski przyrodnik Francesco Redi (1626–1697), który obalił teorie abiogenezy, podawał wyjaśnienie zjawiska w duchu Teofrasta z Eresos – żaby, których kryjówki zalewa woda opadowa, zmuszone są do wyjścia na powierzchnie, co może dawać złudzenie, że spadły wraz z opadem^[8].

W połowie XIX w. wywiązała się debata na temat przyczyn opadów płazów po wielu przypadkach deszczy żab z terenów Francji i Wielkiej Brytanii^[5]. W 1859 roku o deszczu małych rybek w walijskim Aberdare opowiadał lokalny drwal, który nałapał jeszcze żyjące rybki do beczki z deszczówką^[10]. Świadectwo drwala poświadczył pastor, który spisał przekaz i wraz z okazami ryb przekazał angielskiemu zoologowi Richardowi Owenowi (1804–1892)^[10]. Owen nie wypowiedział się na temat zjawiska, natomiast inny uczony, pracownik British Museum, uważał, że drwal padł ofiarą żartu^[10]. Przypadek opisywany był w gazetach, a zdania były podzielone, m.in. w 1862 roku angielski powieściopisarz Charles Dickens (1812–1870) skomentował deszcze ryb i żab raportowane w Indiach i w Walii, dając wiarę przekazom świadków^[10].

W 1861 roku francuski przyrodnik Francis de Castelnau (1802–1880) opisał deszcz ryb jaki spadł w Singapurze – de Castelanu zbadał ryby, które określił jako Clarias batrachus^[11]. Przyczyn zjawiska upatrywał w działaniu tornada^[12].

W kilku przypadkach zaobserwowano deszcz zamarzniętych ryb, które roztrzaskiwały się po upadku na zimię^[12]. Odnotowano również zamarznięte małe ryby lub żaby wewnątrz większych bryłek gradu^[12]. W 1894 roku w Vicksburgu spadł, uwięziony w bryle gradu mały żółw norowy, w 1896 roku w niemieckim Essen bryła gradu zawierała karasia^[12].

W 1923 i 1924 roku w Szwecji odnotowano deszcze robaków w Halmstad, Uppsali i Sztokholmie^[13]. Pierwszy deszcz został wyśmiany przez zoologów, dla kolejnych nie mogli znaleźć wytłumaczenia^[13].

Na początku XX w. większość zoologów i meteorologów odrzucała historie o deszczu zwierząt^[14]. Zdanie zaczęto zmieniać po publikacji amerykańskiego ichtiologa Eugene’a Willisa Gudgera (1866–1956)^[14]. Gudger, pracujący w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej, opublikował w 1921 roku w piśmie „Natural History” artykuł Rains of fishes (dosł. „Deszcze ryb”)^[11], w którym zawarł przegląd 48 przekazów raportujących zjawisko^[14][a]. W reakcji na publikację Gudger otrzymał kolejne 23 relacje, które opisał w suplementach do artykułu^[14]. Gudger zaproponował cztery możliwe wyjaśnienia zjawiska^[3]:

• Świadkowie zjawiska mogli zaobserwować migracje lądowe poskoczków mułowych i ryb z gatunku Clarias batrachus
• Ryby mogły zostać wyniesione na ląd przez wody z przepełnionych stawów, strumieni i rowów
• Estywujące ryby mogły zostać obudzone przez silne deszcze i wyjść na powierzchnię
• Ryby z pobliskich zbiorników wodnych mogły zostać uniesione przez trąby wodne lub powietrzne i przeniesione na ląd

Współcześnie zjawisko deszczu zwierząt jest tłumaczone działaniem trąb wodnych, które mogą zasysać ogromne ilości wody, mułu i ziemi wraz z żyjącymi tam zwierzętami^[12]. Dowody na to zostały dostarczone przez brytyjskich zoologów i meteorologów w latach 80. i 90. XX w.^[12] Niektóre trąby mają postać klepsydry – szerokie na dole, zwężone pośrodku i szeroko otwarte na górze, co umożliwia transfer materiału zassanego na dole do góry^[12]. Zassane zwierzęta opadają wraz z deszczem, często kilkanaście kilometrów dalej, nierzadko jeszcze żywe^[12]. Niewytłumaczony jednak pozostaje fakt, że zwierzętom spadającym wraz z deszczem nie towarzyszą muł, glony czy inny materiał zassany przez trąby^[12]. Niewytłumaczonym pozostaje również to, że spadające żaby są tej samej wielkości^[12].

W XXI w. odnotowano kilka przypadków deszczu zwierząt, m.in. wiosną 2009 roku w Prefekturze Ishikawa w Japonii zaobserwowano ponad sto spadających kijanek, przy czym jednak nie zaobserwowano silnych wiatrów czy tornado^[15]. W czerwcu 2010 roku w węgierskiej miejscowości Rákóczifalva spadły żaby^[16][17]. We wrześniu 2017 w meksykańskim mieście Tampico zaobserwowano małe rybki spadające wraz z deszczem^[18]. Regularne deszcze ryb obserwowane są w mieście Yoro w Hondurasie, gdzie zjawisko występuje przynajmniej raz w roku podczas burz wiosenno-letnich, przy czym nie jest do końca wyjaśnione skąd biorą się ryby^[19].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Bondeson, Jan: The Feejee Mermaid and Other Essays in Natural and Unnatural History. Cornell University Press, 2014. ISBN 978-1-5017-2227-1. [dostęp 2021-04-24]. (ang.).
• Dennis, Jerry: It's Raining Frogs and Fishes: Four Seasons of Natural Phenomena and Oddities of the Sky. Diversion Books, 2013. ISBN 978-0-9893331-9-1. [dostęp 2021-04-24]. (ang.).
• E. W. Gudger. Rains of Fishes A compilation of the evidence that fishes occasionally fall from the sky. „Natural History”, 1921. (ang.). 

Linki zewnętrzne

• Green, Edward: How can it rain fish?. [w:] news.bbc.co.uk [on-line]. 2004-08-20. [dostęp 2021-04-25]. (ang.).
• Science Reference Section, Library of Congress: Can it rain frogs, fish, and other objects?. [w:] www.loc.gov [on-line]. 2019-11-19. [dostęp 2021-04-25]. (ang.).
• Zielinski, Sarah: Strange Rain: Why Fish, Frogs and Golf Balls Fall From the Skies. [w:] /www.smithsonianmag.com [on-line]. 2015-09-08. [dostęp 2021-04-25]. (ang.).