Dezodoryzacja

Dezodoryzacja – usuwanie niepożądanego zapachu. Usuwany jest niepożądany zapach artykułów codziennego użytku, wody, olejów, ciała, powietrza wnętrz lub strumieni gazów, wprowadzanych do atmosfery z różnych instalacji (np. przemysł, hodowla, obiekty gospodarki komunalnej). Dezodoryzacja jest stosowana m.in. w przemyśle tłuszczowym, podczas wyrobu tłuszczów jadalnych. Dezodoryzacja strumieni gazów odlotowych z różnych obiektów działalności gospodarczej prowadzi do zmniejszenia strumienia zapachowego (ilości odorantów, emitowanych w jednostce czasu). Pozwala zmniejszyć odległości od obiektów, w jakich występują niepożądane zapachy („odory”).

Metody dezodoryzacji

Wszystkie metody dezodoryzacji, niezależnie od skali, mogą polegać na:

• zmniejszaniu wielkości strumienia uwalnianych odorantów (usuwaniu przyczyn powstawania nieprzyjemnie pachnących związków lotnych),
• zmianach zapachu uwolnionych gazów poprzez:
  • usunięcie części zanieczyszczeń, zwłaszcza tych o najbardziej nieprzyjemnym zapachu i niskich progach wyczuwalności zapachu (zobacz też – próg wyczuwalności zapachu)
  • wprowadzenie do powietrza takich dodatkowych związków chemicznych, które tworzą z odorantami mieszaniny o wyższym progu wyczuwalności lub przyjemniej pachnące (zobacz też – próg wyczuwalności zapachu mieszanin i jakość hedoniczna)

Jeden z typów absorberów

Wszystkie wymienione sposoby są powszechnie stosowane w życiu codziennym. Używanie różnego rodzaju przypraw ma na celu poprawienie jakości wrażeń smakowo/zapachowych (w tym – zamaskowanie zapachów niepożądanych). Dezodoranty i antyperspiranty hamują procesy mikrobiologicznej degradacji białka, których produktami są liczne lotne związki siarki i azotu, o niskich progach wyczuwalności i bardzo nieprzyjemnym zapachu (siarkowodór, tiole, sulfidy, aminy itp.). Dodatkowo dezodoranty zawierają składniki czynne w procesie percepcji zapachu mieszaniny odorantów – podwyższające próg jego wyczuwalności lub nadające mu przyjemny charakter. Takie środki, jak tzw. „stalowe mydło”, przyspieszają (katalizują) chemiczne reakcje związków o nieprzyjemnym zapachu, np. z tlenem powietrza. Produktami reakcji są często związki bezwonne lub słabiej pachnące (np. siarka, dwutlenek siarki). W niektórych przypadkach zapach produktów utleniania może być silniejszy od początkowego (np. wtedy, gdy produkty utleniania odorantów mają jeszcze niższe progi wyczuwalności i bardziej przykry zapach).

Dezodoryzację w większej skali, polegającą na oczyszczaniu emitowanych gazów, przeprowadza się takimi metodami, jak absorpcja, adsorpcja, biofiltracja, termiczne lub katalityczne spalanie zanieczyszczeń, utleniania w fazie gazowej (np. ozonowanie) lub zastosowanie wyładowań koronowych^[1][2][3].

Skuteczność dezodoryzacji

Miarą skuteczności dezodoryzacji może być, na przykład, stopień zmniejszenia:

Biofiltr

• stężenia określonego zanieczyszczenia lub określonych zanieczyszczeń emitowanych gazów (wpływ redukcji stężenia składnika na zapach mieszaniny jest trudny do przewidzenia – bywa niekorzystny),
• intensywności zapachu gazu,
• odrazy, przy tej samej lub większej intensywności (poprawa hedonicznej jakości zapachu),
• zapachowego stężenia zanieczyszczeń w punkcie emisji^[4][5],
• stężenia zapachowego w określonym punkcie otoczenia źródła odorantów w różnych sytuacjach meteorologicznych (oznaczanego metodami olfaktometrii terenowej lub obliczanego metodą modelowania dyspersji)^[6],
• największej odległości od źródła odorantów, w której ich zapach jeszcze jest wyczuwalny (w różnych sytuacjach meteorologicznych)
• intensywności w określonym punkcie otoczenia źródła odorantów (lub zmiana hedonicznej jakości zapachu w tym punkcie),
• liczby skarg ludności otoczenia zakładu lub negatywnych opinii o jakości powietrza, wyrażanych w czasie badań socjologicznych.

Wyrażanie skuteczności dezodoryzacji poprzez zmianę stężenia jednego lub kilku związków chemicznych, występujących w rzeczywistych mieszaninach zanieczyszczeń, wymaga doświadczalnego potwierdzenia istnienia korelacji ze skutecznością mierzoną olfaktometrycznie. Niezbędne długotrwałe pomiary, wymagające użycia kosztownej specjalistycznej aparatury analitycznej (np. wysokiej jakości chromatografów gazowych), są sporadycznie opisywane w publikacjach. W przypadku uciążliwych gazów, emitowanych z oczyszczalni ścieków komunalnych, istnienia korelacji nie potwierdzono^[7].

Skuteczność wyrażana jako stopień zmniejszenia zapachowego stężenia zanieczyszczeń bardzo różni się od wyrażanej jako względna zmiana intensywności niepożądanego zapachu w punkcie emisji lub w określonym punkcie otoczenia źródła. Wynika to z logarytmicznego charakteru zależności intensywności zapachu od stężenia zapachowego (prawo Webera–Fechnera).

Przykład

Dane:

• Stężenie zapachowe przed instalacją dezodoryzującą: c_od = 1000 ou_E/m³,
• Stężenie zapachowe za instalacją dezodoryzującą: c_od = 100 ou_E/m³,
• Współczynnik Webera–Fechnera: k = 2

Cwiczenia z olfaktometrii terenowej w ZUT Szczecin

Jeden z modeli dyspersji zanieczyszczeń powietrza w atmosferze

Obliczenia skuteczności procesu:

• Względna zmiana stężenia zapachowego: 100% · (1000 − 100) / 1000) = 90%
• Względna zmiana intensywności zapachu (S = k · log c_od):
  • wlot: S_wlot = 2 · log 1000 = 6
  • wylot: S_wylot = 2 · log 100 = 4
  • względna zmiana intensywności (S): 100% · (6 − 4) / 6 = 33%

Dezodoryzacja w przemyśle

Neutralizacja odorów i substancji toksycznych stanowi ważny element procesu zarządzania gospodarką ściekami w przemyśle i sieci wodociągowej.

Ścieki w systemie sieci kanalizacyjnej podlegają różnym reakcjom chemicznym, w wyniku których wytwarzane są gazy:

• wonne, stanowiące dyskomfort i uprzykrzające życie,
• bezwonne, stanowiące potencjalne zagrożenie zarówno dla naszego zdrowia, jak i środowiska naturalnego.

Zarówno wonne jak i bezwonne gazy mogą wpływać negatywnie na nasze zdrowie poprzez stymulację nerwu trójdzielnego mogą powodować podrażnienia błon śluzowych nosa, gardła i oczu a u niektórych osób może dojść do nasilenia objawów psychosomatycznych^[8].

Neutralizatory skutecznie eliminują odory i substancje toksyczne (wonne i bezwonne), które powstają w obiektach infrastruktury kanalizacyjnej podczas transportu, magazynowania ścieków oraz w procesie ich oczyszczania^[9].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Technical Guidance Note IPPC H4. Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC) – Horizontal Guidance for Odour, draft, part 1 – Regulation and Permitting, publ. Environment. Agency 2002