Dezodoryzacja

Dezodoryzacja – usuwanie niepożądanego zapachu. Usuwany jest niepożądany zapach artykułów codziennego użytku, wody, olejów, ciała, powietrza wnętrz lub strumieni gazów, wprowadzanych do atmosfery z różnych instalacji (np. przemysł, hodowla, obiekty gospodarki komunalnej). Dezodoryzacja jest stosowana m.in. w przemyśle tłuszczowym, podczas wyrobu tłuszczów jadalnych. Dezodoryzacja strumieni gazów odlotowych z różnych obiektów działalności gospodarczej prowadzi do zmniejszenia strumienia zapachowego (ilości odorantów, emitowanych w jednostce czasu). Pozwala zmniejszyć odległości od obiektów, w jakich występują niepożądane zapachy („odory”).

Metody dezodoryzacji

Wszystkie metody dezodoryzacji, niezależnie od skali, mogą polegać na:

  • zmniejszaniu wielkości strumienia uwalnianych odorantów (usuwaniu przyczyn powstawania nieprzyjemnie pachnących związków lotnych),
  • zmianach zapachu uwolnionych gazów poprzez:
Jeden z typów absorberów

Wszystkie wymienione sposoby są powszechnie stosowane w życiu codziennym. Używanie różnego rodzaju przypraw ma na celu poprawienie jakości wrażeń smakowo/zapachowych (w tym – zamaskowanie zapachów niepożądanych). Dezodoranty i antyperspiranty hamują procesy mikrobiologicznej degradacji białka, których produktami są liczne lotne związki siarki i azotu, o niskich progach wyczuwalności i bardzo nieprzyjemnym zapachu (siarkowodór, tiole, sulfidy, aminy itp.). Dodatkowo dezodoranty zawierają składniki czynne w procesie percepcji zapachu mieszaniny odorantów – podwyższające próg jego wyczuwalności lub nadające mu przyjemny charakter. Takie środki, jak tzw. „stalowe mydło”, przyspieszają (katalizują) chemiczne reakcje związków o nieprzyjemnym zapachu, np. z tlenem powietrza. Produktami reakcji są często związki bezwonne lub słabiej pachnące (np. siarka, dwutlenek siarki). W niektórych przypadkach zapach produktów utleniania może być silniejszy od początkowego (np. wtedy, gdy produkty utleniania odorantów mają jeszcze niższe progi wyczuwalności i bardziej przykry zapach).

Dezodoryzację w większej skali, polegającą na oczyszczaniu emitowanych gazów, przeprowadza się takimi metodami, jak absorpcja, adsorpcja, biofiltracja, termiczne lub katalityczne spalanie zanieczyszczeń, utleniania w fazie gazowej (np. ozonowanie) lub zastosowanie wyładowań koronowych[1][2][3].

Skuteczność dezodoryzacji

Miarą skuteczności dezodoryzacji może być, na przykład, stopień zmniejszenia:

Biofiltr
  • stężenia określonego zanieczyszczenia lub określonych zanieczyszczeń emitowanych gazów (wpływ redukcji stężenia składnika na zapach mieszaniny jest trudny do przewidzenia – bywa niekorzystny),
  • intensywności zapachu gazu,
  • odrazy, przy tej samej lub większej intensywności (poprawa hedonicznej jakości zapachu),
  • zapachowego stężenia zanieczyszczeń w punkcie emisji[4][5],
  • stężenia zapachowego w określonym punkcie otoczenia źródła odorantów w różnych sytuacjach meteorologicznych (oznaczanego metodami olfaktometrii terenowej lub obliczanego metodą modelowania dyspersji)[6],
  • największej odległości od źródła odorantów, w której ich zapach jeszcze jest wyczuwalny (w różnych sytuacjach meteorologicznych)
  • intensywności w określonym punkcie otoczenia źródła odorantów (lub zmiana hedonicznej jakości zapachu w tym punkcie),
  • liczby skarg ludności otoczenia zakładu lub negatywnych opinii o jakości powietrza, wyrażanych w czasie badań socjologicznych.

Wyrażanie skuteczności dezodoryzacji poprzez zmianę stężenia jednego lub kilku związków chemicznych, występujących w rzeczywistych mieszaninach zanieczyszczeń, wymaga doświadczalnego potwierdzenia istnienia korelacji ze skutecznością mierzoną olfaktometrycznie. Niezbędne długotrwałe pomiary, wymagające użycia kosztownej specjalistycznej aparatury analitycznej (np. wysokiej jakości chromatografów gazowych), są sporadycznie opisywane w publikacjach. W przypadku uciążliwych gazów, emitowanych z oczyszczalni ścieków komunalnych, istnienia korelacji nie potwierdzono[7].

Skuteczność wyrażana jako stopień zmniejszenia zapachowego stężenia zanieczyszczeń bardzo różni się od wyrażanej jako względna zmiana intensywności niepożądanego zapachu w punkcie emisji lub w określonym punkcie otoczenia źródła. Wynika to z logarytmicznego charakteru zależności intensywności zapachu od stężenia zapachowego (prawo Webera–Fechnera).

Przykład

Dane:

  • Stężenie zapachowe przed instalacją dezodoryzującą: cod = 1000 ouE/m³,
  • Stężenie zapachowe za instalacją dezodoryzującą: cod = 100 ouE/m³,
  • Współczynnik Webera–Fechnera: k = 2
Cwiczenia z olfaktometrii terenowej w ZUT Szczecin
Jeden z modeli dyspersji zanieczyszczeń powietrza w atmosferze

Obliczenia skuteczności procesu:

  • Względna zmiana stężenia zapachowego: 100% · (1000 − 100) / 1000) = 90%
  • Względna zmiana intensywności zapachu (S = k · log cod):
    • wlot: Swlot = 2 · log 1000 = 6
    • wylot: Swylot = 2 · log 100 = 4
    • względna zmiana intensywności (S): 100% · (6 − 4) / 6 = 33%

Dezodoryzacja w przemyśle

Neutralizacja odorów i substancji toksycznych stanowi ważny element procesu zarządzania gospodarką ściekami w przemyśle i sieci wodociągowej.

Ścieki w systemie sieci kanalizacyjnej podlegają różnym reakcjom chemicznym, w wyniku których wytwarzane są gazy:

  • wonne, stanowiące dyskomfort i uprzykrzające życie,
  • bezwonne, stanowiące potencjalne zagrożenie zarówno dla naszego zdrowia, jak i środowiska naturalnego.

Zarówno wonne jak i bezwonne gazy mogą wpływać negatywnie na nasze zdrowie poprzez stymulację nerwu trójdzielnego mogą powodować podrażnienia błon śluzowych nosa, gardła i oczu a u niektórych osób może dojść do nasilenia objawów psychosomatycznych[8].

Neutralizatory skutecznie eliminują odory i substancje toksyczne (wonne i bezwonne), które powstają w obiektach infrastruktury kanalizacyjnej podczas transportu, magazynowania ścieków oraz w procesie ich oczyszczania[9].


Przypisy

  1. E-Szkoła olfaktometrii. Wykład – Metody dezodoryzacji (pol.). Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. [dostęp 2010-11-07].
  2. Metody dezodoryzacji; Przykłady obliczeń; Podsumowanie. W: J. Kośmider, B. Mazur-Chrzanowska, B. Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 204–261, 262–284, 285–287. ISBN 978-83-01-14525-5.
  3. IPPC: Horizontal Guidance for Odour IPPC H4 part 2 – Assessment and Control (draft) (ang.). Environment. Agency, 2002. [dostęp 2010-09-05].Sprawdź autora:1.
  4. R. Junga, M. Sosialuk. Oceny skuteczności dezodoryzacji. Redukcja stężenia zapachowego w biofiltrze. „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”. Nr 5, s. 130–142, 2007. 
  5. J. Kośmider, B. Wyszyński. Ocena skuteczności dezodoryzacji. „Inżynieria Chemiczna i Procesowa”. 22, s. 363–381, 2001. 
  6. M. Friedrich, J. Kośmider. Weryfikacja prognozy zapachowej uciążliwości. Przykład fermy trzody chlewnej. „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”. Nr 4, s. 128–136, 2009. 
  7. Małgorzata Friedrich. Poszukiwanie korelacji między zapachem gazów odlotowych z oczyszczalni ścieków a stężeniami poszczególnych zanieczyszczeń. „Inż. Ap. Chem.”. 52 (6), s. 533-534, 2013, 52, 6,. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich. ISSN 0368-0827. 
  8. Odory i substancje toksyczne - jak szkodzą zdrowiu człowieka? • Biopro, Biopro, 28 czerwca 2022 [dostęp 2022-09-07] (pol.).
  9. g, Aktywnie eliminuj odory i substancje toksyczne – który neutralizator wybrać?, Sztuka Ochrony Wód, 25 maja 2022 [dostęp 2022-09-07] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gauss Odour Plume.jpg
Gaussowski model smugi rozprzestrzeniania się odorantów
Nasal Ranger.JPG
Olfaktometria terenowa - ćwiczenia. Studentki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego z Nasal Ranger
CVRD5biofilter.air.exhaust.jpg
Autor: Red58bill, Licencja: CC BY 3.0
Municipal biosolids composting facility, air exhaust biofilter