Dgħajsa

Wodne taxi w Birgu.

Dgħajsa (wymawiane dajsa w języku maltańskim; brak jest polskiego odpowiednika tej nazwy, stąd przyjęło się wymawiać ją po maltańsku) – tradycyjna taksówka wodna na Malcie. Konstrukcja dgħajsy, podobnie jak innej tradycyjnej łodzi maltańskiej - luzzu, pochodzi prawdopodobnie z czasów fenickich, jakkolwiek była modernizowana w przeciągu wieków, zwłaszcza w czasie brytyjskich rządów na Malcie.

Nazwa

Słowo dgħajsa oznacza w języku maltańskim łódź (każdą), stąd znana jest ona również jako dgħajsa tal-pass (łódź pasażerska), aby odróżnić je od innych łodzi. Liczba mnoga od dgħajsa (w języku maltańskim) jest dgħajjes.

Historia

Widok na Wielki Port (ok. 1890) z łodziami dgħajsa na pierwszym planie.

Łodzie dgħajsa były wykorzystywane głównie na obszarze Wielkiego Portu (ang. Grand Harbour) do przewozu pasażerów (stąd nazwa dgħajsa tal-pass) i małego bagażu ze statków na nadbrzeże. Były napędzane przez jednego człowieka, stojącego twarzą do przodu łodzi, i używającego dwu wioseł. Wysokie elementy dziobu i rufy wydają się być ozdobne, lecz są one przydatne przy sterowaniu łodzią, oraz przy wsiadaniu i wysiadaniu pasażerów. Symbole dekoracyjne różnią się na poszczególnych łodziach, w zależności od inwencji właściciela^[1].

Dgħajsa nazwana St. Angelo, zbudowana między rokiem 1950 a 1952 na zlecenie Royal Navy, była używana do przewożenia ówczesnej księżniczki Elżbiety, podczas jednej z wizyt na Malcie, z jej okrętu do fortu Saint Angelo. Łódź ta została odnowiona w 2004 roku i jest wciąż używana do przewozu turystów^[2]. Do lat 70. XX w. było zarejestrowanych na Malcie około tysiąca łodzi dgħajsa^[3].

Obecnie łodzie dgħajsa nie są już wykorzystywane jako taksówki wodne. Do dziś przetrwało jedynie około 12 oryginalnych łodzi; używane są jako atrakcje turystyczne. Niektóre z nich zostały zaopatrzone w silniki. Tak mała liczba zachowanych egzemplarzy jest rezultatem wysokich kosztów utrzymania oraz faktu, że jest bardzo niewielu wykwalifikowanych szkutników, potrafiących budować te łodzie^[4]. Koperattiva tal-Barklori jest spółką właścicieli łodzi, którzy starają się zachować tych kilka pozostałych dgħajsa. Najstarsza z nich - Palomba, zbudowana ponad 150 lat temu, została odrestaurowana w 2014 roku^[5].

Dgħajsa z Senglea wygrała regaty 8 września 2008.

Bardziej nowoczesna wersja dgħajsa, znana jako Dgħajsa tal-Midalji jest używana, na równi z innymi tradycyjnymi łodziami maltańskimi, w regatach wioślarskich. Regaty odbywają się 31 marca oraz 8 września każdego roku w Wielkim Porcie^[6]. Dwie maltańskie dgħajsa brały udział w Great River Race (na Tamizie) w 2012 roku^[7][8].

Herb Malty, 1975-1988.

Dgħajsa jest jednym z symboli Malty. Widniała ona w jej herbie w latach 1975-1988.

Odniesienia kulturowe

Cyril Tawney (brytyjski autor piosenek marynistycznych) napisał "The Ballad of Sammy's Bar" (Ballada o barze Sammy'ego), w której ostatni wers każdej zwrotki odnosi się do łodzi dgħajsa: "Call away the di-so". Tawney załączył następującą notkę wyjaśniającą: "Dgħajsa jest maltańską gondolą używaną przez marynarzy do przepływania zatok, zamiast obchodzić je dookoła. Na Malcie są one legalnym środkiem transportu dla marynarzy powracających z lądu na pokład, jeśli spóźnią się na łódź okrętową. W Wielkiej Brytanii jest niedopuszczalne używanie czegokolwiek innego do powrotu na pokład, niż łódź okrętowa."^[9]

Zobacz też

• Luzzu, czasami mylona z łodzią dgħajsa

Przypisy