Dharavi

Jedna z ulic handlowych Dharavi

Dharavi – najstarsze, największe (około 3 km²) i najlepiej zorganizowane slumsy w Bombaju, uchodzące za największe w Indiach, a prawdopodobnie również w Azji, zlokalizowane w pobliżu bogatej dzielnicy Bandra i wytwórni filmowych Bollywood^[1].

Historia

Do połowy XIX wieku obszar obecnych slumsów stanowił namorzynowe bagno położone na dalekich peryferiach Bombaju. Mieszkali tu tylko rybacy Koli. Z czasem teren stopniowo zasypywano z użyciem liści palmowych, traw, kory bananowca i śmieci. Oddawano go osiedlającym się tu biedakom przybywającycm z różnych części kraju. W 1882 Brytyjczycy rozpoczęli wysiedlanie uboższej ludności z centralnej części miasta^[2]. W latach 30. XX wieku osiedlono tu garncarzy ze stanu Gudźarat, których potomkowie do dziś zajmują część slumsów przy Feet Road, tzw. Kumbharvat. Z czasem przybyli też robotnicy do zakładów tekstylnych z Uttar Pradesh oraz Tamilowie zajmujący się garbowaniem skór (do dziś pracę tę wykonuje duża część społeczności muzułmańskiej)^[1].

Stan obecny

Widok ogólny na część zabudowy

Zabudowania nad rynsztokiem

Meczet

Teren jest zamieszkany przez około 600.000 - 1.000.000 mieszkańców, przede wszystkim Hindusów wyznania hinduistycznego, ale też muzułmanów i chrześcijan, co czyni obszar jednym z najgęściej zaludnionych na Ziemi^[2]. Liczba mieszkańców zasilana jest stale przez przyjezdnych z ubogich rejonów kraju, zwłaszcza z miejscowości dotkniętych różnego rodzaju klęskami żywiołowymi, głównie suszami i monsunami. Budynki stawiane są z wszelkich dostępnych dla ubogi warstw społecznych materiałów, głównie blachy falistej, butelek plastikowych, papy, folii, czy bel materiałów odpadkowych. Duża część mieszkańców Dharavi trudni się segregowaniem śmieci zwożonych tu z różnych części Bombaju. Po segregacji śmieci przetwarza się w miejscowych zakładach (slumsy podzielone są na sektory z dominującymi różnymi rodzajami działalności). Z roku na rok zmniejsza się część mieszkalna dzielnicy - w 2009 aż 70% slumsów stanowiły miejsca pracy - fabryczki, warsztaty, punkty usługowe i inne. Istnieje tu szacunkowo około 5000 przedsiębiorstw i 15.000 małych manufaktur^[2]. Wpływa to na zmniejszanie się powierzchni przeznaczanych na zamieszkanie. Nierzadko w najczęściej dwukondygnacyjnym budynku o powierzchni około 25-30 m² bytuje trzypokoleniowa, mniej więcej piętnastoosobowa, rodzina. Na parterze znajduje się zwykle warsztat, na piętrze mieszkanie, a na dachu składzik. Ograniczony jest dostęp do wody i toalet. Pozyskiwaniem wody zajmują się głównie kobiety, pokonujące kilka razy dziennie drogę do kranów. Brak jest kanalizacji, a jedna toaleta przypada na około półtora tysiąca ludzi, co sprawia, że większość mieszkańców załatwia czynności fizjologiczne do płynącego przez slumsy rynsztoku^[1].

Mimo braków infrastrukturalnych, na terenie Dharavi funkcjonują sklepy, szpitale, szkoły (pierwsza z 1924^[2]), świątynie (m.in. boga Ganeśi, czy pierwszy meczet zbudowany w 1887^[2]), herbaciarnie ze stolikami do gry karom, salony fryzjerskie i kino. Do pamiątek przeszłości należy krzyż ustawiony przez rybaków z Goa w 1853^[1]. W Dharavi wskaźnik analfabetyzacji wynosi zaledwie 32%, co czyni ten slams stosunkowo dobrze wykształconym na warunki indyjskie^[2]. Roczne obroty Dharavi są szacowane na 500-650 milionów dolarów, a średnie dzienne wynagrodzenie to 100 rupii dla kobiet i 200 rupii dla mężczyzn^[3].

Dzielnica jest celem zorganizowanych wycieczek turystyki slumsowej organizowanych przez lokalnych touroperatorów^[1]. Kręcono tutaj film Slumdog. Milioner z ulicy^[3].

Wnętrze jednego z warsztatów

Manufaktura ceramiczna

Salon fryzjerski

Plany

W 2004 teren sprzedano prywatnym inwestorom z przeznaczeniem na budowę nowych osiedli apartamentowych. Projekt rewitalizacji opracował indyjski architekt wykształcony w USA, Mukesh Mehta (Mukeś Mehta). W ramach tego planu dzielnica zostanie podzielona na pięć sektorów, z których jeden przeznaczony zostanie dla obecnych mieszkańców (zameldowanych przed 1995), którzy mają otrzymać lokale w blokach z instalacjami wodno-kanalizacyjnymi o powierzchni 20,9 m² (a więc nierzadko mniejszych niż obecne). Projekt wywołał protesty mieszkańców, gdyż tylko około ⅓ z nich otrzymałaby lokale^[1].

Przypisy