Diabelski Kamień (Gorce)

Diabelski Kamień

Tablica upamiętniająca ratowników Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego

Diabelski kamień – skała znajdująca się na Czole Turbacza w Gorcach, w granicach wsi Poręba Wielka w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Niedźwiedź^[1]. W odróżnieniu od innych większych skał takich jak Kudłoński Baca, czy Białe Skały nie jest ona oznaczana na mapach turystycznych. Związana z różnymi legendami o gorczańskich skarbach znajdujących się pod nią.

Skała w legendach

Po raz pierwszy skała przytaczana jest przez Władysława Orkana w powieści W roztokach, w rozmowie Franka z Diabłem: A nie wiecie co o tym kamieniu, co na czole Turbacza spoczywa? Ho! – odrzekł z tajemniczym uśmiechem na twarzy – Żeby ten skarb wydostać, co tam pod nim leży!... Ale to nie porada, sam Lucyper strzeże. On przeniósł ten kamień z Rzymu i mocno przycisnął. Są tam na nim litery, których nikt nie zgadnie. Kto je będzie znał odczytać, temu się otworzy. Ale taki się nie znajdzie...''

Władysław Orkan odczytał wyryte w kamieniu niewyraźne inskrypcje jako „Koldras Lacki”. Spadkobiercą tajemnicy, nie do końca odsłoniętej, próbował uczynić Franka Rakoczego z powieści W roztokach: Ujrzał kamień czworogranny, podobny olbrzymiej skrzyni wykutej ze skały. Coś go pchało i odciągało zarazem. Naraz począł drżeć cały, dygotać w febrze. Lęk go ogarnął taki straszliwy, że zbielał na twarzy. Machinalnie poruszał wargami i szeptał: Lacki.... Koldras Lacki.

Sebastian Flizak – etnograf, badacz miejscowej kultury, odszukał w Porębie Wielkiej dokumenty potwierdzające nazwisko Franciszka Lackiego, który w latach 1831–1852 pracował w kancelarii dworu. Natomiast Kazimierz Sosnowski w swojej monografii Gorców (z początku XX wieku^[2]) przypuszcza, że napis prawdopodobnie wyryli konfederaci barscy obozujący w tamtych okolicach niegdyś^[3] i pod tą skałą pochowali swojego towarzysza. Niemniej jednak do dzisiaj napis jest przedmiotem badań, prowadzących do sprzecznych interpretacji i wniosków.

Niektórzy wiążą to miejsce z gorczańskimi zbójnikami, którzy chowali swoje skarby w różnych miejscach w Gorcach według podań pod tą wychodnią również mieli kosztowność zostawić. Gorczańskie skarby było spod ziemi wziąć tylko w Niedzielę Palmową, kiedy Ewangelia jest czytana w kościele^[4]. Ze skałą jest związana legenda która mówi że wychodnia się w tym czasie podnosi (otwiera). Kosztowność i piedniądze w ziemi chowali także zwykli ludzie w czasach kiedy jeszcze nie było banków. Według tracycji Zagórzańskiej kosztowność miała być strzeżona przez złe duchy (diabły)^[5]

Jedna z legend opowiada o tym jak pewna kobieta z górnej Koniny poszła razem ze swoją 4-letnią córką po skarby w Palmową Niedzielę. W tym czasie Diabli tam przesuszali pieniądze. Po otwarciu skały weszły one razem do środka i kobieta zaczęła zbierać do spódnicy pieniądze i poszła je wysypać. Dziecko zostawiła, ponieważ chciała tam później wrócić, jednak zostawiła za sobą kamień zamknięty. Na następną Niedzielę Palmową poszła kobieta ponownie na Czoło Turbacza, ale teraz już tylko po dziecko. Jak się kamień podniósł, weszła do piwnicy i zobaczyła dziewczynkę, która bawiła się pieniędzmi, porwała ją i uciekła, po czym nikt już nigdy więcej nie chciał już iść do diabelskiego kamienia.

Legenda autorstwa Stanisława Pagaczewskiego pt. O Ziemnych Duchach z Turbacza napisana została w książce: Diabelski Kamień. Według niej skarby strzegą zimne duchy. Legenda ta opowiada o tym jak pewna osoba (mężczyzna) z Koniny o przezwisku: Turbac udaje się do skały po skarb i wzbogaca Koninę, dzięki czemu kamień staje się pozytywnym miejscem. O zimnych duchach jest także mowa w jednej z legend o Zbójeckiej Jamie znajdującej u podnóża Jaworzyny^[3].

Tablica pamiątkowa

W 2001 na skale umieszczono metalową tablicę, upamiętniającą ratowników Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Na nieregularnym kształcie znajduje się tarcza herbowa z wizerunkiem Matki Bożej Ludźmierskiej Gaździny Podhala z sanktuarium w Ludźmierzu, znak GOPR oraz napis majuskułą:

PAMIĘCI / RATOWNIKÓW / GRUPY PODHALAŃSKIEJ / GOPR / GORCE 2001

Przypisy

Bibliografia

• Legendy polskich gór
• Stanisław Stopa: Kurkowe opowieści. Gminne Centrum Kultury, 2007, s. 146. ISBN 978-83-923624-0-1.
• M. Cieszkowski, P. Luboński i inni. Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004, ISBN 83-89188-19-8.
• Gorce. Mapa turystyczna 1:50 000. Kraków: Compass, 2007. ISBN 978-83-89165-39-8.
• Józef Nyka: W Gorcach. Warszawa: Wyd. Interpress, 1968.
• „Gorce z okna Orkanówki” ISBN 83-86995-39-4 2005