Diabelskie kamienie

Diabelski Kamień koło Strzepcza

© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Głaz narzutowy "Diabelski Kamień" w Puszczy Darżlubskiej

Kamień Diabelski na Jaworzynie Krynickiej

Diabelskie kamienie, diable kamienie, czarcie głazy – głazy narzutowe przywleczone przez lądolód ze Skandynawii głównie do północnej części Polski. Niekiedy nazwa ta używana jest również w odniesieniu do osobliwych wystąpień skalnych (wychodni, skałek) pochodzenia innego niż lodowcowe (zobacz: Diabelski kamień).

Występowanie

Głazy i formacje skalne, nazywane diabelskimi kamieniami lub podobnie, występują na obszarze praktycznie całego kraju, głównie na Warmii i Mazurach oraz na Kaszubach.

Inne kaszubskie duże kamienie diabelskie znajdują się w okolicach Domatowa, Owśnic, Nowej Huty, Brodnicy Dolnej i Studzienic, koło Świecina (nieopodal „Bożej Stopki”), koło Brodnicy Górnej (nad jeziorem Ostrzyckim). Wszystkie powiązane są z lokalnymi legendami i regionalnym zabobonem.

Diabelski kamień

Na całych Kaszubach spotyka się wielkie głazy narzutowe, przywleczone tu przez lody ze Skandynawii. Niektórym gadki ludowe nadały imiona własne np. „Bożastopka” lub „Adam i Ewa”. Większość to jednak po prostu: kamienie diabelskie, rzucone celowo lub opuszczone przez tego czy innego diabła. Największy kamień diabelski, o obwodzie 20 m, wysokości 3,5 m i długości 7 m, znajduje się w pobliżu Odargowa w powiecie puckim. Żeby nie było wątpliwości co do jego pochodzenia, diabeł pozostawił na nim pięć wyżłobień: ślady swoich pazurów. Drugim co do wielkości jest głaz nad Jeziorem Kamiennym w powiecie kartuskim. Który ma 17 m obwodu, 5 m długości, 4,5m szerokości i 9 m wysokości. Szczelina widoczna na nim jest śladem łańcucha, którym przewiązywał go diabeł rzucając ze złości w jezioro. Gniew diabła spowodowany był nieudaną transakcją. Miał on wysuszyć jezioro, a w zamian otrzymać od kontrahenta duszę. Diabeł jednak nie zdołał wykonać zadania.

Kolejne kamienie diabelskie znajdują się:

• koło Świecina (nieopodal „Bożejstopki”)
• koło Brodnicy Górnej (nad jeziorem Ostrzyckim)
• koło Owśnicy.

Na owśnickim głazie znajduje się krzyż. Służył on do płoszenia czarownic, które wyprawiały w tym miejscu harce.

Kamienne pomniki przyrody – „Diabelskie kamienie”

Wśród osadów lodowcowych występujących na Kaszubach najczęściej w postaci piasków, żwirów i glin morenowych znaczne są też ilości kamieni. Są to odłamy różnych skał, najczęściej gnejsów lub granitów, pochodzących z dalekiej Skandynawii, przywleczone stamtąd przez olbrzymie masy lodu nasuwającego się na obszar naszych pojezierzy. Wielkie głazy narzutowe stają się obiektem zainteresowania, gdyż pobudzają wyobraźnię i pozwalają wyciągnąć wnioski o sile lądolodu, który je transportował. Mieszkańcy Kaszub ogrom wielu głazów wiązali najczęściej z działaniem mocy nieczystych. One to bowiem jedynie mogły podołać tak olbrzymiemu ciężarowi i porozrzucać poszczególne okazy w rozmaite miejsca. Wielu starych Kaszubów opowiada chętnie legendy o diabelskich kamieniach. Największy na Kaszubach jest Wielki lub Diabelski Kamień położony nad Jeziorem Kamiennym w pobliżu Mirachowa. Ma 17m obwodu, 5m długości, 4,75m szerokości i ponad 3m wysokości, a znajdująca się nad nim szczelina ma być śladem łańcucha, za pomocą którego diabeł jakoby go niósł i następnie rzucił ze złości do jeziora. Przyczyna gniewu miał być, jak zwykle w legendach bywa, nieudany zabieg o ludzką duszę.

Inne głazy zwane diabelskimi:

• niedaleko Lipusza w okolicy Płocizna,
• wielki Kamień zwany też Diabelskim koło wsi Owśnica, w pobliżu Kościerzyny,
• w okolicach Nowego Dworu Wejherowskiego,
• w okolicach wsi Starzyno,
• w obrębie zachodnich Kaszub pod Studzienicami.

Głazy te są zarejestrowane i chronione prawem jako pomniki przyrody. Nie wolno ich uszkadzać ani przemieszczać.

Zobacz też

• głaz Trygław w Tychowie
• głazy narzutowe na Warmii i Mazurach
• Głazowisko Bachanowo
• Diabli Kamień koło Szczyrzyca
• Diabli Kamień w Foluszu
• Diabelski Kamień w Puszczy Darżlubskiej
• Boża Stopka w Puszczy Darżlubskiej
• Diabelski Kamień w Kornatce

Bibliografia

• R. Ostrowski, I. Trojanowska: Bedeker Kaszubski, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1962
• Jerzy Szukalski: „Na Kaszubach”, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1995.