Dialekt śląski języka niemieckiego

Schläsche Sproache
Obszar

Śląsk w granicach Polski oraz Czech, Czechy (od Broumova do Frýdlantu), Niemcy

Liczba mówiących

22 900[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowynie uznawany
Ethnologue6a żywy
Kody języka
Kod ISO 639-3sli
IETFsli
Glottologlowe1388
Ethnologuesli
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Zasięg niemieckich dialektów prowincji dolnośląskiej i górnośląskiej

Dialekt śląski języka niemieckiego[2] albo język śląski[3][4] (śl-niem. Schläsche Sproache, niem. Schlesisch albo Schlesische Sprache) – zespół gwar, którymi posługiwało się do 1945 roku ok. 7 mln mieszkańców Śląska (głównie Dolnego) i graniczącej z nim sudeckiej części Kraju Sudetów. Przez organizację SIL International dialekt śląski uważany jest za odrębny od języka niemieckiego: „język dolnośląski”[5], nie jest to jednak nazwa geograficznie precyzyjna, gdyż etnolekt ten obejmował również obszary należące do Górnego Śląska.

Grupy gwarowe

Do śląskiego dialektu języka niemieckiego zalicza się następujące grupy gwarowe[6]:

Słownictwo

Leksyka dialektu Schlesisch wykazuje sporo podobieństw z niemieckimi dialektami środkowo- i południowo-zachodnimi, zawiera ponadto zapożyczenia z języków zachodniosłowiańskich (głównie z polskiego i czeskiego). W dialekcie tym tworzyli m.in.: Andreas Gryphius, Robert Rößler, Karl Eduard von Holtei i Gerhart Hauptmann.

Porównanie dialektów śląskich języka niemieckiego i języka polskiego (przykłady)

Dialekty śląskie języków niemieckiego i polskiego, poza zapożyczeniami leksykalnymi, mają ze sobą niewiele wspólnego. Pierwszy jest dialektem germańskim, drugi dialektem słowiańskim. Poniższa tabela przedstawia kilka przykładów słów obu dialektów oraz ich odpowiedniki w standardowych językach niemieckim i polskim.

Język ogólnoniemieckiDialekt śląski j.niem.Dialekt śląski j.pol.Język ogólnopolski
Hundsfott (ungezogener Junge), RäuberJungaohshuncwot, rojberłobuz, huncwot
auf dem Eis ausrutschenkaschelnklojzdnonćpośliznąć się
(großer) Topf, KesselKastrullkastrolrondel
NudelholzNudelkullenudelkulawałek do ciasta
HockerStockel[7]hokertaboret
FußbankRitsche[8]ryczkataborecik, podnóżek
rumwühlen, schnuppernrumurbernrumplować, sznupaćmyszkować

Zobacz też

Przypisy

  1. Ethnologue report for language code: sli.
  2. Niemiecki język potoczny na Dolnym Śląsku (niemiecki dialekt śląski) powstał w wyniki zmieszania się dialektów germańskich, które przynieśli ze sobą osiedleńcy z różnych stron Cesarstwa Niemieckiego, a także Flandrowie, którzy z czasem germanizują się lub polonizują. Z biegiem czasu wykształcił się z tej mieszanki językowej niemiecki dialekt śląski należący do wschodniej grupy dialektów środkowoniemieckich (Ostmitteldeutsch). Do tego dialektu nawiązywały dawne niemieckie wyspy językowe w Poznańskiem, na polskim językowo Śląsku oraz w Małopolsce (zob. Bambrzy, język wilamowski, Głuchoniemcy), [w:] Grażyna Kryszczuk. Świadomość językowa i kompetencja komunikacyjna Niemców na Dolnym Śląsku. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. 1999. s. 43, Maria Brzezina. Polszczyzna Niemców. 1989.
  3. Johann David Koehler, Ernst Gieler: Von der Schlesier Sprache, 1928.
  4. Ernst Gieler: Von der Schlesier Sprache und Mund-Art und Poëten, Hirschberg., 1928.
  5. SIL International.
  6. Klaus Ullmann: Schlesien-Lexikon, 2. Band der Reihe Deutsche Landschaften im Lexikon, 3. Auflage 1982, Adam Kraft Verlag GmbH & Co. KG Mannheim (ISBN 3-8083-1161-4), S. 260–262.
  7. Walther Mitzka, Schlesisches Wörterbuch, Walter de Gruyter & Co., Berlin 1965, Bd. III: S–Z, s. 1332 (Stockel).
  8. Walther Mitzka, Schlesisches Wörterbuch, Walter de Gruyter & Co., Berlin 1964, Bd. II: I–R, s. 1128 (Ritsche).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Incubator-notext.svg
Autor: NielsF, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wikimedia Incubator logo.
Schlesien Karte Dialekte Vorläufig.png
Autor: Jonny84 (deWiki), Licencja: CC-BY-SA-3.0
The German dialects in Silesia