Diana Lelonek

Diana Lelonek
Ilustracja
Diana Lelonek, 2019, fot. Yulia Krivich
Data urodzenia

1988

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu

Dziedzina sztuki

sztuki wizualne, fotografia, intermedia, artywizm, bio art

Epoka

sztuka współczesna

Ważne dzieła

Center for Living Things (od 2016 r.)

Nagrody

Paszport Polityki 2018, Nagroda Fundacji Vordemberge-Gildewart 2018

Strona internetowa

Diana Lelonek (ur. 1988) – polska artystka wizualna działająca na przecięciu sztuki, aktywizmu i nauki, zajmująca się relacjami człowieka i środowiska. Związana z ruchem ekologicznym.

Życiorys

Dzieciństwo spędziła w Dąbrowie Górniczej[1].

Wykształcenie

W 2014 r. ukończyła fotografię na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu, a w 2019 r. Interdyscyplinarne Studia Doktoranckie na tej samej uczelni[2][3][4]. Pracę doktorską pt. Od-ludzkie formy przyrodnicze – nowe zjawiska w epoce Antropocenu na podstawie działalności Centrum Żywych Rzeczy pod kierunkiem prof. Marka Wasilewskiego obroniła w 2019 r. (recenzenci: dr hab. Zofia Wollny[5], prof. Grzegorz Klaman[3]).

W 2011 r. brała udział w wymianie studenckiej z Shanghai Normal University, a rok później pojechała do Nottingham Trent University[3].

Praca zawodowa

W latach 2014–2017 była asystentką w VII Pracowni Fotografii Intermedialnej na Wydziale Komunikacji Multimedialnej na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu[3][6]. W roku akademickim 2017/2018 prowadziła pracownię gościnną w Katedrze Fotografii na Akademii Sztuki w Szczecinie. W tym samym roku zrealizowała staż doktorancki w Katedrze Intermediów na Wydziale Komunikacji Multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu[3].

Aktywizm

Jest członkinią międzynarodowego ruchu Strajk dla Ziemi (Earth Strike), którego celem jest przekonanie państw i korporacji do "podjęcia zdecydowanych działań na rzecz ograniczenia antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych oraz zaprzestania niszczenia dzikiej przyrody"[7][8]. W ramach działalności grupy organizuje protesty, a komentując jedną z demonstracji w Warszawie stwierdziła, że tego typu manifestacje mają artystyczny charakter:

[Karolina Stankiewicz] Co musi się stać, by sztuka mogła zadziałać na ludzi? Diana [Lelonek]: Musi wyjść z instytucji do ludzi. Ale też musi dojść do dyskusji z innymi. Taka sztuka często nie jest pracą indywidualną, tylko bardziej kolektywnym działaniem. Bardzo często wtedy sztuka zyskuje siłę sprawczą. Właśnie przy okazji Earth Strike'u to się dzieje – ludzie się wymieniają między sobą i nie są to tylko ludzie z kręgów artystycznych. Ale te akcje mają ekwiwalent sztuki, pewien performatywny charakter. To trochę otwiera, pomaga z takim protestem dostać się do szerszej grupy odbiorców[9].

W 2018 r. wzięła udział w pierwszym w Polsce Obozie dla Klimatu, gdzie wraz z Piotrem Machą i Dannym Moorem zbudowała "postapokaliptyczny szałas z odpadów po kapitalizmie" oraz rozpoczęła pracę nad projektem z wykorzystaniem sadzonego na pokopalnianych hałdach rokitnika, zaprezentowaną podczas Szczytu Klimatycznego ONZ w Katowicach[10][11][12][13][14]. Praca Rokitnikowa Hałda miała początkowo zostać pokazana w pawilonie Dobry Klimat, jednak ze względu na współudział Lasów Państwowych, Ministerstwa Środowiska i Jastrzębskiej Spółki Węglowej artystka wycofała się i stworzyła niezależne, mobilne stoisko, usytuowane m.in. przy galerii Rondo Sztuki[15]:

Ostatecznie wyszło to mi na dobre. [...] Udało mi się też przemycić kilka soków na teren samej konferencji i urządzić w środku mały kramik i degustację. Mobilna forma sprzyjała rozmowom z osobami z różnych środowisk i krajów: politykami, aktywistami czy zwykłymi przechodniami[14].

Odbierając Paszport Polityki w 2019 r. zaprosiła na scenę Annę Siekierską w kostiumie dzika, co było wyrazem protestu wobec odstrzału tych zwierząt w Polsce w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa ASF[7][14][15].

Za aktywizm uważa też swoją działalność edukacyjną, np. oprowadzanie rodzin z dziećmi po Ogrodzie Botanicznym UAM w Poznaniu i po Center for Living Things[1].

Twórczość

Początkowo zajmowała się przede wszystkim fotografią, ale stopniowo włączała też inne media, m.in. instalację czy bioart.

W swoich pracach bada relacje człowieka i natury oraz problematykę postdarwinizmu, a inspiracje czerpie z antropologii i studiów postkolonialnych[6]. Jej prace mają charakter postantropocentrycznych wizji, w których przyroda przejawia większą aktywność niż człowiek. Jak napisał Piotr Policht: "Tym razem to nie człowiek śni o «powrocie do natury», a środowisko bierze odwet na tworach kultury. Artystka zaś wychodzi poza fotografię, by elementy przyrody nie tyle przedstawiać, ile prezentować w działaniu"[2]. Jej działania są próbami "poszerzonej empatii albo uważności na działanie innych gatunków"[15]. Na jej twórczość i postrzeganie świata wpłynął krajobraz Zagłębia Dąbrowskiego:

Tak, jestem z Dąbrowy Górniczej, gdzie rozpościera się krajobraz antropocenu. Dorastałam w otoczeniu pięknych jezior. Pływałam w nich, nie wiedząc, że to tak naprawdę antropogeniczne jeziora – zalane wyrobiska piasku. Spacerowałam po Pustyni Błędowskiej, która też powstała w wyniku działalności człowieka. Rosną tam gatunki roślin, które nie są właściwe dla tego regionu. Być może dzięki temu, że pochodzę z tych okolic, nigdy nie miałam wbudowanego klasycznego pojęcia natury – że to jest coś nietkniętego ludzką ręką. Dopiero dziś wiem, że miejsca, w które chodziłam jako dziecko, były pełne lasków brzozowych, bo te dobrze się przyjmują na zdegradowanym terenie, i że jest to wynik fuzji procesów naturalnych, industrialnych i kapitalistycznych[1].

Określa się jako "artystkę aktywistkę"[16], a jej twórczość można określić jako łączący sztukę i aktywizm ekologiczny artywizm: "w moich pracach zajmuje się tak kompleksowymi zagadnieniami jak nadprodukcja towarów, degradacja środowiska, zmiany klimatyczne. Staram się szukać wobec nich alternatyw, proponować rozwiązania, przekładając zjawiska globalne na mikroskalę,"[14] jak mówi. Lokalność jest dla niej sprawą kluczową: "Według mnie najsensowniej jest mówić o procesach globalnych za pomocą lokalnych kontekstów. Zajmuje się tym, co pochodzi z najbliższego mi świata. Wtedy jestem w stanie ogarnąć skalę i wierzyć w realne zmiany"[1].

Niektóre projekty Lelonek mają też charakter interdyscyplinarnych badań artystycznych (artistic research) i sytuują się na pograniczu sztuki, humanistyki i nauk przyrodniczych[17][18].

Center for Living Things

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych projektów Lelonek jest powołany w maju 2016 r. Instytut dla Żywych Rzeczy (Center for Living Things), będący jej projektem doktorskim. Artystka kolekcjonuje i prezentuje w nim "śmieciorośliny" – obiekty znalezione na pograniczu kultury i natury, np. na dzikich wysypiskach i przeniesione do galerii w charakterze ready-mades. Porzucone w przyrodzie przedmioty to zazwyczaj odpadki, przedmioty codziennego użytku i produkty uboczne konsumeryzmu, które zostały zasiedlone i zmienione przez organizmy żywe, m.in. rośliny pionierskie[1][19]. Jak opisuje artystka:

Wystarczy pojechać do lasu pod Biłgorajem: tam znalazłam pierwsze plastikowe „skały”, które stają się formami geologicznymi. Śmieciorośliny mają odpowiednie nazwy i często nawiązują do nazw korporacji. Na przykład but adidas, którego znalazłam w lesie, nazwałam „post-adidas environment”[1].

"Żywe rzeczy" są przez nią także badane, a wynikami tych badań jest wiedza o "nowych formach wzajemnych zależności pomiędzy przedmiotami i organizmami nie-ludzkimi"[19]. Artystka twierdzi, że organizmy rezydujące w jej obiektach to niedocenione "rośliny przyszłości", które zamiast być należycie chronione uważane są za chwasty czy "biedarośliny"[1]. Instytut działa w ramach Ogrodu Botanicznego w Poznaniu, gdzie "śmieciorośliny" są gromadzone i hodowane, a ich zbiór stale się powiększa[19]. Jak opisuje tę współpracę artystka:

Laboratorium to po prostu resztki opuszczonej szklarni, zardzewiałej i do niczego nieprzydatnej naukowcom botanikom pracującym w ogrodzie. A dla mnie to idealna siedziba instytutu Center for the Living Things. Zarośnięta w nieplanowany sposób szklarnia z roślinami, które same się tam pojawiły, bo naukowcy już od dawna tego miejsca nie używali. Ogród botaniczny w Poznaniu jest pod tym względem bardzo ciekawy. Jest tam część publiczna, zadbana i zaprojektowana, część badawcza – dostępna dla pracowników i trzecia część, rodzaj antyogrodu z opuszczonymi budynkami gospodarczymi, teren przechwycony z powrotem przez rośliny. To rzeczywistość, która mnie najbardziej interesuje [...] Poszczególne śmieciowe obiekty jednego roku porośnięte są innymi gatunkami niż rok wcześniej. To ciągły proces[15].

Marek Wasilewski zwraca uwagę, że Instytut sam w sobie jest dziełem sztuki: "staje się jednocześnie faktycznym działaniem w obszarze społecznym, naukowym i artystycznym". Wywiera też wpływ na instytucję goszczącą, poszerzając zakres jej zainteresowania o obszary wykraczające poza dotychczasowe rozumienie botaniki, jak hałdy śmieciowe czy roślinność terenów poprzemysłowych[17]. Jak podsumowuje ten projekt, zrealizowany we współpracy z osobami nauki oraz personelem technicznym ogrodu:

Najnowszy projekt Diany Lelonek stanowi połączenie kilku płaszczyzn, dobrze opracowanej bazy teoretycznej – dotyczącej filozoficznych i estetycznych konsekwencji antropocenu, umiejętnego wejścia we współpracę na polu nauk przyrodniczych, w taki sposób, aby z pełną odpowiedzialnością respektować zasady w nich obowiązujące oraz w końcu, ale nie na końcu, płaszczyzny artystycznej, której manifestacją jest złożone dzieło sztuki w formie instalacji, a także wiele innych towarzyszących jej działań[17].

Obiekty prezentowane są na wystawach czasowych, na które transportowane są w specjalnych gablotach z systemem nawadniania, trwają też prace nad wydaniem pierwszego Atlasu Śmiecioroślin[15][19].

Wybrane realizacje

  • Znacznie wcześniej, cykl ośmiu fotografii, 2014,
  • Yesterday I met the really wild man, cykl fotografii, 2015,
  • Rozkwit, instalacja, 2016, Cieszyn,
  • Ministerstwo Środowiska porośnięte przez środkowoeuropejski las mieszany, 2017 (praca w ramach akcji billboardowej kolektywu Sputnik Photos będąca gestem protestu wobec wycinki Puszczy Białowieskiej),
  • cykl Zoe-terapia, 2015–2017,
  • Nowa archeologia: Liban i Płaszów, 2017,
  • Instytut dla Żywych Rzeczy (Center for the Living Things), od 2016,
  • Rokitnikowa hałda, od 2018[2][3].

Wybrane wystawy indywidualne

Wybrane wystawy zbiorowe

Publikacje

Jej prace znajdują się w kolekcjach m.in. Muzeum Fotografii w Lozannie i Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Współpracuje z Galerią Lokal_30 w Warszawie[25][26].

Nagrody

Laureatka Paszportu Polityki 2018 w kategorii sztuki wizualne za „oryginalną w artystycznym wyrazie analizę zagrożeń, jakie niesie współczesna cywilizacja. Za sztukę mądrze zaangażowaną i ciekawie kwestionującą antropocentryczny punkt widzenia”[17][27][28][29]. Ponadto laureatka Nagrody Fundacji Vordemberge-Gildewart w 2018 r. oraz nominowana do Grand Prix Fotofestiwalu i do Nagrody O Polskiego Portalu Kultury O.pl[30][31].

W 2017 r., za projekt Center for Living Things, uzyskała wyróżnienie w ramach Nagrody Fundacji Sztuki Polskiej Banku ING[32] oraz Wyróżnienie Krytyków i Wydawców Prasy Artystycznej podczas Biennale Sztuki Mediów WRO. W tym samym roku była finalistką Talentów Trójki w kategorii Sztuki Wizualne[33].

W 2014 r. została laureatką Sekcji ShowOFF na Miesiącu Fotografii w Krakowie[31] oraz laureatką konkursu ReGeneration 3 w Musée de l’Elysée w Szwajcarii.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Anna Cieplak | Animatorka kultury i inni, Rośliny robią swoje [rozmowa z Dianą Lelonek], KrytykaPolityczna.pl, 9 stycznia 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  2. ↑ a b c d e Diana Lelonek | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl [dostęp 2020-02-08] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h http://uap.edu.pl/wp-content/uploads/2017/04/recenzja-doktorska-D-Lelonek-klaman.pdf
  4. ↑ a b „Raport” Diany Lelonek w Galerii Miejskiej BWA w Bydgoszczy, SZUM, 24 stycznia 2020 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  5. ↑ http://uap.edu.pl/wp-content/uploads/2017/04/recenzja-lelonek-wollny.pdf
  6. ↑ a b Diana Lelonek | GaleriaLabirynt [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  7. ↑ a b Karolina Stankiewicz, Diana Lelonek: postanowiliśmy przemycić "dzika" na galę, ksiazki.wp.pl, 9 stycznia 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  8. ↑ Strajk generalny dla ocalenia planety, dzikiezycie.pl [dostęp 2020-02-08] (ang.).
  9. ↑ Wirtualna Polska Media S.A, Strajk dla Ziemi. "Coś się musi zmienić!", ksiazki.wp.pl, 15 lutego 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  10. ↑ Nimfy przeciwko harvesterom / Ziemia / dwutygodnik.com, www.dwutygodnik.com [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  11. ↑ Wyborcza.pl, katowice.wyborcza.pl [dostęp 2020-02-08].
  12. ↑ https://obozdlaklimatu.org/wp-content/uploads/2018/07/Dzia%C5%82ania-artystyczne-tw%C3%B3rcze-fizyczne-Ob%C3%B3z-dla-Klimatu.pdf
  13. ↑ https://obozdlaklimatu.org/wp-content/uploads/2018/07/BROSZURA-Ob%C3%B3z-dla-Klimatu.pdf
  14. ↑ a b c d Katastrofa klimatyczna to nie sezonowa moda. Rozmowa z Dianą Lelonek, SZUM, 18 stycznia 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  15. ↑ a b c d e Diana Lelonek: Zagłębie rokitnikowe, Kultura u Podstaw, 31 stycznia 2019 [dostęp 2020-02-08].
  16. ↑ Piotr Sarzyński, Rozmowa z artystką aktywistką Dianą Lelonek, www.polityka.pl, 2019 [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  17. ↑ a b c d e „Od-ludzkie formy przyrodnicze – Centrum Żywych Rzeczy” Diany Lelonek w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu, SZUM, 6 sierpnia 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  18. ↑ Dianą Lelonek rozmawia Szymon Maliborski, Ćwiczenia z posthumanizmu, Miesięcznik Znak, 30 marca 2017 [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  19. ↑ a b c d Instytut dla żywych rzeczy, WRO 2017, 5 kwietnia 2017 [dostęp 2020-02-08].
  20. ↑ Diana Lelonek – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski [dostęp 2020-02-08].
  21. ↑ „Początek i Koniec” w Gdańskiej Galerii Miejskiej, SZUM, 3 lipca 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  22. ↑ Przeszłe/Wyobrażone. „Archeologia. Historie (nie)rzeczywiste” w galerii Curator’s Lab, SZUM, 5 kwietnia 2019 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  23. ↑ Diana Lelonek - Liban i Płaszów – nowa archeologia, www.sklep.sztukawizualna.org [dostęp 2020-02-09].
  24. ↑ Diana Lelonek’s book launch, bar studio, Warszawa, lokal30.pl [dostęp 2020-02-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-19] (ang.).
  25. ↑ Diana Lelonek’s book launch, bar studio, Warszawa, lokal30.pl [dostęp 2020-02-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-19].
  26. ↑ About, Diana Lelonek [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  27. ↑ SZTUKI WIZUALNE, Sztuki wizualne. Nominowana: Diana Lelonek, www.polityka.pl, 2018 [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  28. ↑ d, Kim są laureaci Paszportów POLITYKI 2018?, www.polityka.pl, 2019 [dostęp 2020-02-09] (pol.).
  29. ↑ Paszporty Polityki 2018 wręczone!, Culture.pl [dostęp 2020-02-09] (ang.).
  30. ↑ Laureaci nagrody Fundacji Vordemberge-Gildewart w roku 2018 - MOCAK, mocak.pl [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  31. ↑ a b Diana Lelonek nominowana do Nagrody O 2018!, Miesiąc Fotografii w Krakowie, 14 lutego 2018 [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  32. ↑ Nagroda 2017 - Działalność - Nagroda Fundacji - Fundacja Sztuki Polskiej ING, ingart.pl [dostęp 2020-02-08] (pol.).
  33. ↑ Oto finaliści Talentów Trójki w kategorii Sztuki Wizualne - Trójka - polskieradio24.pl, www.polskieradio24.pl [dostęp 2020-02-09].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Diana Lelonek portret 2019, fot. Yulia Krivich.jpg
Autor: Yulia Krivich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Portret artystki Diany Lelonek w jej studio, 2019, fot. Yulia Krivich