Diatessaron

Fragment arabskiego Diatessaronu

Diatessaron (z gr. „διὰ τεσσάρων” – „przez cztery [Ewangelie]”) – najsłynniejsze zestawienie czterech Ewangelii, tzw. harmonia ewangelijna (łac. harmonia evangelica), tzn. próba złożenia jednego integralnego tekstu z 4 Ewangelii kanonicznych. Zachował się w przekładzie arabskim, łacińskim i ormiańskim[1].

Historia powstania

Stworzył go Tacjan Syryjczyk około roku 170 n.e. w Rzymie, nie ma pewności czy w języku greckim czy w swym ojczystym syryjskim (albo czy też ewentualnie sam przełożył go na język syryjski)[2].

Dostępne rękopisy

W języku greckim zachował się jedynie jeden niewielki fragment oznaczony jako .

Teodoret z Cyru po objęciu urzędu biskupa znalazł w swojej diecezji wiele rozpowszechnionych kopii Diatessaronu (ok. 200), które kazał zniszczyć, bojąc się, że dzieło Tacjana, uznanego za heretyka, może zagrozić ortodoksyjnej wierze[3]. Między innymi z tego powodu żadna kompletna kopia tego dzieła nie przetrwała do dzisiaj. Pomimo tego jego oddziaływanie pozostawało istotne przez długie stulecia. Ojcowie syryjscy często odwołują się do niego, a Efrem Syryjczyk w IV wieku napisał obszerny do niego komentarz, dzięki któremu przede wszystkim mamy dostęp do tego dzieła (w armeńskim tłumaczeniu, oraz od połowy XX wieku także w syryskim oryginale – ok. 3/4 całości)[4]. W XI wieku Abul Faraj Al Tayyeb przełożył Diatessaron z syryjskiego na arabski.

Odkryty w 1933 roku Dura Parchment 24 uchodził pierwotnie za fragment greckiego Diatessaronu, jednak w roku 1999 przekonanie to zostało zakwestionowane; wysunięto przypuszczenie, iż jest to inna wersja harmonizacji tekstu czterech Ewangelii. Aktualne badania stwierdzają wiele podobieństw, ale także znaczącą liczbę różnic, a tym samym prowadzą do wniosków, że manuskrypt na pewno nie jest tożsamy, ale być może w jakiś sposób zależny od Diatessaronu („tacjańskiej natury”)[5]. W tej kwestii wśród badaczy nie ma zgody.

Jednym z łacińskich rękopisów przekazujących tekst Diatessaronu jest Kodeks Fuldeński oraz jego kopia Codex Sangallensis 58. Fuldensis jest najważniejszą łacińską kopią Diatessaronu[6].

Charakterystyka tekstu

Diatessaron reprezentuje zachodni typ tekstu Nowego Testamentu. Oparty jest głównie na Ewangelii Jana, której materiał przekazuje w ponad 90%. Bruce M. Metzger przypuszczał, że Tacjan oprócz czterech Ewangelii wykorzystał jeszcze piątą, apokryficzną[7]. Starotestamentowe cytaty zostały przełożone z hebrajskiego tekstu, niezależnie od Septuaginty i dlatego są ważnym świadkiem tekstu Starego Testamentu.

Tekst

Diatessaron nie zawiera Pericope adulterae, opuszcza obie genealogie Jezusa, Mateuszową i Łukaszową, Józef nigdy nie jest nazywany mężem Marii.

Treść Diatessaronu często dokonuje korekt, które odzwierciedlają poglądy sekty enkratytów, do której należał Tacjan, np. Jan Chrzciciel nie je mięsa (jedynie mleko i miód), nie wspomina się ani słowem o małżeństwie pomiędzy Józefem a Maryją, opuszcza się wzmiankę o upiciu się winem na weselu w Kanie (J 2,10), a słowa „opuści człowiek swego ojca i swoją matkę i złączy się ze swoją żoną...” (Mt 19,5) włożone są w usta Adama, a nie Boga itd.[2]

Zobacz też

Przypisy

  1. Bruce M. Metzger: The Early Versions of the New Testament... Oxford: 1977, s. 10–25.
  2. a b P.D. Wenger, A Student’s Guide to Textual Criticism of the Bible. Its History, Methods & Results, Downers Grove (IL) 2006, s. 272.
  3. B.M. Metzger, B.D. Ehrman, The text of the New Testament: its transmission, corruption, and restoration, New York – Oxford 2005, s. 132.
  4. B.M. Metzger, B.D. Ehrman, The text of the New Testament: its transmission, corruption, and restoration, New York – Oxford 2005, s. 133–134.
  5. J. Joosten, The Dura Parchment and the Diatessaron. [dostęp 2016-01-19].
  6. Bruce M. Metzger: The Early Versions of the New Testament... Oxford: 1977, s. 20.
  7. Bruce M. Metzger: The Early Versions of the New Testament... Oxford: 1977, s. 32.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Taslis Diatessaron.JPG
First page of Mussai Borg ,Arabic Diatessaron Manuscript