Didier Ratsiraka

Didier Ratsiraka

Didier Ratsiraka (w środku)
Data i miejsce urodzenia	4 listopada 1936 Vatomandry
Data i miejsce śmierci	28 marca 2021 Antananarywa
Prezydent Madagaskaru
Okres	od 15 czerwca 1975 do 27 marca 1993
Poprzednik	Gilles Andriamahazo
Następca	Albert Zafy
Okres	od 9 lutego 1997 do 6 maja 2002
Poprzednik	Norbert Ratsirahonana
Następca	Marc Ravalomanana

Didier Ratsiraka (ur. 4 listopada 1936 w Vatomandry, zm. 28 marca 2021^[1] w Antananarywie) – malgaski polityk i wojskowy, przywódca Madagaskaru, w latach 1975–1993 i 1997–2002 prezydent kraju^[2]. Znany jako „Czerwony admirał”^[3][4].

Życiorys

Urodził się w 1936 roku^[3]. Pochodził z ludu Betsimisaraka^[4]. Służył w marynarce Madagaskaru, gdzie dosłużył się stopnia kapitana^[4]. Władzę objął w czerwcu 1975 roku w wyniku rozgrywek wewnątrz wojska które rządziło krajem od 1972 roku^[3][2]. O jego wyborze przez armię zaważyło pochodzenie Ratsiraka (był on jednym z côtiers) i socjalistyczne sympatie (został przez to zaakceptowany przez grupy kontestujące poprzedni model ustrojowy)^[3]. Rządy objął jako przewodniczący Najwyższej Rady Rewolucyjnej^[3]. Wybór wojska zatwierdziło referendum, które odbyło się w grudniu tego samego roku. Odtąd sprawował on formalnie urząd prezydenta. Zmiany jakie wówczas nastąpiły dały początek „Drugiej Republice“^[3][2].

„Czerwony admirał” zapowiedział przeprowadzenie na wyspie socjalistycznej rewolucji. Ogłosił Kartę Malgaskiej Rewolucji Socjalistycznej, określaną jako „Czerwona książka” („Boky Mena”)^[3][2]. Karta głosiła potrzebę budowy społeczeństwa, opartego na „pięciu filarach rewolucji” (byli to chłopi i robotnicy, młodzi intelektualiści, kobiety, armia oraz Najwyższa Rada Rewolucyjna). „Czerwona książka“ definiowała socjalizm jako jedyną drogę do szybkiego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Ukierunkowała nową politykę zagraniczną, opartą na niezaangażowaniu. W polityce wewnętrznej natomiast głosiła decentralizację oraz wprowadzenie gospodarki planowej^[3].

Po ogłoszeniu programu Ratsiraka od razu przystąpił do jego realizacji. Jego rząd ku uciesze nacjonalistów przejął należące do Francji gałęzie gospodarki i kontynuował proces uniezależnienia się od byłej metropolii. Likwidacji uległy także amerykańska stacja satelitarna^[3]. Kosztem relacji z Zachodem pogłębił współpracę z blokiem wschodnim i ZSRR^[2]. W polityce wewnętrznej zawiesił działalność partii politycznych i wprowadził nową konstytucję która poszerzała jego uprawnienia^[2]. Oprócz tego ogłosił zakończenie stanu wojennego (wprowadzonego w 1972), pozostawiając sobie jednak prawo do cenzury mediów^[3]. W marcu 1976 roku zdecydował się poszerzyć rząd o cywili. Utworzona została reprezentująca rząd Awangarda Rewolucji Malgaskiej (AREMA). Partia stała się jedną z sześciu organizacji tworzących koalicję, Narodowy Front na rzecz Obrony Rewolucji (FNDR). Na czele koalicji stanął sam prezydent. Od 1977 FNDR był dominującą siłą, która kontrolowała rząd^[3][2][4].

Jeszcze w 1978 roku po społecznych protestach zdecydował się na liberalizację gospodarki. Reformy gospodarcze odbyły się z pomocą Międzynarodowego Funduszu Walutowego^[3]. Politykę tą kontynuowano w latach 80. Na ten okres przyszło ponowne ożywienie stosunków z Francją i przywrócenie gospodarki wolnorynkowej^[2]. Prezydent zyskał reelekcję w 1982 i 1989^[2], niemniej jednak jego poparcie było coraz mniejsze. W 1982 wyniosło ono 80% (przy 95% w 1975) a w 1989 zaledwie 63%^[3]. Po zamieszkach w 1989 roku zgodził się na liberalizację systemową. Jeszcze w tym roku zniósł cenzurę^[2]. Wraz z rozpadem ZSRR nastawił kraj na współpracę z byłą metropolią^[2]. W latach 1990-91 doszło do masowych demonstracji i strajku generalnego^[2]. W 1990 roku zrezygnował ze stanowiska przewodniczącego FNDR^[4]. W 1991 roku zalegalizował działalność ruchów opozycyjnych a w grudniu tegoż roku podpisał porozumienia o rozwiązaniu Najwyższej Rady Rewolucyjnej i parlamentu. W 1992 roku odbyło się referendum na mocy którego przyjęto nową konstytucję. Nowy dokument państwowy przesądził o odstąpieniu od systemu socjalistycznego i ograniczał uprawnienia prezydenta^[2]. Ratsiraka zgodził się na przeprowadzenie wolnych wyborów i zaprosił do rządu przedstawicieli opozycji^[3].

W 1993 roku przegrał wybory prezydenckie z przywódcą opozycji Albertem Zafy. Również nowa partia byłego prezydenta, Mouvement Militant pour le Socialisme Malgache (MMSM), poniosła wyborczą porażkę^[2][3]. Po przegranych wyborach utworzył ugrupowanie Awangarda na Rzecz Ożywienia Gospodarczego i Społecznego^[4]. W lipcu 1996 roku parlament zmusił prezydenta Zafy do ustąpienia ze stanowisko po tym gdy przekroczył on własne uprawnienia. W listopadzie 1996 roku odbyły się przedterminowe wybory które wygrał Ratsiraka (w drugiej turze zdobył 50,7% głosów). W wyborach parlamentarnych w 1998 roku najwięcej miejsc zdobyła AREMA sprzymierzona z Ratsiraką. W tym samym roku prezydent przeforsował referendum które poszerzało zakres jego uprawnień^[2][3]. Po niepokojach społecznych wynikających z pogarszającego się stanu gospodarczego ogłosił przedterminowe wybory prezydenckie. Odbyły się w grudniu 2001 roku. W ich następstwie zwycięzcą ogłosił się zarówno Ratsiraka jak i jego rywal, Marc Ravalomanana. W kraju wybuchł kryzys konstytucyjny. Powstały dwa ośrodki władzy prezydenckiej: dotychczasowy prezydent, popierany przez Malgaszów z wybrzeża, urzędował w mieście Mahajanga, grożąc utworzeniem odrębnego państwa; Ravalomanana, mający oparcie w mieszkańcach wnętrza kraju, przy poparciu Sądu Najwyższego sprawował władzę w centrum Madagaskar. Po mediacjach OJA konflikt zakończył się w połowie 2002 wyjazdem Ratsiraki do Francji^[3][2][5].

W 2003 został skazany zaocznie na 10 lat ciężkich robót za defraudację publicznych pieniędzy^[4]. W 2011 roku został oczyszczony z zarzutów i pozwolono mu na powrót do kraju^[6].

Przypisy