Diecezja Uppsali

Diecezja Uppsali Uppsala stift
Położenie Diecezji Uppsali
Państwo	Szwecja
Siedziba	Uppsala Dragarbrunnsgatan 71, 753 20 Uppsala
Data powołania	XI w.
Wyznanie	protestanckie
Kościół	Kościół Szwecji
Katedra	Katedra w Uppsali
Biskup diecezjalny	abp Anders Wejryd[1]
Biskup pomocniczy	bp Karin Johannesson[2]
Dane statystyczne
Liczba wiernych • odsetek wiernych	ok. 536 tys.[3] 73,25[3]
Liczba dekanatów	11
Liczba parafii	135
Położenie na mapie Szwecji Uppsala
59°51′29″N 17°38′00″E/59,858056 17,633333
Strona internetowa

(c) Lokal_Profil, CC BY-SA 2.5

Herb Archidiecezji Uppsali

Pałac Arcybiskupi w Uppsali

Katedra w Uppsali (szw. Uppsala domkyrka) jest największym kościołem diecezji oraz największą budowlą sakralną Skandynawii: ma 118,7 metrów długości (taka sama jest wysokość obu zachodnich wież), a jej szerokość wynosi 45 m

Wnętrze katedry w Uppsali – siedziby diecezji Uppsali

Antje Jackelén – arcybiskup Uppsali (od 15 czerwca 2014 roku)

Poprzedniczka obecnej katedry w Uppsali, była katedra w Gamla Uppsala, obecnie kościół parafialny

Kościół w Fosmark w gminie Östhammar w regionie Uppsala (1800 r.)

Kościół Kungs-Husby w gminie Enköping w regionie Uppsala (XIV wiek)

Kościół Länna w gminie Norrtälje – jeden z najstarszych w diecezji (XII wiek)

Kościół Skepptuna w gminie Sigtuna – jeden z najstarszych na terenie diecezji (XIII wiek)

Surowe wnętrze kościoła Skepptuna w gminie Sigtuna jest charakterystyczne dla niemal wszystkich luterańskich kościołów diecezji Uppsali

Diecezja Uppsali (szw. Uppsala stift) – jedna z 13 diecezji ewangelicko-luterańskiego Kościoła Szwecji, z siedzibą w mieście Uppsala, 70 km na północ od Sztokholmu. Obejmuje obszary regionów Uppsala i Gävleborg oraz część regionów Sztokholm i Västmanland. Diecezja stanowi siedzibę arcybiskupa, który rezyduje w pałacu arcybiskupim w Uppsali. Od 29 sierpnia 2006 (objął funkcję w dniu 2 września 2006) funkcję tę pełni Anders Wejryd, który jednocześnie posiada tytuł zwierzchnika Kościoła Szwecji^[1]. Głównym kościołem diecezji jest katedra w Uppsali.

W latach 1164–1531 była to archidiecezja katolicka. Ostatnim katolickim arcybiskupem Uppsali był Johannes Magnus, a pierwszym luterańskim arcybiskupem Laurentius Petri.

Historia

Początki chrześcijaństwa w Szwecji

Zakorzenienie się chrześcijaństwa w Szwecji było procesem powolnym i długotrwałym. Misja biskupa Ansgara w Birce w IX wieku była przypuszczalnie epizodem niemającym znaczenia dla przyszłości. Jedynym pisanym źródłem dotyczącym historii wczesnego chrześcijaństwa na terenie Szwecji jest Historia Kościoła napisana około 1076 roku przez Adama z Bremy, z uzupełnieniami dodanymi około 1080 roku. Do źródeł innych niż pisane należą monety bite w Sigtunie w I połowie XI wieku, z napisem o chrześcijańskiej treści i znakiem krzyża, świadczące o trwalej obecności chrześcijaństwa w tym mieście^[4].

Historia diecezji

Według Adama z Bremy arcybiskup Hamburga-Bremy Adalbert wyświęcił sześciu biskupów dla Szwecji. Dwóch z nich nigdy nie objęło swego stanowiska. Z pozostałych czterech jeden objął teren Västergötland i Östergötland z siedzibą w Skarze, drugi został wysłany do Sigtuny i Uppsali, trzeci na wyspy na Bałtyku z siedzibą w Birce, a czwarty do Hälsingland. Z tych czterech tylko biskup Skary miał pod swoją władzą określone terytorium, natomiast zakres terytorialny pozostałych diecezji nie był sprecyzowany. Wysłani do Szwecji biskupi byli w rzeczywistości misjonarzami, którzy musieli mieć święcenia biskupie w celu wykonywania czynności związanych z pełnieniem tego urzędu, jak: konsekracja kościołów, wyświęcanie księży, udzielanie chrztu i bierzmowania itp. Pierwszym biskupem Sigtuny został Adalward młodszy. Diecezja w Sigtunie miała przypuszczalnie charakter tymczasowy, a najpóźniej w latach 40. XII wieku siedzibą diecezji została Uppsala. W 1164 roku Szwecja otrzymała własnego arcybiskupa^[4], którym został Stefan, wyświęcony przez papieża Aleksandra III w Sens ok. 5 sierpnia 1164 roku^[5]. Tym samym diecezja Uppsali stała się archidiecezją Szwecji^[a]. W 1273 siedziba arcybiskupa została przeniesiona z Uppsali do Östra Aros, będącego od dawna ośrodkiem osadnictwa i handlu^[4][6]. Powodem przeniesienia było uszkodzenie dotychczasowej katedry w wyniku pożaru, jaki dotknął ją w I połowie XIII wieku. Odbudowa okazała się niewskazana, ponieważ świątynię uważano za przestarzałą i położoną na prowincji^[7]. Około 1270 roku w Östra Aros rozpoczęto budowę nowej katedry. Na Östra Aros przeniesiono też nazwę Uppsala^[b]. Konsekracja katedry miała miejsce w 1435 roku^[6].

W 1477 roku arcybiskup Jakob Ulvsson przy współdziałaniu regenta Stena Sture Starszego założył Uniwersytet w Uppsali^[8][9].

Ostatnim katolickim arcybiskupem Uppsali był Johannes Magnus, usunięty z urzędu przez Gustawa Erikssona i zmuszony w sierpniu 1526 roku do opuszczenia Szwecji; w 1534 roku został w Watykanie wyświęcony na arcybiskupa Uppsali, ale w związku z zapanowaniem reformacji w Szwecji nie był w stanie objąć swego urzędu^[10]. Po śmierci Johannesa Magnusa arcybiskupem Uppsali został wybrany jego młodszy brat Olaus Magnus; i on również był arcybiskupem tytularnym. Zmarł w 1557 roku^[11]. W 1531 roku pierwszym luterańskim arcybiskupem Uppsali^[c] został wybrany i zatwierdzony przez króla Gustawa I Wazę Laurentius Petri^[12].

Podział terytorialny

Diecezja podzielona jest na 135 parafii (szw. församlingar), wchodzących w skład 11 dekanatów (szw. kontrakt)^[3][13][14]:

• Hälsinglands norra,
• Hälsinglands södra,
• Gästriklands östra,
• Gästriklands västra,
• Örbyhus,
• Oland och Frösåker,
• Upplands västra,
• Uppsala,
• Upplands östra,
• Enköping,
• Sigtuna.

Na terenie diecezji zamieszkuje około 732 000 ludzi, z czego około 536 tys. osób deklaruje się jako członkowie Kościoła Szwecji (około 73,25% wszystkich mieszkańców). Do kościoła uczęszcza od 45% do około 90% wiernych – w zależności od parafii – przy czym największy odsetek wiernych biorących udział w nabożeństwach obserwuje się w wiejskich rejonach na północy, a najmniejszy w miastach i obszarach podmiejskich na południu^[3].

Zaledwie trzy parafie w diecezji liczą ponad 30 tys. mieszkańców, a 28 parafii – mniej niż 1 tys. mieszkańców. Parafia katedralna w Uppsali jest największą parafią diecezji – na jej terenie zamieszkuje 43,3 tys. mieszkańców, z czego 65% przynależy do Kościoła Szwecji^[3].

Parafie diecezji Uppsali

Na terenie diecezji znajduje się 135 parafii^[15]:

Arcybiskupi Uppsali

Jeden z arcybiskupów Uppsali – Nathan Söderblom – w 1930 został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla.

Katoliccy arcybiskupi Uppsali

• 1164–1185 Stefan
• 1185–1187 Johan
• 1187–1197 Petrus
• 1198–1206 Olov Lambatunga
• 1207–1219 Valerius
• 1219 (1224)–1234 Olov Basatömer
• 1236–1255 Jarler
• 1255–1267 Lars
• 1274–1277 Folke Johansson
• 1278–1281 Jakob Israelsson
• 1281–1284 Johann Odulfsson
• 1285–1289 Magnus Bosson
• 1289–1291 Johan
• 1292–1305 Nils Allesson
• 1308–1314 Nils Kettilsson
• 1315–1332 Olov Björnsson
• 1332–1341 Petrus Filipsson
• 1341–1351 Heming Nilsson
• 1351–1366 Petrus Torkilsson
• 1366–1383 Birger Gregersson
• 1383–1408 Henrik
• 1408–1421 Jöns Gerekesson (Johannes Gerechini)
• 1421–1432 Johann Håkansson
• 1432–1438 Olov Larsson (Olaus Laurentii)
• 1433–1434 Arnold von Bergen
• 1438–1448 Nils Ragvaldsson (Nikolaus Ragvaldi)
• 1448–1467 Jöns Bengtsson Oxenstierna
• 1468–1469 Tord Pedersson
• 1469–1515 Jakob Ulvsson
• 1515–1517 Gustav Trolle
• 1520–1521 Gustav Trolle (pod duńskim zarządem)
• 1523–1544 Johannes Magnus (od 1526 na wygnaniu)
• 1544–1557 Olaus Magnus (na wygnaniu)

Luterańscy arcybiskupi Uppsali

• 1531–1573 Laurentius Petri (Nericius)
• 1575–1579 Laurentius Petri Gothus
• 1583–1591 Andreas Laurentii Björnram
• 1593–1599 Abraham Angermannus
• 1599–1600 Nicolaus Olai Bothniensis
• 1601–1609 Olaus Martini (Olof Mårtensson)
• 1609–1636 Petrus Kenicius
• 1637–1646 Laurentius Paulinus Gothus
• 1647–1669 Johannes Canuti Lenaeus
• 1670–1676 Lars Stigzelius
• 1677–1681 Johannes Baazius der Jüngere
• 1681–1700 Olaus Svebilius (Olov Svebilius)
• 1700–1709 Erik Benzelius der Ältere
• 1711–1714 Haquin Spegel
• 1714–1730 Mattias Steuchius
• 1730–1742 Johannes Steuchius (Johannes Steuch)
• 1742–1743 Erik Benzelius der Jüngere
• 1744–1747 Jakob Benzelius
• 1747–1758 Henrik Benzelius
• 1758–1764 Samuel Troilius
• 1764–1775 Magnus Beronius
• 1775–1786 Karl Fredrik Mennander
• 1786–1803 Uno von Troil
• 1805–1819 Jakob Axelsson Lindblom
• 1819–1836 Carl von Rosenstein
• 1837–1839 Johan Olof Wallin
• 1839–1851 Carl Fredrik von Wingård
• 1852–1855 Hans Olov Holmström
• 1856–1870 Henrik Reuterdahl
• 1870–1900 Anton Niklas Sundberg
• 1900–1913 Johan August Ekman
• 1914–1931 Nathan Söderblom
• 1931–1950 Erling Eidem
• 1950–1958 Yngve Torgny Brilioth
• 1958–1967 Gunnar Hultgren
• 1967–1972 Ruben Josefson
• 1972–1983 Olof Sundby
• 1983–1993 Bertil Werkström
• 1993–1997 Gunnar Weman
• 1997–2006 K. G. Hammar
• od 2006 Anders Wejryd

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Diecezji Uppsali (szw.)
• Oficjalna strona internetowa Diecezji Uppsali po polsku
• Oficjalna strona internetowa arcybiskupa Uppsali (szw.)