Diecezja toruńska

Diecezja toruńska

łac. Dioecesis Thoruniensis

Bazylika katedralna świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Toruniu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Siedziba	Toruń ul. Łazienna 18, 87–100 Toruń
Data powołania	25 marca 1992
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	Gdańska
Katedra	Toruńska
Biskup diecezjalny	Wiesław Śmigiel
Biskup pomocniczy	Józef Szamocki
Biskup senior	Andrzej Suski
Dane statystyczne (2020[1])
Liczba wiernych	575 420 tys.
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	491 394 97
Liczba osób zakonnych	326 w tym zakonnic: 229
Liczba dekanatów	24
Liczba parafii	196
Powierzchnia	5,427 km²
Strona internetowa

Herb diecezji toruńskiej

Matka Boża Nieustającej Pomocy, główna patronka diecezji toruńskiej

Błogosławiony Stefan Wincenty Frelichowski, jeden z patronów diecezji toruńskiej

Pałac Biskupi w Toruniu

Siedziba biskupa seniora diecezji toruńskiej w Toruniu

Flaga z herbem diecezji toruńskiej

Bursa Akademicka Caritas Diecezji Toruńskiej im. ks. Jerzego Popiełuszki w Przysieku

Diecezjalne Centrum Kultury – Zamek Bierzgłowski

Siedziba Toruńskie Centrum Caritas

Kościół pw. św. Józefa i sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Toruniu

Wyższe Seminarium Duchowne w Toruniu

Muzeum Diecezjalne w Toruniu

Centrum Dialogu im. Jana Pawła II w Toruniu

Wydział Teologiczny UMK w Toruniu

Klasztor Zgromadzenia sióstr Świętego Wincentego a Paulo w Chełmnie

Klasztor franciszkanów w Toruniu

Dom Prowincjalny Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Toruniu

Tablica znajdująca się na lotnisku Aeroklubu Pomorskiego upamiętniająca wizytę Jana Pawła II w dniu 7 czerwca 1999 roku w Toruniu

Diecezja toruńska (łac. Dioecesis Thoruniensis) – jedna z trzech diecezji obrządku łacińskiego metropolii gdańskiej w Polsce.

Lokalizacja

Diecezja toruńska znajduje się w północnej Polsce i od północy graniczy z diecezjami pelplińska i elbląską, od wschodu z archidiecezją warmińską, od południa z diecezjami: płocką, włocławską i archidiecezją gnieźnieńską, zaś od zachodu z diecezją bydgoską.

Historia

Diecezja toruńska została ustanowiona 25 marca 1992 roku przez papieża Jana Pawła II bullą „Totus Tuus Poloniae populus”. Powstała ona z dużej części dawnej diecezji chełmińskiej, erygowanej przez papieża Innocentego IV 29 lipca 1243 roku oraz z jednego dekanatu archidiecezji gnieźnieńskiej^[2][3].

Pierwszym biskupem toruńskim został ówczesny biskup pomocniczy płocki Andrzej Suski, a jego ingres do katedry odbył się 31 maja 1992 roku^[4].

Bazyliką katedralną stał się najstarszy kościół Torunia, pochodzący z XIV wieku, pw. św. św. Janów. Pierwotnie pełnił on funkcję kościoła parafialnego dla Starego Miasta. W 1935 roku podniesiony do rangi bazyliki mniejszej przez papieża Piusa XI^[5].

Patronką diecezji toruńskiej została Matka Boża Nieustającej Pomocy, która od 1962 roku patronowała także byłej diecezji chełmińskiej. Jej cudowny wizerunek znajduje się w diecezjalnym sanktuarium na Bielanach w Toruniu, gdzie posługę sprawują ojcowie redemptoryści^[6].

Ważnym wydarzeniem w historii diecezji toruńskiej była mająca miejsce 7 czerwca 1999 roku wizyta papieża Jana Pawła II w Toruniu, podczas której nawiedził katedrę św. św. Janów, w Auli UMK spotkał się z przedstawicielami polskiej nauki, na terenie lotniska odprawił nabożeństwo czerwcowe oraz dokonał beatyfikacji ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego^[7].

11 listopada 2017 roku papież Franciszek przyjął rezygnację ks. bp. Andrzeja Suskiego z posługi biskupa toruńskiego. Jednocześnie mianował biskupem toruńskim bp. Wiesława Śmigla – biskupa pomocniczego diecezji pelplińskiej. Jego kanoniczne objęcie diecezji miało miejsce 8 grudnia 2017 roku, zaś ingres do bazyliki katedralnej świętych Janów odbył się 10 grudnia tegoż roku^[8][9].

Biskupi

Instytucje diecezjalne

Toruń

• Kuria Diecezjalna Toruńska
• Kapituła Katedralna Toruńska
• Sąd Biskupi
• Wyższe Seminarium Duchowne
• Diecezjalne Dzieło Powołań i Ośrodek Powołaniowy
• Studium Muzyki Kościelnej Diecezji Toruńskiej im. G.G. Gorczyckiego^[10]
• Diecezjalny Ośrodek Katechumenatu Dorosłych^[11]
• Toruńskie Centrum Caritas (centrala)
• Muzeum Diecezjalne
• Biblioteka Diecezjalna im. ks. Stanisława Kujota
• Archiwum Akt Dawnych Diecezji Toruńskiej im. ks. Alfonsa Mańkowskiego
• Centrum Dialogu Społecznego im. Jana Pawła II
• Centrum Dialogu im. Jana Pawła II
• Diecezjalne Duszpasterstwo Parlamentarzystów i Samorządowców^[12]
• Ośrodek Duszpasterstwa Turystycznego
• Szkoła Nowej Ewangelizacji Diecezji Toruńskiej Świętego Jana Umiłowanego Ucznia
• Diecezjalny Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy
• Katolicki Ośrodek Psychologiczno-Pastoralny „Cyrenejczyk”
• Katolicki Uniwersytet Ludowy Diecezji Toruńskiej
• Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne^[13]
• Księgarnia Diecezjalna
• Dom Kapłański „Fraternitas”
• Dom dla księży rezydentów

Przysiek

• Ośrodek Formacji Diakonów Stałych^[14]
• Bursa Akademicka Caritas Diecezji Toruńskiej im. ks. Jerzego Popiełuszki

Górsk

• Centrum Edukacji Młodzieży im. ks. Jerzego Popiełuszki^[15]

Zamek Bierzgłowski

• Diecezjalne Centrum Kultury – Zamek Bierzgłowski

Główne świątynie

Kościoły diecezjalne

Zdjęcie	Nazwa	Historia	Miasto
	Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty	Kościół pochodzi z początków XIII wieku. W latach 1530–1583 służył protestantom, a przez następne 13 lat użytkowany był wspólnie przez katolików i protestantów. W 1596 roku kościół przejmują jezuici i w ich posiadaniu świątynia jest do 1772 roku, kiedy to gospodarzem świątyni stają się księża diecezjalni. Od 1935 roku ma ona tytuł bazyliki mniejszej, a od 1992 roku jest katedrą diecezji toruńskiej[16].	Toruń
	Bazylika Konkatedralna Świętej Trójcy	Kościół pochodzi z początków XIII wieku. W latach 1251–1821 był on katedrą diecezji chełmińskiej. Od 1982 roku ma tytuł bazyliki mniejszej, a od 1994 roku jest konkatedrą diecezji toruńskiej[17].	Chełmża
	Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła	Kościół pochodzi z początku XIV wieku. Od 1971 roku ma tytuł bazyliki mniejszej[18].	Nowe Miasto Lubawskie
	Bazylika Mniejsza św. Mikołaja	Kościół pochodzi z początku XIV wieku. Od 2010 roku ma tytuł bazyliki mniejszej[19].	Grudziądz

Kościoły garnizonowe

• Kościół św. Katarzyny, Toruń
• Kościół św. Stanisława Kostki, Grudziądz
• Kościół Matki Bożej Częstochowskiej, Chełmno

Kościół akademicki

• kościół św. Ducha, Toruń

Kapituły

Podział administracyjny

Diecezja obejmuje teren 5427 km², który zamieszkuje 617 694 mieszkańców. Podzielona jest ona na trzy rejony: brodnicki, grudziądzki i toruński, na które składają się 24 dekanaty ze 196 parafiami^[24].

Mapa diecezji

Dekanaty

Liczba dekanatów w diecezji toruńskiej:

Dekanaty historyczne

Miasta diecezji

Miasta znajdujące się na terenie diecezji toruńskiej

herb	miasto	ludność	dekanat	województwo	powiat
	Toruń	202 591	Toruń I Toruń II Toruń III Toruń IV	kujawsko-pomorskie	toruński
	Grudziądz	96 111	Grudziądz I Grudziądz II	kujawsko-pomorskie	grudziądzki
	Brodnica	28 471	Brodnica	kujawsko-pomorskie	brodnicki
	Działdowo	21 619	Działdowo	warmińsko-mazurskie	działdowski
	Chełmno	20 622	Chełmno	kujawsko-pomorskie	chełmiński
	Chełmża	14 965	Chełmża	kujawsko-pomorskie	toruński
	Wąbrzeźno	13 877	Wąbrzeźno	kujawsko-pomorskie	wąbrzeski
	Nowe Miasto Lubawskie	11 230	Nowe Miasto Lubawskie	warmińsko-mazurskie	nowomiejski
	Lubawa	10 124	Lubawa	warmińsko-mazurskie	lubawski
	Lidzbark	8217	Lidzbark Welski	warmińsko-mazurskie	działdowski
	Kowalewo Pomorskie	4115	Kowalewo Pomorskie	kujawsko-pomorskie	golubsko-dobrzyński
	Jabłonowo Pomorskie	3645	Jabłonowo Pomorskie	kujawsko-pomorskie	brodnicki
	Łasin	3271	Łasin	kujawsko-pomorskie	grudziądzki
	Golub	1887 (Golub)	Golub	kujawsko-pomorskie	golubsko-dobrzyński
	Radzyń Chełmiński	1878	Radzyń Chełmiński	kujawsko-pomorskie	grudziądzki

Sanktuaria

Rejon brodnicki

• Boleszyn – Matki Bożej Bolesnej
• Brzozie – Matki Bożej Łaskawej
• Działdowo – bł. Męczenników abpa Juliana Nowowiejskiego i bpa Leona Wetmańskiego
• Lubawa – Matki Bożej Lipskiej
• Nowe Miasto Lubawskie – Matki Bożej Łąkowskiej
• Wardęgowo – Matki Bożej Wardęgowskiej

Rejon grudziądzki

• Chełmno – Matki Bożej Bolesnej
• Grudziądz – Matki Bożej Łaskawej
• Jabłonowo Pomorskie – bł. Marii Karłowskiej
• Lisewo – Matki Bożej
• Mokre – Matki Bożej Mokrzańskiej
• Rywałd – Matki Bożej Rywałdzkiej
• Wąbrzeźno – Matki Bożej Brzemiennej

Rejon toruński

• Chełmonie – Matki Bożej Brzemiennej
• Chełmża – bł. Juty w Bielczynach
• Kowalewo Pomorskie – Matki Bożej z Dzieciątkiem
• Nawra – Matki Bożej Nawrzańskiej
• Toruń – bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego
• Toruń – Matki Bożej Nieustającej Pomocy
• Toruń – Miłosierdzia Bożego i św. siostry Faustyny
• Toruń – Matki Bożej Podgórskiej Niepokalanej Królowej Rodzin
• Toruń – Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II^[26]
• Toruń – św. Jakuba^[27]

Patroni

Błogosławieni związani z diecezją toruńską^[28]:

Główna patronka

• Matka Boża Nieustającej Pomocy

Drugorzędni

• bł. Stefan Wincenty Frelichowski – kapłan, męczennik, patron harcerzy polskich
• bł. Maria Karłowska – założycielka Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej
• bł. Juta z Chełmży – niemiecka arystokratka, mistyczka, pustelnica, patronka dzieł miłosierdzia
• bł. Jan z Łobdowa – prezbiter, franciszkanin konwentualny, doktor teologii, mistyk, kaznodzieja, patron flisaków i żeglarzy

Słudzy Boży diecezji

• Magdalena Mortęska – polska zakonnica ze zgromadzenia Mniszek Zakonu św. Benedykta (benedyktynek), ksieni klasztoru benedyktynek w Chełmnie, mistyczka
• bp Adolf Piotr Szelążek – biskup pomocniczy płocki w latach 1918–1925, biskup diecezjalny łucki w latach 1926–1950, założyciel Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus

Zakony

Męskie

Żeńskie

Diakonat stały

W diecezji posługuje trzech diakonów stałych^[32]:

Okna życia

Okno Życia u sióstr św. Elżbiety przy ul. Rabiańskiej 2 w Toruniu

Okna życia na terenie diecezji:

Diecezjalna Droga Krzyżowa

Pierwsza diecezjalna Droga Krzyżowa ulicami Zespołu Staromiejskiego w Toruniu przeszła w 1995 roku. Jej trasa wiedzie z kościoła garnizonowego św. Katarzyny przez ulice: św. Katarzyny – Rynek Nowomiejski – Królowej Jadwigi – Szeroką – Żeglarską, do bazyliki katedralnej św. św. Janów. W nabożeństwie tym biorą udział biskupi toruńscy, duchowieństwo, klerycy Wyższego Seminarium Duchownego, władze miasta i województwa, żołnierze Garnizonu Toruń oraz mieszkańcy Torunia. W Drodze Krzyżowej uczestniczą także przedstawiciele parafii ewangelicko-augsburskiej i parafii prawosławnej. Krzyż niesiony jest przez poszczególne grupy społeczne miasta i diecezji. Po drodze rozważane są kolejne etapy Męki Pańskiej^[36][37].

Droga Krzyżowa, w której bierze udział ponad 2500 wiernych, odbywa się zawsze w piątek poprzedzający Niedzielę Palmową i kończy się mszą świętą odprawianą w katedrze. Jej organizatorem jest parafia katedralna^[38][39][40].

Misteria Męki Pańskiej

Na terenie diecezji toruńskiej misteria pasyjne są wystawiane^[41]:

Adoracje Najświętszego Sakramentu

Monstrancja

Betlejemskie Światło Pokoju

Kościoły na terenie diecezji toruńskiej, w których przez cały rok trwa całodzienna adoracja Najświętszego Sakramentu^[45]:

Betlejemskie Światło Pokoju

Statystyka

Liczba nowo wyświęconych kapłanów w diecezji toruńskiej w latach 1992–2020^{[48][49][50][51][52][53][54][55][56][57][58][59][60][61][62]}:

Festiwale

• Świętojański Festiwal Muzyki Organowej w Toruniu
• Song of Songs Festival w Toruniu
• Ogólnopolski Festiwal Pieśni i Piosenki Bożonarodzeniowej w Toruniu

Pielgrzymka

Galeria

• 

  Kościół św. Marii Magdaleny w Kurzętniku

• 

  Kościół św. Anny w Radzyniu Chełmińskim

• 

  Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Golubiu-Dobrzyniu (Golub)

• 

  Kościół św. Ducha w Chełmnie

• 

  Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Michała Archanioła w Lubawie

• 

  Kościół św. Mikołaja, św. Stanisława i św. Jana Chrzciciela w Ostromecku

• 

  Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Brodnicy

• 

  Kościół Chrystusa Króla w Grabowcu

• 

  Kościół św. Wojciecha w Lidzbarku

• 

  Kościół św. Wojciecha w Złotorii

• 

  Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Grudziądzu

• 

  Kościół Świętego Wojciecha w Działdowie

• 

  Kościół św. Maksymiliana Kolbego w Toruniu

• 

  Kościół Chrystusa Króla w Toruniu

Zobacz też

• Biskupi toruńscy
• Metropolia gdańska
• Herb diecezji toruńskiej
• Biskupi chełmińscy
• Diecezje Pruskie
• Budynek biskupa seniora diecezji toruńskiej
• Budowle sakralne w Toruniu
• Religia w Toruniu
• Ziemia chełmińska
• Medal „Zasłużony dla Diecezji Toruńskiej”
• Piesza Pielgrzymka Diecezji Toruńskiej na Jasną Górę

Przypisy

Bibliografia

• Ks. Witold Zdaniewicz, Ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 693–708) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2.

Linki zewnętrzne

• Diecezja toruńska
• Diecezja toruńska na Catholic-Hierarchy.org