Dinozauromorfy

Dinozauromorfy
Dinosauromorpha
Benton, 1985
Ilustracja
Dromomeron – przedstawiciel Lagerpetidae
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typstrunowce
Podtypkręgowce
Gromadazauropsydy
Podgromadadiapsydy
Infragromadaarchozauromorfy
(bez rangi)archozaury
(bez rangi)Ornithodira
(bez rangi)dinozauromorfy
Podtaksony

Dinozauromorfy (Dinosauromorpha) – klad archozaurów obejmujący grupę Dinosauria i taksony blisko z nią spokrewnione. Bazalnymi dinozauromorfami są m.in. Marasuchus, przypuszczalnie tożsamy z nim Lagosuchus, Saltopus, Nyasasaurus (choć może być on dinozaurem[1]) oraz bardziej zróżnicowane grupy Lagerpetidae i Silesauridae[2]. Tropy odkryte w Stryczowicach w województwie świętokrzyskim, reprezentujące ichnorodzaj Prorotodactylus, sugerują, że bazalni przedstawiciele Dinosauromorpha żyli już we wczesnym oleneku[3]. Przypisywanie tych tropów do dinozauromorfów (a nawet w ogóle do archozauromorfów) jest jednak dyskusyjne[4]. Najstarsze pewne skamieniałości dinozauromorfów pochodzą ze środkowotriasowych złóż Manda w Tanzanii – znane są stamtąd m.in. Asilisaurus i Nyasasaurus. Są to jednak taksony stosunkowo zaawansowane, co sugeruje, że dinozauromorfy wyewoluowały jeszcze wcześniej[1]. Najmłodsze dinozauromorfy niebędące dinozaurami znane są z noryku, choć niektóre retyckie skamieniałości również mogą należeć do tej grupy[2][5]. Jedynymi żyjącymi dziś dinozauromorfami są ptaki.

Termin Dinosauromorpha został ukuty przez Michaela Bentona w 1985 roku[6]. Jako nazwę kladu pierwszy zdefiniował go Paul Sereno, który w 1991 roku przedstawił definicję typu node-based, wedle której do Dinosauromorpha należą: ostatni wspólny przodek Lagerpeton chanarensis, Lagosuchus talampayensis, Pseudolagosuchus major oraz Dinosauria (w tym ptaków) i wszyscy jego potomkowie. W tym samym artykule Sereno stwierdził jednak, że nazwa Dinosauromorpha odnosi się do kladu obejmującego przedstawicieli Ornithodira bliżej spokrewnionych z dinozaurami niż z pterozaurami[7]. Odmienną definicję Sereno przedstawił w 2005 roku – według niej Dinosauromorpha to grupa obejmująca Passer domesticus i wszystkie gatunki bliżej spokrewnione z nim, niż z Pterodactylus antiquus, Ornithosuchus woodwardi lub Crocodylus niloticus[8]. Jeśli pterozaury nie byłyby blisko spokrewnione z dinozaurami – co postulowali niektórzy autorzy[6][9] – nowa definicja pozostałaby poprawna, określając także relacje z Crurotarsi; w takim wypadku Dinosauromorpha byłoby starszym synonimem Avemetatarsalia.

Uproszczony kladogram dinozauromorfów według Nesbitta i in. (2013)[1], w którym Nyasasaurus nie należy do Dinosauria
Dinosauromorpha 

 Lagerpetidae


 Dinosauriformes 

 Marasuchus


unnamed

 Silesauridae


unnamed

 Nyasasaurus



 Dinosauria






Przypisy

  1. a b c Sterling J. Nesbitt, Paul M. Barrett, Sarah Werning, Christian A. Sidor, Alan J. Charig. The oldest dinosaur? A Middle Triassic dinosauriform from Tanzania. „Biology Letters”. 9: 20120949, 2013. DOI: 10.1098/rsbl.2012.0949 (ang.). 
  2. a b Max C. Langer, Sterling J. Nesbitt, Jonathas S. Bittencourt, Randal B. Irmis: Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: Sterling J. Nesbitt, Julia B. Desojo, Randall B. Irmis (red.): Anatomy, Phylogeny and Palaeobiology of Early Archosaurs and their Kin. Geological Society of London, Special Publications 379, 2013, s. 157–186. (ang.)
  3. Stephen L. Brusatte, Grzegorz Niedźwiedzki, Richard J. Butler. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 278 (1708), s. 1107–1113, 2011. DOI: 10.1098/rspb.2010.1746 (ang.). 
  4. Kevin Padian. The problem of dinosaur origins: integrating three approaches to the rise of Dinosauria. „Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh”. 103, s. 423–442, 2013 [2012]. DOI: 10.1017/S1755691013000431 (ang.). 
  5. Tomasz Skawiński, Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński, Marcin Szermański, Mateusz Tałanda, Dawid Surmik, Grzegorz Niedźwiedzki. A re-evaluation of the historical 'dinosaur' remains from the Middle-Upper Triassic of Poland. „Historical Biology”, 2016. DOI: 10.1080/08912963.2016.1188385 (ang.). 
  6. a b Michael J. Benton. Classification and phylogeny of the diapsid reptiles. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 84 (2), s. 97–164, 1985. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1985.tb01796.x (ang.). 
  7. Paul C. Sereno. Basal archosaurs: phylogenetic relationships and functional implications. „Society of Vertebrate Paleontology Memoir”. 2, s. 1–53, 1991. DOI: 10.1080/02724634.1991.10011426 (ang.). 
  8. Sereno, P. C. 2005. Dinosauromorpha. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 13 listopada 2016]
  9. S. Christopher Bennett. The phylogenetic position of the Pterosauria within the Archosauromorpha. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 118 (3), s. 261–308, 1996. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1996.tb01267.x (ang.). 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Dromomeron BW.jpg
Autor: Nobu Tamura (http://spinops.blogspot.com), Licencja: CC BY 2.5
Hypothetical reconstruction of Dromomeron romeri, a dinosauriform from the Late Triassic of New Mexico, pencil drawing