Dionizy Bielański

Dionizy Bielański
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia1 kwietnia 1939
Staweczki
Data i miejsce śmierci16 lipca 1975
Kúty
Zawód, zajęcieinstruktor lotniczy,
pilot agro

Dionizy Bielański (ur. 1 kwietnia 1939 w Staweczkach, zm. 16 lipca 1975 w Kútach) – polski instruktor lotnictwa, pilot Ludowego Wojska Polskiego, 16 lipca 1975 r. zestrzelony nad terytorium Czechosłowacji podczas próby ucieczki do Austrii.

Życiorys

Dionizy Bielański urodził się w wołyńskiej wsi Staweczki, w rodzinie Szymona i Wacławy z Lewandowskich. Pracę zawodową zaczął jako ślusarz w 1955 r. w zakładach włókienniczych Celwiskoza w Jeleniej Górze. Po szkole średniej ukończonej w Szklarskiej Porębie wstąpił do wojskowej szkoły lotniczej w Dęblinie. Z lotnictwem związał się w 1968 r., kiedy podjął pracę w charakterze instruktora lotniczego w szkole szybowcowej na górze Żar[1]. 1 kwietnia 1969 r. został zatrudniony w Aeroklubie Opolskim, gdzie kierował sekcją samolotu aeroklubu. Dzięki jego inicjatywie został we wrześniu 1969 r. zorganizowany I Opolski Rajd Pilotów i Dziennikarzy, który cyklicznie odbywał się w kolejnych latach[2]. Od 1972 r. pracował w Zakładzie Usług Agrolotniczych (ZUA) w Gdańsku. W 1973 r. rozpoczął pracę w ZUA we Wrocławiu[1].

Do swojego ostatniego lotu Bielański wystartował cywilnym dwupłatowym samolotem An-2 z Gawłówka niedaleko Bochni. Gdy przelatywał nad granicą z Czechosłowacją, został dostrzeżony z lotniska wojskowego w Żylinie[3] i niebawem wystartowały ku niemu czechosłowackie samoloty wojskowe: jeden myśliwiec bojowy MiG-21 i dwa samoloty szkolno-bojowe Aero L-29 Delfín. Czechosłowackie prawo nie pozwalało zestrzelić cywilnej maszyny, jednakże na rozkaz przełożonych, nie reagującego na wezwania o podporządkowanie i strzały ostrzegawcze Bielańskiego, o 15:56[3], 8 kilometrów od granicy Austrii, w okolicach zachodniosłowackiej miejscowości Kúty serią z karabinu zestrzelił pilot L-29, kpt. Vlastimil Navrátil[4].

Wrak samolotu Dionizego Bielańskiego w miejscowości Kúty

Wydając rozkaz zestrzelenia Bielańskiego czechosłowaccy wojskowi powoływali się na to, że rozkaz zestrzelenia miał nadejść z polskiej strony, konkretnie od generała Wojciecha Jaruzelskiego[3]. W lipcu 2009 Biuro Edukacji Publicznej IPN ujawniło notatkę SB wskazującą na to, że Jaruzelski wydał zgodę (nie rozkaz, którego nie miał prawa wydać w tej sytuacji) na zestrzelenie samolotu. Według tej samej notatki Bielański miał być w PRL oskarżany o przestępstwa gospodarcze[5].

Dr Łukasz Kamiński, szef IPN, odnalazł oryginalny i bardzo wiarygodny dokument świadczący o tym, że to Jaruzelski, wówczas pełniący funkcję ministra obrony narodowej, kazał zabić Bielańskiego. W tej sprawie w 2013 r. wszczęto śledztwo i wydano postanowienie o przedstawieniu generałowi zarzutu popełnienia zbrodni komunistycznej[6].

Dionizy Bielański miał żonę i dwie córki. Został pochowany na cmentarzu w Opolu Półwsi[7].

W literaturze

W styczniu 2014 roku, w zbiorze Powietrze jest zimne ukazało się opowiadanie Aleksandra Sowy pt. „Kryptonim Ikar”. Utwór jest oparty na faktach i porusza temat ucieczki Bielańskiego[8].

W filmie

Zestrzelony nad Czechosłowacją w reżyserii Jerzego Morawskiego z 2009 roku. W tym filmie Anna Bielańska-Pawliszyn próbuje wyjaśnić okoliczności śmierci ojca.

Przypisy

  1. a b Dionizy Bielański (pol.). Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. [dostęp 2020-07-16].
  2. Skrzydlata Polska 22'1971 ↓, s. 3.
  3. a b c IPN: to Jaruzelski kazał strzelać, Rzeczpospolita, 03-07-2009.
  4. Rocznica zestrzelenia Dionizego Bielańskiego podczas ucieczki z Polski samolotem An-2 (pol.). dlapilota.pl. [dostęp 2021-03-30].
  5. Historyk IPN: Jaruzelski dał zielone światło. TVN24, 2009. [dostęp 2009-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-06)].
  6. IPN nie ma wątpliwości: Jaruzelski kazał zabić polskiego pilota. Super Express, 2013-07-19.
  7. Upadek Ikara - jak zginął opolski pilot Dionizy Bielański. nto.pl. [dostęp 2019-08-25].
  8. Powietrze jest zimne. W: Lotnicza Polska [on-line]. lotniczapolska.pl, 2014-01-27. [dostęp 2015-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)].

Bibliografia

  • Sylwetki tygodnia: Dionizy Bielański. „Skrzydlata Polska”. 22/1971, 30 maja 1971. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Dionizy Bielański.png
Dionizy Bielański
Wrak samolotu Dionizego Bielańskiego.png
Wrak samolotu Dionizego Bielańskiego w miejscowości Kúty