Dirvonėnai (okręg szawelski)

Dirvonėnai
Dyrwiany
Ilustracja
Dyrwiany (2010)
Państwo

 Litwa

Okręg

szawelski

Rejon

szawelski

Gmina

Raudėnai

Populacja (2011)
• liczba ludności


352

Położenie na mapie Litwy
Ziemia55°58′01″N 22°47′10″E/55,966944 22,786111
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Dirvonėnai (hist., pol. Dyrwiany, Wielkie Dyrwiany) – wieś na Litwie w rejonie szawelskim okręgu szawelskiego, 33 km na zachód od Szawli.

Historia

Dyrwiany były niegdyś centrum obszernego dominium Wielkie Dyrwiany. Były też siedzibą jednego z 28 traktów Księstwa Żmudzkiego (odpowiedników powiatów w innych województwach). Przed XVII wiekiem stanowiły część magnackiej fortuny Kurtowian[1]. Według przekazów rodzinnych – przez trzy stulecia (XVII–XIX wiek) było to dziedzictwo rodziny Nagurskich herbu Pobóg[2] (lub Ostoja[3]). Pierwszym znanym z nazwiska dziedzicem majątku był Jan Nagurski (ur. przed 1660 rokiem). W XVIII wieku gospodarował tu Kajetan Nagurski (1765–1802), chorąży powiatu szawelskiego. Po jego bezpotomnej śmierci majątek odziedziczył jego brat stryjeczny Dominik. W XIX wieku właścicielami majątku byli m.in. Lucjan Nagurski i jego syn Jan Nagurski (1860–1920). Przed 1900 rokiem majątek podzielono między braci, m.in. Jana i Zygmunta, który otrzymał jedną z części dóbr – Pojeziory wraz z tamtejszym folwarkiem. Jan otrzymał Dyrwiany.

Na początku XIX wieku dominium liczyło 400 włók ziemi, w drugiej połowie tego wieku, przed rodzinnym podziałem majątku liczył on 160 włók (z folwarkami i wsiami zasiedlonymi przez dzierżawców)[1].

W czasie I wojny światowej majątek i dwór zostały zdewastowane. Po wojnie majątek rozparcelowano, wokół dworu pozostawiono 80 ha. Ostatnią właścicielką okrojonej części majątku była córka Jana Nagurskiego – Janina Szuszowicz[3] (Szuszowić[2]) (~1900–1983).

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Dyrwiany, wcześniej będące siedzibą trktu Wielkie Dyrwiany Księstwa Żmudzkiego Rzeczypospolitej[2] znalazły się na terenie powiatu szawelskiego guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego. W II połowie XIX wieku należały do gminy Kurszany, do parafii rawdziańskiej[1].

10 października 1920 roku na podstawie umowy suwalskiej przyznano je Litwie, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.

W 1920 roku powstała tu szkoła podstawowa. Była tu też siedziba kołchozu. Od 2001 roku funkcjonuje tu liceum ogólnokształcące.

23 sierpnia 1894 w Dyrwianach urodził się Zygmunt Gużewski – major Wojska Polskiego i kawaler Orderu Virtuti Militari.

Demografia folwarku i wsi

(c) VietovesLt, CC BY 3.0
Pomnik poległych żołnierzy radzieckich w centrum wsi (2013)
1667 – 309
1923 – 110
1959 – 163
1970 – 238
1979 – 287
1985 – 301
1989 – 360
2001 – 414
2011 – 352[4].

Nieistniejący dwór

Tutejszy dwór był to dziewięcioosiowy, drewniany dom, pośrodku piętrowy, z parterowymi skrzydłami i wysuniętym do przodu przedsionkiem, nad którym był taras, przykryty wysokim, gładkim, gontowym dachem[2].

Majątek Dyrwiany został opisany (przy okazji opisu majątku Pojeziory) w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c Dyrwiany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 257. W Słowniku geograficznym konsekwentnie nazwisko właścicieli pisane jest jako Nagórski.
  2. ↑ a b c d e Pojeziory, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 254–257, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  3. ↑ a b Marek Minakowski, Profil Jana Nagurskiego w Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego [dostęp 2019-05-05].
  4. ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [dostęp 2019-05-05] (ang.).

Media użyte na tej stronie