Dobra (powiat przeworski)

Artykuł

50°11′40″N 22°40′48″E

- błąd

39 m

WD

50°11'38"N, 22°41'25"E, 50°11'44.02"N, 22°41'8.20"E

- błąd

1957 m

Odległość

433 m

Dobra
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny (dawna cerkiew)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przeworski

Gmina

Sieniawa

Liczba ludności (2011)

479[1]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-530[2]

Tablice rejestracyjne

RPZ

SIMC

0611117[3]

Położenie na mapie gminy Sieniawa
Mapa konturowa gminy Sieniawa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Położenie na mapie powiatu przeworskiego
Mapa konturowa powiatu przeworskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Ziemia50°11′40″N 22°40′48″E/50,194444 22,680000
Strona internetowa

Dobra – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa[4][3].

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

W pobliżu wsi znajduje się rezerwat przyrody Lupa.

Części wsi

Integralne części wsi Dobra[4][3]
SIMCNazwaRodzaj
0611123Buniowskieczęść wsi
0611130Chatałyczęść wsi
0611146Iwankiczęść wsi
0611152Ożgiczęść wsi
0611169Pod Lupączęść wsi
0611175Porębyczęść wsi
0611181Sławgóraczęść wsi
0611198Twardeczęść wsi
0611206Zagóraczęść wsi

Historia

Pierwsze wspomnienie w źródłach pojawia się w 1470 roku, podczas ustanowienia Ordynacji Jarosławskiej. W dokumencie ustanowienia Ordynacji Jarosławskiej, obok Dobrej są wymieniane też pobliskie: Jarosław, Przeworsk, Radawa, Szówsko, Wiązownica, Leżachów, Dybków, Dąbrowica, Manasterz, Nielepkowice, Pełkinie, Grodzisko, Gniewczyna i Tryńcza. Wieś była wzmiankowana w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej z 1515 roku, gdy wieś posiadała 9 łanów kmiecych[5]. Kolejne regestra z 1589 roku wzmiankują, że wieś posiadała 14 łanów kmiecych[6].

W 1594 roku część jej dóbr jarosławskich przypadło Katarzynie Sieniawskiej[7], która w 1593 roku została poślubiona przez Adama Hieronima Sieniawskiego. Ostatnią z rodu Sieniawskich była Zofia Czartoryska z Sieniawskich, która w 1731 roku została poślubiona przez Augusta Aleksandra Czartoryskiego i od tego czasu właścicielami dóbr Sieniawskich stali się Czartoryscy. W 1897 roku została utworzona Ordynacja Sieniawska Czartoryskich, która istniała do reformy rolnej w 1944 roku.

Wieś następnie wzmiankowana w latach: 1628 (14 łanów)[8], 1651 (14 łanów)[9] i 1658 (12 łanów)[10]. W 1674 roku w Dobrej były 72 domy (w tym 21 w folwarku dzierżawionym przez Łabęckiego, Kędzierskiego i Forca; oraz 51 domów wiejskich)[11].

W 1902 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Olech Lepech, a w 372 domach było 2090 mieszkańców[12]. W 1921 roku w Dobrej było 318 domów. W 1926 roku było 90 żydów, a w 1930 roku było 60 żydów.

Według W. Kubijowicza w 1939 roku w Dobrej było 2530 mieszkańców (w tym: 1880 Ukraińców, 630 Polaków i 20 żydów). W latach 1945–1946 ludność ukraińska była z inicjatywy Polaków przybyłych z Wołynia wielokrotnie atakowana przez partyzantów z Sieniawy i Wylewy, którzy dokonywali licznych mordów i rabunków. Wieś była siedzibą Kuszcza Dobrzańskiego i działał oddział samoobrony SKW. 17 czerwca 1945 roku grupa 150 osób złożona z MO i partyzantów napadła na Dobrę, spaliła 270 domów, zdemolowała cerkiew i zamordowała 22 osoby. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 706 osób z 160 domów. Na pozostałych mieszkańców w latach 1945–1946 napadów dokonywało WP, UB i partyzanci[13]. W 1947 roku następnych mieszkańców wysiedlono podczas Akcji „Wisła” na Ziemie Odzyskane[14].

Kościół

Cerkiew greckokatolicka

Według regestru poborowego już na jakiś czas przed 1515 rokiem istniała w Dobrej cerkiew. W 1880 roku zbudowano murowaną cerkiew. Podczas I wojny światowej cerkiew została uszkodzona, a w 1921 roku została wyremontowana. Parochia posiadała 32 morgi pola. Parochia greckokatolicka istniała do 1945 roku.

Kościół rzymskokatolicki

Ludność polska w Dobrej należała od końca XVI wieku do kościoła w pobliskim Dybkowie, który ufundował Jan Kostka aby zapobiec przechodzeniu polskich wiernych do cerkwi, gdyż w tamtych czasach Polacy z powodu dalekiej odległości od kościoła w Jarosławiu dość licznie przechodzili do miejscowych cerkwi. Po założeniu Sieniawy należeli do parafii w Sieniawie. Po wysiedleniu grekokatolików, cerkiew została zaadaptowana na kościół pw. Przenajświętszego Serca Pana Jezusa, a w 1968 roku została erygowana parafia[15].

Oświata

Początki szkolnictwa w Dobrej są datowane na początek XIX wieku, gdy na jakiś czas przed 1830 rokiem przy cerkwi pw. Chrystusa Zmartwychwstałego, istniała szkoła parafialna (Schola Parochialis). W latach 1847–1849 nauczycielem był adjutor Jan Suchopałka, i było od 3 do 5 uczniów (Juv. 5).

W 1857 roku szkoła parafialna została zmieniona na szkołę trywialną, której nauczycielem został Michał Kiszakiewicz. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznania dziejów oświaty w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycieli. Od 1874 roku wszystkie szkoły w Galicji stały się publiczne reskryptem Rady szkolnej krajowej. Szkoły były najpierw tylko męskie, a od 1890 były już mieszane, czyli koedukacyjne. W 1908 roku szkoła w Dobrej stała się 2-klasowa. Od 1896 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Helena Połoszynowicz (1896–1897), Tekla Trembicka (1897–1898), Olga Trembicka (1900–1904), Stefania Pańkowska (1905–1907), Stefania Osierda (1908–1913), Osierdowa z Pańkowskich Stefania (1913–1914), Helena Natkowska (1908–1911), Wiktoria Palisak (1913–1914?). W 1897 roku zbudowano murowany budynek szkolny, w 1902 roku było 140 uczniów, a szkoła była ukraińskim językiem wykładowym[16].

20 maja 2009 roku odbyła się uroczystość nadania szkole imienia Unii Europejskiej.

Nauczyciele kierujący i kierownicy
1857–1858: Michał Kiszakiewicz[17].
1858–1862: Euzebiusz Dąbrowiecki[18].
1862–1892: Teofil Wańkowicz[19].
1892–1893: Władysław Różycki[20].
1893–1894: Emilia Makares[21].
1894–1896: Michał Stroiński[22].
1896–1906: Ferdynand Rożek[23].
1906–1934: Adam Osierda[24].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-01-22]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 226 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawa 1902. (str. 135) [dostęp 2018-01-27]
    [Cytat: Dobra lan. 9, mol. man. gr 6, tab. des, pop gr 15..]
  6. ↑ Aleksander Jabłonowski. Źródła Dziejowe. Tom XVIII. Część I. Polska XVI wieku pod względem Geograficzno-Statycznym. Tom VII. Część I. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawska Drukarnia Estetyczna. 1902. (str. 4) [dostęp 2018-01-27]
    [Cytat: Dobra lan. 14, pop ¼, taber. ¼, hort. c. agr. 20 hort. s. agr. 5, ing. c. pec. 5, ing. paup. 5.]
  7. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa. ks. Jakub Makara Dzieje Parafii Jarosławskiej. Odbitka z czasopisma „Jarosławskie wiadomości parafialne” (str. 94-95)
  8. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 49)
    [Cytat:Dobra: de laneis 14 per gr 30; pop de 1 quarta agri gr 7/9; idem de sinagoga fl. 2; tabernator de 1 quarta agri gr 7/9; idem a propinatione vini cremati gr 6; hortulani in agris residentes 20 per gr 6; hortulani agris carentes 5 per gr 4; inquilini pauperes 5 per gr 2; inquilini pecora habentes 5 per gr 8...........................23/1/0.]
  9. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 31)
    [Cytat: Dobra:de laneis 14 gr 30, popo de 1 quata agri gr 7/9, sinagoga libera, tabernator de 1 quarta agri gr 7/9, a propinatione vini cremati gr 6, hortulani in agris 20 per gr 8, hortulani in agris 5 per gr 6, inquilini cum pecore 5 per 5 gr 8, inquilini pauperes 5 per gr 2 .........21/1/0[22/21/0]]
  10. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1658. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 56)
    [Cytat: Dobra: de laneis 12 per gr 30, popo de 1 quarta agri gr 7/9, ecclesia libera, tabernator de 1 quarta agri gr 7/9, a propinatione vini cremati gr 6, hortulani in agris 20 per gr 6, hortulani in hortis 5 per gr 4, inquilini pauperes 5 per gr 2......19/1/0[17/21/0].
    Lanei vero 2 desolati et abiurati [16]54..........2/0/0    ]
  11. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 90)
    [Cytat: Dobra, m[a]g[nifi]ci vexill[iferi] r[eg]ni: curiae g[e]n[er]osorum Labęcki, Kędzierski, Forc, a personis suis, consortis et familia curiali in summa fl. ................................21/15.
    A personis subditorum tam romanorum quam rutenorum utriusque sexus cum popone n[ume]ro quinquaginta in summa fl. ...................51/0.    ]
  12. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 52) [dostęp 2018-01-29]
  13. ↑ Apokryf Ruski/Dobra
  14. ↑ Акція „Вісла” Список виселених в ході операції сіл та містечок (ua)
  15. ↑ Rocznik Archidiecezji Przemyskiej 1997 (str. 470) ISSN 1233-4685
  16. ↑ Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 140) [dostęp 2018-11-15]
  17. ↑ Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietez in Galizien fűr das Jahr 1858 (str. 197) [dostęp 2018-01-29]
  18. ↑ Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1859 (str. 212) [dostęp 2018-01-29]
  19. ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1863 (str. 337) [dostęp 2018-01-29]
  20. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1893 (str. 436) [dostęp 2018-01-29]
  21. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1894 (str. 436) [dostęp 2018-01-29]
  22. ↑ Szematysm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1895 (str. 436) [dostęp 2018-01-29]
  23. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1897 (str. 407) [dostęp 2018-01-29]
  24. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1907 (str. 591) [dostęp 2018-01-29]

Linki zewnętrzne

Gmina Sieniawa
Wsie
Integralne.
części wsi

Herb gminy Sieniawa

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego