Dobra Nowina według Mateusza i Marka
Dobra Nowina według Mateusza i Marka – przekład na język polski Ewangelii Mateusza i Ewangelii Marka z komentarzem, dokonany przez Władysława Witwickiego, w którym m.in. kwestionuje on zdrowie psychiczne Jezusa. Napisany został w 1942 roku[1], wydany w Warszawie w 1958 nakładem Państwowego Wydawnictwa Naukowego[2]. Przez niektórych religioznawców został on uznany za dzieło o doniosłym znaczeniu dla polskiego religioznawstwa oraz próbę interpretacji genezy chrześcijaństwa cenną ze względu na walory poznawcze[3][4], filologiczne i psychologiczne[5], lecz zebrał także głosy krytyczne[6][7][8][9].
Ogólna charakterystyka
Przekład Witwickiego stanowi stosunkowo wierne odtworzenie (z oryg. greka koine[10]) autentycznego języka tekstów ewangelii. Jednym z jego celów było dotarcie do pierwotnej formy Ewangelii Mateusza i Ewangelii Marka, do „języka ludowego, mówionego”[11], nie zniekształconego przez późniejsze zabiegi literackie[12]. Autorowi przekładu chodziło o oczyszczenie ewangelii z aparatu interpretacyjnego instytucji religijnych[11] (podkreślających ich wymiar boski) i zwrócenie ich kulturze świeckiej. Dokonał tego poprzez podkreślenie ich wymiaru ludzkiego[10][13][1]. Podobnie jak w objaśnieniach do poczynionych przez niego przekładów dialogów Platona, również w przypadku Dobrej Nowiny Witwicki stosował analizę semiotyczną. Na podstawie cech wypowiedzi wnioskował o przeżywanych uczuciach, cechach charakteru, stosunku do innych uczestników dialogu, stylu myślenia, preferowanych metodach prowadzenia sporów, itp[14].
O psychice Jezusa (Witwicki przyjmuje koncepcję jego historyczności) pisze:[15]
Tu mamy na każdym kroku do czynienia z rozdwojeniem wewnętrznym, z osobistą realizacją poezji czytanej, z przekonaniami nieodpartymi, które nie pochodzą ze spostrzeżeń uważnie kontrolowanych, tylko się rodzą same, z odczuciem swojej potęgi nadludzkiej i misji dziejowej, z przymusami wewnętrznymi, z nieliczeniem się z powagami i sugestiami otoczenia, z zaburzeniami w konflikcie z otoczeniem[16].
Tłumaczenie zostało opatrzone obszernym komentarzem Witwickiego, zawierającym analizę psychologiczną tekstu[4][12] oraz osób w nim występujących. Witwicki postawił sobie za główne zadanie odtworzenie psychologicznych portretów postaci ewangelistów, a zwłaszcza sylwetki głównego bohatera ewangelii – Jezusa[17]. Według Witwickiego Jezusa cechował subiektywizm wyrażający się „w patrzeniu na wartości wyłącznie z własnego punktu widzenia i narzucanie ich innym”[18], krótkowzroczność wynikająca ze skupienia na sobie[19], nietolerancyjny stosunek do religijnych i ideowych przeciwników:[15]
W stosunku do Żydów biednych, małych i wierzących był zawsze łaskawym dobroczyńcą; w stosunku do opornych, krytycznych, potężnych przeciwników, niemiłosierny i skrajny[20].
Komentując mowę Jezusa przeciwko uczonym w Piśmie i faryzeuszom (Mt 23, 13–36), pisze:
Wielki wybuch skrajnej niechęci, chociaż to za słabe słowo, przeciwko uczonym w Piśmie i Faryzeuszom. Niepohamowany bezsilny gniew dyktuje tu obelgi, za które w Kazaniu na Górze groziło piekło każdemu[21]. Wyrok potępienia wydany w formie ogólnej i skrajnej bez przesłuchania i obrony i bez litości i bez miłosierdzia. Wzmożone poczucie mocy i godności boskiej, która zamiast uznania i poddania się, napotkała na opór i krytykę[22].
Witwicki przypisuje Jezusowi silny egocentryzm oraz poczucie wyższości wobec ludzi, traktowanie ich przedmiotowo; drażliwość na punkcie własnego statusu i brak empatii wobec potrzeb innych ludzi, oschłość uczuciową oraz trudności w kontakcie ze światem. A także rozdwojenie jaźni, czyniące zeń typ schizotymiczny (według Ernsta Kretschmera) czy wręcz schizofreniczny. Stwierdza jednocześnie spójność rysującego się w tekście literackim obrazu, co pozwala domniemywać o istnieniu jego odpowiednika w osobie historycznego Jezusa z Nazaretu[23][24][1][25][26].
Interpretację postaci Jezusa z ewangelii Mateusza i Marka Witwicki kontynuował podczas zajęć ze studentami Uniwersytetu Warszawskiego[27] w ramach ostatniego prowadzonego przez siebie seminarium w latach 1946–1948[28] (w swoim domu w Konstancinie[27]).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Karina Jarzyńska: Jezus jako egocentryczny schizotymik. Racjonalista.pl, 2008-04-10. [dostęp 2022-10-31]. (pol.).
- ↑ Witwicki 1958 ↓.
- ↑ Jan Szmyd: Psychologiczny obraz religijności i mistyki. Z badań psychologów polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1996, s. 197. ISBN 83-86841-54-0. Cytat: „Komentarz do Dobrej Nowiny dotyczy także, w mniejszym stopniu, innych postaci Ewangelii (Jana Chrzciciela, apostołów). W całości stanowi oryginalną, jedyną w swoim rodzaju – jeśli chodzi o polską literaturę psychologiczną – próbę interpretacji podmiotowej genezy chrześcijaństwa, cenną ze względu na walory poznawcze i nader interesującą z metodologicznego punktu widzenia”.
- ↑ a b Andrzej Nowicki: Witwicki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 90. ISBN 83-214-0301-8. Cytat: „Doniosłe znaczenie dla polskiego religioznawstwa ma także dokonany przez Witwickiego przekład dwóch ewangelii z obszernym komentarzem, zawierającym analizę psychologiczną tekstu, połączoną z historyczną, socjologiczną, prawną oraz językową interpretacją faktów i wydarzeń”.
- ↑ Jarzyńska 2008 ↓, s. 39.
- ↑ Teresa Rzepa: Psychologia Władysława Witwickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991, s. 205. ISBN 83-232-0332-6. Cytat: „Najwięcej głosów krytycznych (poza Psychologią) otrzymały: przekład Dobrej Nowiny według Mateusza i Marka oraz Wiara oświeconych”.
- ↑ Władysław Smereka. Prof. Witwicki jako tłumacz Ewangelii. „Ruch Biblijny i Liturgiczny”. 3–4, s. 114–120, 1961. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne. ISSN 0209-0872. [dostęp 2018-12-18].
- ↑ Jarzyńska 2008 ↓, s. 40–42.
- ↑ Kratyczny wizerunek Jezusa Chrystusa. W: Amadeusz Citlak: Relacje społeczne świata antycznego w świetle teorii kratyzmu. Psychologia historyczna w szkole lwowsko-warszawskiej. Warszawa: Instytut Psychologii PAN, 2016, s. 56–65. ISBN 978-83-939589-7-9.
- ↑ a b Witwicki 1958 ↓, s. 15–16.
- ↑ a b Witwicki 1958 ↓, s. 16.
- ↑ a b Jan Szmyd: Psychologiczny obraz religijności i mistyki. Z badań psychologów polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1996, s. 195. ISBN 83-86841-54-0.
- ↑ Jarzyńska 2008 ↓, s. 29.
- ↑ Teresa Rzepa: Psychologia Władysława Witwickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991, s. 157. ISBN 83-232-0332-6.
- ↑ a b Jan Szmyd: Psychologiczny obraz religijności i mistyki. Z badań psychologów polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1996, s. 197. ISBN 83-86841-54-0.
- ↑ Witwicki 1958 ↓, s. 203.
- ↑ Jan Szmyd: Psychologiczny obraz religijności i mistyki. Z badań psychologów polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1996, s. 196. ISBN 83-86841-54-0.
- ↑ Witwicki 1958 ↓, s. 319.
- ↑ Jarzyńska 2008 ↓, s. 33–34.
- ↑ Witwicki 1958 ↓, s. 379.
- ↑ Mt 5,21-26; Biblia Poznańska (1973-1975)
- ↑ Witwicki 1958 ↓, s. 338.
- ↑ Witwicki 1958 ↓, s. 17, 379.
- ↑ Jarzyńska 2008 ↓, s. 36.
- ↑ Amadeusz Citlak. Psychobiography of Jesus Christ in view of Władysław Witwicki's theory of cratism. „Journal for Perspectives of Economic Political and Social Integration”. 21 (1–2), s. 155–184, grudzień 2015. Towarzystwo Naukowe KUL. DOI: 10.2478/pepsi-2015-0007. ISSN 2300-0945. OCLC 998362074. [dostęp 2022-09-21].
- ↑ Amadeusz Citlak: Relacje społeczne świata antycznego w świetle teorii kratyzmu. Psychologia historyczna w szkole lwowsko-warszawskiej. Warszawa: Instytut Psychologii PAN, 2016, s. 61–62. ISBN 978-83-939589-7-9.
- ↑ a b Teresa Rzepa: Psychologia Władysława Witwickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991, s. 184. ISBN 83-232-0332-6.
- ↑ Teresa Rzepa: Psychologia Władysława Witwickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991, s. 117, 119–120. ISBN 83-232-0332-6.
Bibliografia
- Karina Jarzyńska: Świeckie przekłady biblijne na język polski w XX wieku: Władysław Witwicki, Artur Sandauer i Czesław Miłosz. Kraków: Uniwersytet Jagielloński Wydział Filozoficzny, 2008. [dostęp 2021-01-08].
- Władysław Witwicki: Dobra Nowina według Mateusza i Marka. Warszawa: PWN, 1958. OCLC 681830910.