Dobra kultury współczesnej

Dobra kultury współczesnej (DKW) – lista wybitnych obiektów architektonicznych i zespołów urbanistycznych powstałych w okresie PRL znajdujących się w Warszawie, stworzona przez Oddział Warszawski Stowarzyszenia Architektów Polskich^[1].

Lista obejmuje 133 pozycje, które uznano za dzieła urbanistyki i architektury współczesnej, z okresu oddania do użytkowania: 1945–1989^[2]. Na liście znalazły się obiekty o nowatorskich rozwiązaniach architektonicznych, przestrzennych i technicznych, szanujące kontekst w otoczeniu i tradycję miejsca, nagradzane i wyróżniane, o wysokich walorach artystycznych i unikatowych cechach^[1]. Wybór odbył się w oparciu o 8 kryteriów: nowatorstwa, kontekstu, tradycji miejsca, symbolu w ujęciu ogólnym, uznania współczesnych, próby czasu, unikalności i kryterium artystyczne^[1].

Lista powstała w okresie 2000–2003^[1]. Udział w jej tworzeniu miało kilkanaście osób reprezentujących środowiska: architektów, urbanistów, historyków, historyków sztuki i varsavianistów^[1]. Lista została przekazana Prezydentowi Warszawy w 2006 z sugestią objęcia ochroną w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego^[1][2][3][4].

Lista nie ma mocy prawnej i po jej powstaniu kilka obiektów zostało już wyburzonych.

Lista dób Kultury Współczesnej w podziale na dzielnice

Bielany

Budynek IMiGW (d. PIHiM)

• osiedle Bielany I – ul. Skalbmierska, Reymonta, Oczapowskiego, Kasprowicza, Przybyszewskiego – architekci Maria i Kazimierz Piechotka
• osiedle Bielany I – ul. Schroegera – Maria i Kazimierz Piechotka
• osiedle Bielany II – ul. Nałkowskiej, Kasprowicza, Duracza, Żeromskiego, Podczaszyńskiego – Maria i Kazimierz Piechotka
• osiedle Bielany II-Serek – ul. Marymoncka, Duracza, Żeromskiego, Podczaszyńskiego – Maria i Kazimierz Piechotka
• osiedle Bielany III – ul. Magiera, Staffa, Perzyńskiego, Broniewskiego, Jarzębskiego – Maria i Kazimierz Piechotka
• szkoła przy ul. Staffa 3/5 – arch. Jerzy Baumiller, Jan Zdanowicz
• hala gier i pawilony Akademii Wychowania Fizycznego – ul. Marymoncka 36 (1960–1968) – Wojciech Zabłocki
• budynek PIHiM (obecnie Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej) – ul. Podleśna, Marymoncka 61 (1964–1965) – Borys von Zinserling
• kościół pw. św. Zygmunta – pl. Konfederacji 55 (1980–1981) – Zbigniew Pawelski

Mokotów

Supersam

Budynek YMCA przy ul. Konopnickiej 6 w Warszawie

• zespół zabudowy WSM Mokotów – ul. Dąbrowskiego i Malczewskiego (1947–1952)
• budynek Państwowego Instytutu Geologicznego – ul. Rakowiecka 4 (1949–1955)
• kino „Stolica” – ul. Narbutta 50a (1949–1950)
• gmach Szkoły Głównej Handlowej – al. Niepodległości 162 (1925–1951)
• budynek Instytutu Leków i Wytwórnia Surowic – ul. Chełmska 30/34 (1951–1953)
• budynki Polskiego Radia – al. Niepodległości 77/85 (1951–1957)
• pawilon tenisowy RKS „Warszawianka” (d. Start) – ul. Merliniego 9 (1954–1973, 1997)
• garaż Zajezdni Służby Zdrowia – ul. Woronicza 19 (1956–1958)
• osiedle „Wierzbno” – ul. Wołoska, Odyńca, al. Niepodległości, ul. Woronicza (1956–1967)
• „Supersam” – ul. Puławska 2 (1959–1962) (rozebrany w 2006)
• osiedla „Bruna”, osiedle „Batorego Zach.” – ul. Bruna, Stefana Batorego, al. Niepodległości
• dom przy ul. Bruna 2 (1960–1961)
• Dom Książki „Uniwersus” – ul. Belwederska 20/22 (1975–1981)
• osiedle „Sielce” – ul. Chełmska, Czerska, Łużycka, Sielecka (1953–1966)

Ochota

• kino „Ochota” – ul. Grójecka 69 (1949−1950)
• biurowiec PKP – ul. Grójecka 17 (ok. 1949)
• Hala Targowa „Kopińska” – ul. Kopińska 18 (1952−1957)
• zespół Archiwów Państwowych – ul. Hankiewicza, ul. Pawińskiego 1 (1954−1956)
• stadion RKS „Skra” – ul. Wawelska 5 (1954−1956)
• przystanek PKP „Ochota” – Al. Jerozolimskie 58 (1954−1962)
• osiedle Rakowiec WSM – ul. Żwirki i Wigury, Sanocka, Pruszkowska (1964)

Praga Południe

Osiedle Młodych

Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera

• ośrodek wioślarski YMCA – ul. Wał Miedzeszyński 397 (1947–1949)
• szkoła podstawowa – ul. Zwycięzców 7/9 (1948–1951)
• kino „1 Maj” – ul. Podskarbińska 4 (1949–1950)
• dom przy ul. Genewskiej 11 (ok. 1950)
• budynki Yacht Clubu Polski (LOK) – Wał Miedzeszyński 379 (1951–1954)
• Stadion Dziesięciolecia – al. Zieleniecka, ul. Wybrzeże Szczecińskie (1953–1955) (przebudowywany na Stadion Narodowy od 2008)
• osiedle Młodych – ul. Szaserów, ul. Garwolińska (1956–1961)
• wieżowiec i domy Ministerstwa Kultury i Sztuki – rondo Waszyngtona (1960–1965)
• osiedle „Przyczółek Grochowski” – ul. Ostrobramska (1968–1974)
• Dworzec Wschodni PKP – ul. Lubelska 1
• Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera – ul. Zamoyskiego 20 (1947–1949, przebudowa 1966–1976)

Praga Północ

• osiedle „Praga II” – pl. Hallera, ul. Szanajcy, Ratuszowa, Jagiellońska (1947–1955)
• osiedle „Praga I” (ZOR) – ul. Targowa, Ratuszowa, Jagiellońska, św. Cyryla i Metodego (1948–1952)
• kino „Praha” (1948–1949), ul. Jagiellońska 24–26 (zburzone w 2006)
• przystanek PKP „Stadion” – ul. Sokola 2 (1955–1958)

Śródmieście

Trasa W-Z

Budynek GUS

Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa – pl. Konstytucji

Pawilony dworca Warszawa Śródmieście

(c) FOTO:FORTEPAN / Jankó Attila, CC BY-SA 3.0

Rotunda PKO – część Ściany Wschodniej

Dworzec Centralny

• biurowiec NIK-u – ul. Marszałkowska 82 (1946)
• zespół budynków Ministerstwa Komunikacji i Dyrekcji Kolei – ul. Chałubińskiego 4/6 (rozbud. 1947–1951)
• NBP – rozbudowa – pl. Powstańców Warszawy 4 (1947–1955, 1975)
• TU „Warta” w zespole Nowy Świat Wschodni – ul. Ordynacka 14/16 (1947–1949)
• Trasa W-Z (1947–1949)
• osiedle Mariensztat (1947–1949)
• Dom Społeczny „Wawel” i szkoła muzyczna – ul. Bednarska 7 i 9
• budynek Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego w zespole „Wspólna” – pl. Trzech Krzyży 3/5 (1946–1948)
• 6 budynków biurowych dla urzędów centralnych „Wspólna” – ul. Nowogrodzka, pl. Trzech Krzyży, ul. Hoża, ul. Krucza (1945–1953)
• zespół „Nowy Świat Zachód” – ul. Kubusia Puchatka, ul. Tuwima (1945–1952)
• zespół „Nowy Świat Wschód” – 6 budynków, ul. Gałczyńskiego 2, 4, 6, 8 – i (zburzone w 2008) kino „Skarpa” – ul. Kopernika 5/7/9^[5] (1949–1960)
• dom w zespole „Nowy Świat” – ul. Chmielna 2 (1947–1949)
• dawna siedziba KC PZPR – ul. Nowy Świat 6 (1947–1951)
• Centralny Dom Towarowy (CDT, obecnie Smyk) – ul. Bracka 15/19 (1948–1952)
• siedziba Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy w zespole „Nowy Świat” – ul. Nowy Świat 17 (1948)
• osiedle „Muranów Południowy” – Trasa W-Z, ul. Nowolipie, Żelazna, Wolność, Dzielna, Zamenhofa, Nowolipki, Andersa (1948–1956)
• rynek Muranowski – ul. Nowolipie (1948–1956)
• kino „Muranów” – ul. Andersa 1 (1948–1956)
• budynek Głównego Urzędu Statystycznego – ul. Wawelska 1/3 – al. Niepodległości 208 (1948–1951)
• budynki Ministerstwa Skarbu (obecnie Ministerstwa Finansów) – ul. Świętokrzyska 12 (1948–1956)
• zespół budynków Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – ul. Wiejska 2/4/6 (1949–1952)
• Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM) – pl. Konstytucji (1949–1953)
• zespół MDM Latawiec – al. Wyzwolenia, ul. Mokotowska, Koszykowa, al. Armii Ludowej (1949–1955)
• MDM Marszałkowska – ul. Marszałkowska, Polna, Waryńskiego (1949–1953)
• biurowiec „Orbis” – ul. Bracka 16 (1949–1951)
• budynek Centrali Handlowej Materiałów Budowlanych (Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług) – pl. Powstańców Warszawy 1 (1949–1954)
• budynki Ministerstwa Rolnictwa w zespole „Krucza” – ul. Wspólna 30 (1949–1955)
• Centralny Park Kultury i Wypoczynku „Powiśle“ – ul. Kruczkowskiego, Rozbrat (1949–1964)
• willa Sosnowskich – ul. Myśliwiecka 18 (1949–1950)
• budynek CHZ Metalexport – ul. Mokotowska 49 (1950–1956)
• budynek Centralnego Biura Studiów i Projektów Budownictwa Przemysłowego – ul. św. Barbary 1 (1950–1952)
• budynek CHZ „Ciech” – ul. Jasna 12 (1950–1951)
• biurowiec Ministerstwa Obrony Narodowej – ul. Królewska 7/9 (1950)
• budynek Wojskowego Przedsiębiorstwa Budowlanego – Al. Jerozolimskie 103 (1951–1952)
• budynek Wyższej Szkoły Nauk Społecznych – internat – ul. Belwederska 26/31 (1951–1954)
• budynek szkoły baletowej – ul. Moliera 2/4 (1952)
• biurowiec Prezydium Rządu – ul. Wspólna 62 (1952)
• Pałac Kultury i Nauki – pl. Defilad 1 (1952–1955)
• osiedle Muranów Północny – ul. Andersa, Zamenhofa, Nalewki, Stawki, Muranowska, Bonifraterska, Wałowa, Świętojerska (1952–1955)
• zespół osiedli robotniczych Al. Jerozolimskie – Al. Jerozolimskie 42/44 (1953–1954)
• Bar „Praha” – Al. Jerozolimskie 11/15 (1953–1954)
• PH „Motozbyt” – ul. Świętokrzyska 16 (1954–1956)
• hotel „Miejski” (d. Prudential) – pl. Powstańców Warszawy 9 (1931–1955)
• „Grand Hotel” w zespole „Wspólna” – ul. Krucza 28 (1954–1959)
• zespół osiedli robotniczych Marszałkowska – ul. Marszałkowska 136–140 (1954–1961)
• budynek Ministerstwa Energetyki – ul. Mysia 2 (1955–1956?)
• zespół Akademii Muzycznej – ul. Okólnik 8 (1955–1966)
• przystanek PKP „Powiśle” – al. 3 Maja (1954–1963)
• przystanek PKP „Śródmieście” – Al. Jerozolimskie 52 (1955–1963)
• dom przy ul. Kredytowej 8 (1956–1959)
• most Gdański (1957–1959)
• hotel „Dom Chłopa” – pl. Powstańców Warszawy 2 (1957–1961)
• wieżowiec Nauczycielskiej Spółdzielni Mieszkaniowej – ul. Wiejska 9 (1958–1961)
• Ściana Wschodnia z Domami Towarowymi „Centrum”, ul. Marszałkowska 100/122 (1958–1968)
• dom Nauczycielskiej Spółdzielni Mieszkaniowej – ul. Matejki 4 (1960–1967)
• pensjonat „Zgoda” – ul. Zgoda 1 (1960–1966)
• pawilon „Chemia” – ul. Bracka 9 (1960–1961) (zburzony w 2008)^[6]
• osiedle „Kombajn” – Al. Jerozolimskie 121 (1961–1966)
• hotel Urzędu Rady Ministrów – ul. Flory, Klonowa 1 (1961–1967)
• pawilon wystawowy w siedzibie SARP – ul. Foksal 2 (1962–1968)
• Dom Plastyków ZPAP – ul. Mazowiecka 11a (1963–1968)
• przystanek WKD „Śródmieście” – AL. Jerozolimskie (1963)
• Teatr Żydowski – pl. Grzybowski 12/16 (1964–1967)
• Węgierska Ekspozytura Handlowa – ul. Szwoleżerów 2 (1972)
• osiedle Szwoleżerów – ul. Szwoleżerów (1972−1974)
• kawiarnia „Rozdroże” – Al. Ujazdowskie 6 (1973–1974)
• Dworzec Centralny – Al. Jerozolimskie (1955–1976)
• osiedle „Mirów” – ul. Leszno, Orla, Zimna, Ptasia, al. Jana Pawła II (1949–1960)
• osiedle „Nowiniarska” – ul. Bonifraterska, Koźla, Nowiniarska, Sapieżyńska, Świętojerska, Zakroczymska (1956–1963)
• osiedle „Długa” – ul. Długa, Miodowa, Schillera
• osiedle „Bielańska” – pl. Bankowy, ul. Długa, Schillera, Daniłowiczowska, Senatorska (1959–1966)

Ursynów

• Szkoła Państwowych Ośrodków Maszynowych i Spółdzielni Produkcyjnych (obecnie SGGW) – ul. Nowoursynowska 166 (1949–1956)

Wilanów

• Muzeum Plakatu – ul. Wiertnicza 1 (1968)

Wola

PDT Wola

• Dom Słowa Polskiego (drukarnia) – ul. Miedziana 11
• osiedle „Koło WSM” (ZOR) – ul. Obozowa, Czorsztyńska, Deotymy, Ożarowska, Stróżeckiej (1947–1951)
• Dom Prasy Wojskowej – ul. Grzybowska 77 (1949–1958)
• PDT „Wola” – ul. Młynarska 16 (1949–1956)
• kino W-Z – ul. Leszno 17 (1949–1950) (zburzone w 2010)^[7]
• Bar „Wenecja” – al. „Solidarności” 128 (1959–1961, 2000)
• kościół pw. Miłosierdzia Bożego – ul. Żytnia 3/9 (1978)

Żoliborz

• zespół zabudowy WSM Żoliborz Kolonia IX – ul. Próchnika 8 i Sierpecka 5 (1936–1945)
• zespół zabudowy WSM Żoliborz Kolonia XI, XII, XIII – ul. Popiełuszki 14 (1940–1948)
• Społeczny Dom Kultury WSM – ul. Próchnika 8a (1948–1954)
• pl. Henkla – ul. Henkla, Wyspiańskiego
• Spółdzielczy Dom Towarowy „Merkury” – ul. Słowackiego 16/18 (1957–1964)
• osiedla Sady Żoliborskie (WSM): Sady I, Sady II – ul. Broniewskiego, Braci Załuskich, Tołwińskiego, Popiełuszki, Krasińskiego (1958–1973)
• osiedle Zatrasie – ul. Broniewskiego, Krasińskiego, Przasnyska, Elbląska (1960–1964)
• dom przy ul. Przasnyskiej 14 (1960–1964)
• osiedle „Serek Żoliborski” – ul. Broniewskiego, Krasińskiego, Popiełuszki

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Lista dóbr kultury współczesnej OW SARP