Dobre (województwo mazowieckie)

Dobre

wieś
(c) Nenod z polskiej Wikipedii, CC BY 3.0 Rynek w Dobrem
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	miński
Gmina	Dobre
Liczba ludności (2021)	1820[1]
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	05-307[2]
Tablice rejestracyjne	WM
SIMC	0670278[3]
Położenie na mapie gminy Dobre Dobre
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dobre
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Dobre
Położenie na mapie powiatu mińskiego Dobre
52°19′17″N 21°40′42″E/52,321389 21,678333
Strona internetowa

Dobre (dawn. Dobre Stare^[4]) – wieś w Polsce (1530–1852 miasto), siedziba gminy Dobre położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim^[3][5].

Dobre uzyskało lokację miejską w 1530 roku, zdegradowane w 1852 roku^[6].

Historia

Fragment rynku

Urząd Gminy Dobre

W 1530 w kancelarii króla Zygmunta Starego właściciele dóbr Ossówno otrzymali zezwolenie na lokację miasta Dobre. Rejestr poborowy z 1563 pozwala stwierdzić, że w początkach drugiej połowy XVI w. istniały już prywatne miasteczka o nazwie Dobre Stare i Dobre Nowe. Każde z nich płaciło łanowe z 20 włók zagospodarowanych przez mieszczan. Rozległością gruntów miejskich Dobre dorównywało więc Mińskowi Mazowieckiemu. Z rejestru czytamy również, że miało ono znaczną liczbę rzemieślników i przekupniów.

W 1530 Jan Dobrzyniecki – podstoli zakroczymski uzyskał dla wsi Dobre (w dobrach Ossówno w powiecie liwskim) erekcję parafii i lokacji miasta na prawie chełmińskim z zezwoleniem odbywania trzech jarmarków rocznie i jednego targu tygodniowo. Tradycja tygodniowych targów została zachowana do dnia dzisiejszego.

W 1567 obok Dobrego Starego należącego do Dobrzynieckich występuje w rejestrze poboru Dobre Nowe, będące w posiadaniu drugiej gałęzi tej rodziny, która wzięła nazwisko od dóbr Ossówno Ossowińskich. Sądząc z jednakowego uposażenia w ziemię po 20 łanów – miasteczko podzielone było na połowy. Jak wynika z opłacanego poboru, Dobre stanowiło w tym okresie poważny ośrodek rzemieślniczo-handlowy (40 rzemieślników i 6 przekupniów). Szacunkowo zatrudniali oni około 800 osób. Jednak w 1567 liczba rzemieślników stopniowo zaczęła maleć, a w drugiej połowie XVII w., po zniszczeniach szwedzkich pogłówne płaciło tylko miasto Dobre, w wysokości świadczącej o zatrudnieniu nie przekraczającym 150 mieszkańców.

Z początkiem XVIII w. Dobre przeszło w ręce Masalskich, od których nabył je ok. 1785 S. Szydłowski kasztelan żarnowski. W 1752 August III podniósł liczbę jarmarków do czterech. W 1824 Dobre zamieszkiwało 137 mieszkańców w 38 drewnianych domach. Natomiast w 1845 – 384 mieszkańców i należało wówczas do J. Jażwińskiego. Dochody miasta nie wystarczały na opłacenie administracji miejskiej. W 1852 Dobre zostało pozbawione praw miejskich, których pozostałością jest herb.

Przed II wojną światową w Dobrem mieszkało wielu Żydów. Według danych spisu powszechnego z 1921 w Dobrem mieszkało 373 Żydów, co stanowiło 34% ludności wsi. 15 września 1942 Żydzi z Dobrego zostali deportowani do obozu zagłady w Treblince, a znajdująca się w miejscowości synagoga została zniszczona. Losy Żydów z Dobrego przedstawia w swojej twórczości prozatorskiej Henryk Grynberg.

Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Rudzienko.

31 grudnia 2012 do miejscowości przyłączono pobliską wieś Zdrojówki.

Kalendarium

Figura MB przed kościołem w Dobrem

• 1530 – nadanie praw miejskich,
• 1831 – bitwa pod Dobrem,
• 1852 – Dobre zostaje pozbawione praw miejskich,
• 1873–1878 – budowa kościoła,
• 1878 – poświęcenie kościoła,
• 1880 – biskup Wincenty Teofil Popiel-Chościak dokonuje aktu konsekracji świątyni,
• 1915 – powstaje OSP Dobre,
• 1929 – wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę szkoły,
• 1935 – ukończenie budowy szkoły,
• 1942 – deportacja dobrzańskich Żydów do obozu zagłady w Treblince
• 1943 – powstaje w Dobrem Gminna Spółdzielnia,
• 1973 – Dobre staje się siedzibą gminy
• 1977 – oddanie do użytku nowej remizo-świetlicy,
• 1982 – zawiązuje się Spółdzielnia Mieszkaniowa „ZGODA”,
• 1997 – oddanie do użytku drugiego skrzydła szkoły,
• 1999 – ukończenie budowy cegielni, jednej z najnowocześniejszych w Europie,
• 1999 – oddanie do użytku hali sportowej,
• 2004 – oddanie do użytku budynku gimnazjum,
• 2005 – oddanie do użytku nowoczesnej oczyszczalni ścieków oraz hydroforni

Bitwa pod Dobrem

17 lutego 1831 we wsi Makówiec Duży rozegrała się bitwa wojsk polskich pod dowództwem generała Jana Skrzyneckiego z korpusem rosyjskim dowodzonym przez gen. Rosena. Maria Konopnicka opisała tę bitwę w pięknym wierszu pt. „Bitwa pod Dobrem”, rozpoczynającym się od słów: „Jak Dwernicki pod Stoczkiem, tak Skrzynecki pod Dobrem…”.

Zabytki

Należy zaznaczyć, iż żaden z niżej wymienionych obiektów nie znajduje się w rejestrze zabytków.

Kościół Św. Mikołaja

Dzwonnica w Dobrem

• neogotycki kościół parafialny św. Mikołaja. Wybudowany w latach 1873–1878 według projektu Bolesława Podczaszyńskiego na wzór kościoła św. Anny w Wilnie. Kościół ten ufundowali przedstawiciele rodu Jaźwińskich właściciele pałacu w Rudzienku, pochowani na pobliskim cmentarzu.
• brama kościelna z XIX w.
• dzwonnica z XIX w.
• plebania z XIX w.
• szkoła z pierwszej połowy XX w.
• drewniane budynki mieszkalne z XIX i XX w.
• kamienice wokół rynku z XIX i XX w.
• cmentarz parafialny z XIX w.
• płyta poświęcona Tadeuszowi Kościuszce z początku XX w.

Pomniki

• Pomnik poległych w walkach o niepodległość w latach 1914–1920 oraz 1939–1945,
• Pomnik w hołdzie Żołnierzy BCh i AK poległych w walkach o wolność ojczyzny i pomordowanych w łagrach sowieckich w latach 1939–1945,
• Pomnik Nieznanego Żołnierza i ofiar terroru, upamiętniający walki z wojskami niemieckimi 11 września 1939 r.,
• Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego,
• Pomnik Konstantego Laszczki przed budynkiem Szkoły Podstawowej w Dobrem,
• zegar słoneczny, upamiętniający 475. rocznicę nadania Dobremu praw miejskich
• Pomnik Jana Pawła II wystawiony w pierwszą rocznicę beatyfikacji, na terenie kościoła parafialnego
• Pomnik wystawiony w 10 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę z 1928 r.

Muzea

• W Gminnym Ośrodku Kultury w Dobrem znajduje się społeczne muzeum artysty rzeźbiarza Konstantego Laszczki. Ekspozycja prezentuje m.in. podobizny Laszczki przedstawione w formie popiersi, masek, medalionów i na medalach, wykonane w gipsie, terakocie, odlane w brązie. Zebrane są też fotografie dzieł artysty, dyplomy honorowe i odznaczenia.

Przypisy

Bibliografia

• Maria Dauksza, Dobre – dawne miasteczko w ziemi liwskiej, „Rocznik Mińsko-Mazowiecki”, z. 3, 1995-1996, s. 211–221.

Linki zewnętrzne

• Dobre, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 68 .
• Historia Żydów w Dobrem na portalu Wirtualny Sztetl