Dobromil (obwód lwowski)

Dobromil

Добромиль

Zamek Herburtów pod Dobromilem
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Burmistrz	Jurij Petryk[1]
Powierzchnia	4,97 km²
Wysokość	336 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności	4260[2]
Kod pocztowy	82042
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Dobromil
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Dobromil
49°34′14″N 22°47′22″E/49,570556 22,789444
Strona internetowa
Portal Ukraina

Przedwojenny ratusz w centrum Dobromila

Dobromil (ukr. Добромиль, Dobromyl) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim.

Dobromil leży nad Wyrwą, około 5 km od granicy z Polską.

Historia

Pierwsze zapisy pochodzą z roku 1374. Osada założona przez Herburtów z nadania księcia Władysława Opolczyka. W roku 1566 Zygmunt August wynagradza Stanisława Herburta za wierną służbę oraz usługi wojenne pozwalając zamienić wieś Dobromil (własność Herburtów) na miasto z prawem magdeburskim. Z roku 1570 pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście^[3]. W roku 1584 Stanisław Herburt buduje tu murowany zamek. Położony był w 1589 roku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[4]. W roku 1614 wydano tutaj po raz pierwszy Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza. Dobromil uzyskał prawo składu w 1646 roku^[5]. W XVII wieku w Dobromilu powstaje samodzielna gmina żydowska. W 1765 r. w Dobromilu zamieszkuje około 1265 Żydów. Z Dobromila pochodzi jedna z gałęzi Herburtów - Dobromilscy. Stanisław Herburt jest również jednym z fundatorów unickiego monasteru według reguły św. Bazylego w Dobromilu. Wnętrza świątyni przyozdobione są wizerunkami Herburtów. Do I Rozbioru Polski w 1772 roku była to ziemia przemyska w województwie ruskim.

Od 1772 r. w składzie należącej do Austrii prowincji Królestwo Galicji i Lodomerii (przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego^[6]). W 1784 r. w pobliżu powstaje kolonia Engelsbrunn, stanowiąca obecnie część miasta. Od roku 1872 przez miasto prowadziła linia kolejowa łączącą Lwów z Budapesztem tzw. Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, w mieście znajduje się dworzec kolejowy. W roku 1876 zostaje miastem powiatowym (powiat dobromilski, kosztem Birczy). W 1880 r. w Dobromilu żyje 2734, a w Engelsbrunnie 291 mieszkańców. W tej liczbie jest 655 rzymskich katolików, 479 grekokatolików, 1884 Żydów i 7 osób innych wyznań.

Od 1918 roku ponownie na terytorium Polski. W 1921 r. Dobromil liczył 5386 mieszkańców, z czego 2119 Żydów. Jest miastem powiatowym województwa lwowskiego, siedzibą sądu powiatowego i innych urzędów i instytucji państwowych. Starostą w tym czasie jest Henryk Kassala.

Po przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej Dobromil znalazł się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 r. znajdował się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim.

22 czerwca 1941 po ataku Niemiec na ZSRR, wobec groźby zajęcia Przemyśla przez wojska niemieckie, NKWD ewakuowało więźniów z tamtejszego więzienia. Więźniów kryminalnych wypuszczono, kilkuset więźniów politycznych doprowadzono do aresztu w Dobromilu. Więźniów tych enkawudziści zamordowali razem osadzonymi w areszcie już wcześniej. Masowe egzekucje odbywały się na terenie aresztu oraz nad nieczynnym szybem kopalni soli w pobliskim Lacku. Skrępowanych mężczyzn uderzano młotami w tył głowy i wrzucano do szybu. Osobno, w kaplicy, zabito kobiety; jedną z ofiar ukrzyżowano na ścianie. Istnieją rozbieżne szacunki liczby ofiar tych masakr. Piotr Zychowicz cytuje liczby od 500 do ponad 1000^[7]. Według Stanisława Nicieji 270 osób zabito w więzieniu a 700 w kopalni soli^[8].

28 czerwca 1941 Dobromil został zajęty przez Wehrmacht. Niemcy zmusili grupę około 100 Żydów do wydobywania ciał z szybu w Lacku oraz do przygotowywania ich do identyfikacji; podobnie postąpiono na miejscu masakry w więzieniu. Po wykonanej pracy Żydzi zostali 30 czerwca rozstrzelani i wrzuceni do szybu kopalni. Następnie szyb został zalany betonem. Egzekucji dokonało Einsatzkommando 6 na rozkaz Otto Rascha oraz Friedricha Jeckelna, obecnych w tym czasie w Dobromilu^[9]. Einsatzkommando spaliło także synagogę (według Motyki sprawcami byli Ukraińcy^[10]) a w niej, według niektórych źródeł, 200 Żydów^[11]. Ofiary dostarczała Niemcom ukraińska milicja^[9].

Miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 3 listopada 1941 r. na terenie powiatu przemyskiego dystryktu krakowskiego w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W 1942 r. Niemcy wywieźli 3 tys. dobromilskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu; część rozstrzelali na miejscu^[11].

8 sierpnia 1944 r. miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie^[12]. Po II wojnie światowej ponownie w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej - początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 r. niepodległości przez Ukrainę w jej składzie.

Ważniejsze obiekty

• Rynek miejski
• Ratusz miejski
• Zamek Herburtów
• Kościół rzymskokatolicki, renesansowy, projekt Jan Baptysta Wenecjanin
• Klasztor bazylianów w Dobromilu – greckokatolicki z 1705 r. pod wezwaniem św. Onufrego
• Cerkiew Zesłania Ducha Świętego, greckokatolicka
• Synagoga w Dobromilu
• Cmentarz żydowski w Dobromilu

Związani z Dobromilem

Honorowi obywatele

• Kazimierz Badeni^[13]
• Edward Szerękowski – leśnik, prezes w Dobromilu

• Stanisław Gaweł – polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii w Dobromilu od 1932
• Stanisław van der Coghen – polski lekarz, doktor nauk medycznych, major lekarz rezerwy Wojska Polskiego, zamordowany przez Rosjan w Twerze podczas zbrodni katyńskiej
• Ludwik Ćwiklicer – lekarz miejski i od 1893 burmistrz Dobromila^[14]
• Piotr Geisler – polski lekarz, doktor nauk medycznych, tytularny generał brygady Wojska Polskiego
• Tadeusz Stanisław Grabowski – polski historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wrocławskiego, dyplomata
• Herburtowie
• Józef Jachimek – polski pedagog i pisarz, profesor
• Dmytro Krwawycz – ukraiński badacz i rzeźbiarz, urodził się w mieście
• Ludwik Kubasiewicz – major piechoty Wojska Polskiego
• Kazimierz Wiśniowski – generał brygady Wojska Polskiego
• Jan Pentz – major pilot Wojska Polskiego
• Symeon Korosteński – ks. greckokatolicki, namiestnik dobromilski przy cerkwi Narodzenia NMP, autor Kroniki Dobromilskiej^[15]

W Dobromilu działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Mapa WIG Dobromil Pas 50 Słup 35 Warszawa 1938
• Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 660.
• Piotr Krasny, Renesansowy kościół w Dobromilu i jego związki z architektura mazowiecka [w] Biuletyn Historii Sztuki, 57 (1995), Nr 3-4, s. 271-282.

Linki zewnętrzne

• żydowska księga pamięci Dobromila, wolny dostęp przez Bibliotekę Publiczną Nowego Jorku (New York Public Library) (jid. i ang.)
• Historia Żydów w Dobromilu na portalu Wirtualny Sztetl
• Dobromil (z Engelsbrunnem dolnym i górnym), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 72 .
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona