Dogmat o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny

Pietà (Manuel de Araújo Porto-alegre)

Dogmat o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny – pierwszy z dogmatów maryjnych, sformułowany i przyjęty przez sobór w Efezie: Maryja jest prawdziwie Matką Bożą, ponieważ jest Matką odwiecznego Syna Bożego (J 2,1; 19,25; BT)[1][2], który stał się człowiekiem, i który sam jest Bogiem (współistotny Bogu Ojcu) (KKK 509)[3][4].

U zarania chrześcijaństwa wzrastającego w obrębie kultur pogańskich, wielu szkół filozoficznych i rozbieżnych interpretacji (zob. antytrynitaryzm), w okresie kształtowania nauki Kościoła, konieczne stało się sprecyzowanie terminów teologicznych[5]. W 431 roku na zwołanym w Efezie III soborze powszechnym dyskutowano o dwoistości natury Chrystusa i wynikającego z tego dualizmu tytułu „Bogurodzica”[6]. Cyryl Aleksandryjski uzasadnił kwestionowany (herezja chrystologiczna) przez Nestoriusza tytuł Theotokos (gr. Θεοτόκος) – Bogurodzica (DS 250, DS 251) (KKK 466)[7][6][4][8]. Już pierwszego dnia soboru (22 czerwca) odczytano list (drugi) Cyryla do Nestoriusza i wtedy został podpisany przez 198 biskupów[9][a]. Po przybyciu na sobór legatów papieskich również oni (11 lipca) podpisali dokument[10]. Zgromadzeni na soborze biskupi uznali, że list Cyryla stanowi autentyczną interpretację Symbolu Nicejskiego[11]. W efekcie prac dogmatycznych soboru przyjęto, iż Maryja jest Matką Boga (por. Łk 1, 43)[12], a ten, którego poczęła jako człowieka z Ducha Świętego i który prawdziwie stał się jej synem według ciała, nie jest nikim innym jak odwiecznym Synem Bożym (KKK 423), drugą osobą Trójcy Świętej[13][3][b]. Mimo iż Sobór Efeski nie ogłosił nowego wyznania wiary, broniony tam tytuł Theotokos stanowi podstawę doktryny mariologicznej[11]. Powstałe wokół rozbieżnych interpretacji kontrowersje teologiczne przyczyniły się do lepszego opracowania zagadnień chrystologicznych[14]. Spór co do określenia związku boskiej i ludzkiej natury Jezusa Chrystusa po Wcieleniu i określenia Maryi jako Theotokos rozstrzygnął Sobór chalcedoński (DS 301), ogłaszając Chalcedońskie wyznanie wiary[6][15][16][14]. Ustalenia roli Matki Bożej, która dała ciało ludzkie Boskiej Osobie (Preegzystencja Chrystusa) potwierdzono na kolejnych soborach w Konstantynopolu (II i III), a także w konstytucji Pawła IV Cum quorundam (1555)[17], w wyznaniu wiary Benedykta XIV (z opublikowanej w 1743 roku Konstytucji Nuper ad nos), encyklice Piusa XI Lux Veritatis temporumque testis (1931), a także w VIII rozdziale konstytucji Lumen gentium soboru watykańskiego II „Błogosławiona Maryja Dziewica Boża Rodzicielka w tajemnicy Chrystusa i Kościoła” (1964) i encyklice Redemptoris Mater (1987), oraz Liście apostolskim Mulieris dignitatem Jana Pawła II (1988) – Consensus Theologorum[18][19][20][21][22].

Wobec prawdy o Jezusie Chrystusie, będącej pierwszym i głównym przedmiotem wiary chrześcijańskiej(J 6,47)[23], dogmaty wiary chronią i wyjaśniają tę prawdę, mając dla niej znaczenie służebne[7]. Sobór w Efezie miał wpływ na ożywienie kultu maryjnego (hyperdulię): sztukę sakralną (malarstwo, rzeźbiarstwo, budownictwo świątyń np. Bazylika Matki Bożej Większej i innych obiektów, którym Matka Boża patronuje)[24], literaturę (czego przykładami są między innymi dokumenty ojców Kościoła – Consensus Patrum, dzieła, utwory i hymny m.in. Piotra Chryzologa, Leona Wielkiego, Romana Pieśniarza, Leandra z Sewilli, Izydora z Sewilli, Ildefonsa z Toledo, Germana z Konstantynopola, Andrzeja z Krety, Jana Damasceńskiego, Seduliusza, czy Tomasza z Akwinu[25]), a przede wszystkim znalazł odbicie w liturgii chrześcijańskiej i kaznodziejstwie[6]. W ocenie Stanisława Celestyna Napiórkowskiego teologia protestancka w interpretacji chrystologicznej nie kwestionuje tytułu Theotokos, ale sprzeciwia się widzeniu w nim podstawy kultu maryjnego[26].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Zobacz list synodalny do Nestoriusza (PG 77, 105-121).
  2. ↑ Pierwszy z dwunastu „anatematyzmów” włączony do akt soboru w Efezie wyrażający naukę Kościoła: „Jeśli ktoś nie wyznaje, że Emanuel jest prawdziwie Bogiem i dlatego święta Dziewica jest Matką Bożą; zrodziła bowiem według ciała Słowo Boże, które stało się ciałem – niech będzie wyłączony ze społeczności wiernych.” (BF VI 4)

Przypisy

  1. ↑ „Matka Jezusa” J 2,1
  2. ↑ „Matka Jego” J 19,25
  3. ↑ a b Elżbieta Adamczyk: Dogmaty maryjne. Niedziela. [dostęp 2016-09-12].
  4. ↑ a b ks. Michał Kaszowski: Maryja Matką Boga. [w:] Słownik zagadnień omawianych w „Katechizmie Kościoła Katolickiego” [on-line]. [dostęp 2016-09-12].
  5. ↑ Szymon Kiera: Maryjne tajemnice – Theotokos. Opoka.org.pl, Gość Niedzielny (28/2001). [dostęp 2016-09-16].
  6. ↑ a b c d Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 4: M-P. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2000, kol. 114–115. ISBN 83-7097-671-9.
  7. ↑ a b o. Jacek Salij OP: Dogmaty Maryjne rozświetlają prawdę. [dostęp 2016-09-12].
  8. ↑ (opr.) ks. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I (325–787), Formuła zjednoczenia. Wydawnictwo WAM, 2001. [dostęp 2016-09-13].
  9. ↑ „Efezki sobór”. W: Encyklopedja Kościelna, podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami. T. XIII. Warszawa: Czerwiński i Spółka, 1880.
  10. ↑ Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. Stanisław Głowa, Ignacy Bieda. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1998, s. 215. ISBN 83-7015-360-7.
  11. ↑ a b ks. Janusz Królikowski: Ogłoszenie Theotokos na Soborze Efeskim (La proclamazione della Theotokos durante il Concilo di Efeso). W: Księga Jubileuszowa Ks. Prof. dr. hab. Edwarda Stańka. T. 55. Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, 2010, seria: VOX PATRUM.Sprawdź autora rozdziału:1.
  12. ↑ „Matka mojego Pana” Łk 1, 43
  13. ↑ ks. Franciszek Kwiatkowski SI: Matka Boga (1). [dostęp 2016-09-17].
  14. ↑ a b Sobór Chalcedoński. Kontekst historyczny, teologiczny, następstwa., t. 58, Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, 2012 (VOX PATRUM), s. 137-180, ISSN 0860-9411 [dostęp 2016-10-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-10].
  15. ↑ (opr.) ks. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ: Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I (325–787) Sobór Chalcedoński (451) Definicja wiary (11). Wydawnictwo WAM, 2001. [dostęp 2016-09-17].
  16. ↑ Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ, Dokumenty Soborów Powszechnych, t. XXIV, Sobór Chalcedoński (451), Wydawnictwo WAM, 2001, ISBN 83-7097-928-9 [dostęp 2016-09-30].
  17. ↑ Niepokalanie Poczęta. Wydawnictwo Kurii Metropolitalnej „Gość Niedzielny”, portal Wiara.pl, 08.12.2005. [dostęp 2016-10-04].
  18. ↑ Święta Boża Rodzicielka Maryja. Konferencja Episkopatu Polski i Wydawnictwo Pallottinum. [dostęp 2016-10-03].
  19. ↑ PIUS XI: Encyklika LUX VERITATIS TEMPORUMQUE TESTIS. Opoka.org.pl. [dostęp 2016-10-03].
  20. ↑ Lumen gentium, Rozdział VIII. Błogosławiona Maryja Dziewica Boża Rodzicielka w tajemnicy Chrystusa i Kościoła. Sobór watykański II, 11 października 1962. [dostęp 2016-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-18)].
  21. ↑ Jan Paweł II: II NIEWIASTA — Bogarodzica (THEOTÓKOS). [w:] List apostolski Mulieris dignitatem, Ojca Świętego Jana Pawła II z okazji Roku Maryjnego: O godności i powołaniu kobiety. [on-line]. L’Osservatore Romano, 15 sierpnia 1988. [dostęp 2016-09-24].
  22. ↑ Jan Paweł II: Encyklika Redemptoris Mater. O błogosławionej Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Kościoła. Opoka.org.pl. [dostęp 2016-10-06].
  23. ↑ J 6,47
  24. ↑ Mirosław Laszczak: Historia Różańca. Kraków: WAM, 2006, s. 36. ISBN 83-7318-603-4.
  25. ↑ Artur Andrzejuk. Mariologia Tomasza z Akwinu. „Odpowiedzialność i Czyn. Kwartalnik katolicko-społeczny”. 3 (Towarzystwo Odpowiedzialność i Czyn), s. 125 - 131, 1989. ISSN 0860-6803. 
  26. ↑ Stanisław Celestyn Napiórkowski. Tytuł „Theotokos” w ocenie współczesnych teologów protestanckich. „Collectanea Theologica”. 39 (2), s. 45–57, 1969. 

Bibliografia

  • oprac. Stanisław Głowa SJ, Ignacy Bieda SJ: Breviarium Fidei, wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha, 1989, s. 214-219.


Media użyte na tej stronie

Emblem of the Papacy SE.svg
Emblem of the Papacy: Triple Tiara and Keys
Araujo02.jpg
Manuel de Araújo Porto-alegre, Pietà, aguada sobre papel, sem data, acervo do Museu Júlio de Castilhos